Dijital tuzakların hedefi öğrenciler

Lise öğrencilerinin sohbet edebilmesi için kurulan akıllı telefon uygulaması Potinss, kişisel bilgilerin izinsiz şekilde paylaşılması, müstehcen yazışmaların artması nedeniyle velilerin ve eğitimcilerin büyük tepkisini toplamıştı. Uygulamanın öğrenciler için tehlikeli olduğuna yönelik tepkilerin gelmesi üzerine Potinss’i geliştiren iki lise öğrencisi, uygulamayı kaldırma kararı aldı. Ancak internette çocukları ve gençleri bekleyen tehlikeler bu uygulamayla sınırlı değil. Doğru kullanmadığı takdirde çocukları dijital oyunlardan internet sitelerine, sosyal medya platformlarından telefon uygulamalarına kadar birçok tehlike bekliyor. Bu tehlikelerin boyutları ve bunlardan nasıl uzak durulması gerektiği konusunda uzmanlardan bilgi aldık.
Kontrol mekanizması yok
Potinss’in yaygın kullanılan sosyal medya uygulamalarından farklı olduğunu belirten Medical Park Gaziosmanpaşa Hastanesi Uzman Klinik Psikolog İpek Özaktaç, bu uygulamada özellikle kız öğrencilerin isimlerinin, kişisel bilgilerinin, telefon numaralarının paylaşıldığını kaydediyor. Uygulamanın denetlenememesinin büyük tehlike olduğunu dile getiren Özaktaç, uygulamayı kötü amaçlar doğrultusunda kullanan kişilerin varlığının öğrenciler üzerinde doğrudan bir tehdit oluşturduğuna dikkat çekiyor.
Bitdefender Türkiye Genel Müdürü, Laykon Bilişim Genel Müdürü Barbaros Akkoyunlu ise Potinss’i empati yapmayan ve can yakmayı seven kişilerin yoğun kullandığını belirterek, uygulamada kendisi hakkında doğru-yalan birçok kötü paylaşımın gerçekleştiğini ve bundan dolayı sinir krizi geçiren, okuluna utancından gidemeyen, depresyona kadar sürüklenen gençlerin olduğunu kaydediyor. Potinss ve benzeri uygulamaların kontrol mekanizmasının olması gerektiğini belirten Akkoyunlu, “Bu tür paylaşımlar nedeniyle geleceğinde psikolojik sorunlar yaşayan gençlerin olma ihtimali çok yüksek” diyor.
Video içeriğine dikkat
Barbaros Akkoyunlu, yaş gruplarına göre çocukları internette bekleyen tehlikeleri şöyle sıralıyor:
4 yaşına kadar çocuklarda kontrol ailelerde oluyor. Eğitici videolarla, çizgi filmlerle çocuklar oyalanabiliyor.
5 yaşında telefonda oyun oynama oranı artıyor. Oyunlarda reklamlarla yönlendirme olduğu için şiddet ve cinsellik içerebiliyor. Belli bir zaman sonra oyunun yanında video izleniyor. Oyunların videolarını çeken gençleri izleyerek onlardan bir şeyler öğrenebiliyorlar. Bu gençler, küfür içeren videolar paylaşabiliyorlar. Çocuklar ilk başta masumane bir şekilde oyun videoları izlerken önerilen videolarla başka içeriklerin farkına varmaya başlıyorlar. Önerilen cinsellik, kısıtlı pornografi, şiddet vb. içerikli videoları görüp merak ediyorlar ve izliyorlar.
Yaş 8’in üzerine çıkmaya başlayınca video çekip internete koyma isteği oluşuyor. Evini veya kişisel ortamını internette paylaştığını görüyorsunuz.
Yaş ilerleyince sosyal medya dünyasına geçiş yapılıyor. Burada videolar, resimler, bulunduğu yerlerin bildirimleri gibi birçok paylaşım yapılıyor. Yaşının, cinsiyetinin ve niyetinin ne olduğunu bilmedikleri insanlarla sohbet ediyorlar. Örneğin alışveriş merkezine çocuğunuzla gittiniz. Çocuğunuz birden ileride duran 45 yaşında biriyle konuşmaya başladı. Böyle bir duruma nasıl tepki verirdiniz? Bunu yanınızda oturarak akıllı cihazıyla yapma ihtimali çok yüksek.
Gençler ise paylaştığı video ve görsellerin ileriki yaşlarda karşısına nasıl çıkacağını düşünmeden paylaşıyorlar.
Sosyal ilişkileri kısıtlıyor
Çocukların internette özellikle şiddet, korku ve cinsellik içeren sitelere kolay ulaştığına dikkat çeken İpek Özaktaç, internetteki tehlikeleri şöyle sıralıyor:
Korku oyunları öne çıkıyor. Bu oyunlar, o an için adrenalin seviyesini yükselterek haz alınmasını sağlasa da çocuklarda bağımlılık etkisinin oluşmasına, uykuya dalamama, kâbus görmeye, kaygıya neden olabiliyor.
Sosyal medya hesaplarındaki takipçi sayısı, fotoğrafları kaç kişinin beğendiği gibi kriterler gençler için hayati önem taşıyor. Gençler, birbirleriyle ciddi bir rekabete girip, sürekli kaygı yaşıyor.
Çocuklar, yüz yüze iletişim yerine sanal ortamda kendilerini ifade ederek sosyal ilişkilerini kısıtlıyorlar.
Gizlilik ayarlarını yönetin
Akkoyunlu, internetteki tehlikelerden korunma yollarını şöyle sıralıyor:
Ebeveynler çocuklarıyla ilgilenmeli. Akıllı cihazları dijital emzik olarak kullanıyoruz. Çocuk bizi rahat bıraksın, köşede otursun, oyununu oynasın zihniyetinden kurtulmalıyız. Onlarla konuşmalıyız.
Teknolojiyi yasaklamak çözüm değil. Sınırlar belirlenmeli. Hafta içi 1 saat veya sadece hafta sonları 2’şer saat gibi.
Uygulamalar için özel bir hesap oluşturulmalı. Hesapların şifreleri çocuğa söylenmemeli. İndirmek veya yapmak istediği şey uygunsa izin verilmeli.
Hesap oluştururken, gizlilik ayarları için ona yardımcı olun. Çevrimiçi arkadaşlarını gerçek hayatta tanıdığınızdan emin olun. iPadlerde ayarlar bölümünde “Sınırlamalar” bölümü var. Android işletim sistemli cihazlarda bu kısıtlamalar yeterli değil; 3. parti yazılımlar kullanabilirsiniz. Çocuğunuzun çevrimiçi aktivitelerini izleyebileceğiniz Ebeveyn Kontrolü içeren bir güvenlik çözümü edinmelisiniz.
Uygulamaların geçmişlerini kontrol etmenizde yarar var.

Potinss’i geliştiren liseliler üzgün

Aileler ve eğitimcilerin bir şirket tarafından oluşturulduğunu düşündükleri Potinss uygulaması, iki lise öğrencisi tarafından geliştirildi. Uygulamayı, teneffüslerde oluşan sohbet ortamını sanal ortama taşıyabilmek ve bundan gelir elde etmek amacıyla kurduklarını belirten öğrenciler, uygulamada kullanıcıların kişisel bilgileri paylaşmalarını beklemediklerini kaydettiler.
İlk haftalarda yazılan kötü yazıları sildiklerini ifade eden öğrenciler, “Bir süre sonra kullanıcı sayısının ve paylaşılan yazıların büyük bir hızla artması üzerine tüm maillere yetişemedik. Şikâyetlerle ilgilenmekten uyuyamıyorduk” dediler. Kullanıcı sayısının 140 bini aştığı uygulamanın yaratıcısı olan öğrenciler, Potinss’i topluma katkısından çok zararı olduğunu gördükleri için kaldırma kararı aldıklarını belirttiler. Öğrenciler yeni bir uygulama üzerinde çalışıyorlar.