Okula devamsızlık için bahane çok

Eğitimin pek çok sorunu var, devamsızlık da bunlardan biri. Hatta uzmanlara göre en önemlisi. Çünkü devamsızlık yapan öğrenci hem kendisi eğitimden geri kalıyor hem de sınıftaki diğer öğrencilerin başarısını olumsuz yönde etkiliyor. Bu durum Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) da gündeminde. Öyle ki MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü 2018 İzleme ve Değerlendirme Raporu’nda dört temel alana odaklanıldı. Bunlardan biri de öğrenci devamsızlığıydı.

Karnemiz kötü

Türkiye’deki öğrenci devamsızlığının mevcut durumunun ortaya konulduğu raporda bunun nedenleri de incelendi. Raporda 20 gün ve üzeri devamsızlık yapanların oranıyla ilgili çarpıcı sonuçlar var. Öyle ki mesleki ve teknik liselerdeki öğrencilerin yüzde 39,81’i, 20 gün ve üzeri devamsızlık yapıyor. Onu yüzde 30,96 ile imam hatip liseleri izliyor. En az devamsızlık yüzde 6,21 ile ilkokullarda.

Raporda OECD tarafından gerçekleştirilen ilginç bir araştırmaya da yer verildi. PISA uygulamasından iki hafta öncesinden uygulamanın gerçekleştirildiği güne kadar tam gün devamsızlık yapan öğrenci oranlarının incelendiği araştırmada, genel olarak daha fazla devamsızlık yapan öğrencilerin PISA puanlarının daha düşük olduğu vurgulanıyor. Araştırmada, Türkiye yüzde 47 devamsızlık oranıyla 53 ülke arasında 6. sırada yer alıyor. OECD genelinde öğrencilerin yüzde 26’sı en az bir kez okul kırmakta ve yüzde 19,7’si en az bir kez tam gün devamsızlık yapmakta.

Liste çok uzun

Rapora göre devamsızlık, birbiriyle ilişkili birçok nedene bağlı. Bu nedenler, yöneticiler, öğretmenler, aileler, çevre ve akademik kaygıdan kaynaklananlar ile bireysel olmak üzere 6 grupta toplanıyor. Okula bağlılık, ailenin kontrolü ve okul iklimi, devamsızlığı belirleyen önemli etmenler arasında. Öğrencilerin kendilerinden kaynaklanan nedenler arasında hastalık, dersleriyle ilgili sınavlardan düşük not alma korkusu gibi etkenler bulunuyor.

Rapora göre ilkokullarda devamsızlık süresi yüzde 6,21 yani diğer eğitim kademelerine göre çok az. Bunda ebeveynlerin çocuklarını okula bırakıp okuldan almaları önemli etken. Liselerde ise oranın yüzde 30’ların üzerine çıkmasının pek çok nedeni var. Raporda, devamsızlığın nedenleriyle ilgili öğretmenlerden görüş alındı. Öğretmenlerin yüzde 77’si, öğrencilerin temel eğitim kademesindeki devamsızlık alışkanlıklarını lisede de devam ettirdiği görüşünde. Yüzde 45’i okulun eve uzaklığını sebep olarak gösteriyor. Öğretmenlere göre, Güneydoğu Anadolu, Kuzeydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu gibi taşımalı eğitim yapan bölgeler ile Ankara, İzmir, İstanbul gibi büyükşehirlerde uzaklık önemli bir neden.

Son yıllarda sınavlara hazırlık da okula devamsızlıkta öne çıkan sebepler arasında. Öğretmenlerin yüzde 52’si de bu görüşte.

Çalışmak zorundalar

Türkiye’de özellikle Doğu ve Güneydoğu başta olmak üzere pek çok çocuk, mevsimlik işçi olan aileleriyle birlikte başka şehirlere gittiği için son haftalarda okula gidemiyor. Yine pek çoğu da aile bütçesine katkı sağlamak için okul döneminde de çalışmak zorunda. Ayrıca Türkiye’de kar tatili, dini ve resmi tatiller nedeniyle eğitim sık sık kesintiye uğruyor. Bu durum okula tekrar adaptasyonda sorun yaratarak okula gitme isteğini olumsuz etkileyebiliyor. Bunların yanı sıra öğrencileri okuldan uzaklaştıran pek çok neden var.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Psikolog Ayşe Şahin, öğrencilerin okula devamsızlık nedenlerini, aileden, öğrenciden ve arkadaş çevresinden kaynaklı olmak üzere 3 alanda topluyor. Şahin, aileden kaynaklı nedenleri, çocuğun işgücü olarak görülmesi; kız çocuklarının ailedeki küçük kardeşlerinin bakımını üstlenmesi veya ev işlerine destek olması beklentisi; ailenin çocuğun sorunlarıyla ilgilenmemesi; okul-aile işbirliğinin sağlanamaması olarak sıralıyor.

Şahin’e göre öğrenciden kaynaklanan nedenler şöyle: Sağlık problemleri; okulu ve dersleri sevmeme; okulda yeteri kadar sosyal aktivite olmaması nedeniyle çocukların motivasyonda güçlük yaşaması.

Takdir için 5 gün şartı

MEB, takdir ve teşekkür belgesi almak için özürsüz devamsızlık süresinin 5 günü geçmemesi şartı getirdi. Bu düzenleme, devamsızlığın azalmasında etkili olur mu bilinmiyor ancak uzmanların tespit ettiği sorunların ortadan kaldırılması, çözümü de beraberinde getiriyor. Uzmanlar ayrıca okula devamı artırmak için aile, öğretmen ve okul yöneticilerine önemli görevler düştüğüne dikkat çekiyor. Şahin’in öğrencilere okulu sevdirmek ve okula devamsızlığı önlemek için önerileri ise şöyle:

- Aile, okula gitme konusunda öğrencileri teşvik etmeli.

- Spor, sanat gibi derslerin işlevselliği artırılmalı, sosyal faaliyetlere vakit ayırılarak okul eğlenceli bir ortama dönüştürülmeli.

- Olumsuz arkadaş çevresi değiştirilmeli. Öğrencilerin okula aidiyet duygusunu geliştirmesi için eğitsel etkinlikler düzenlenmeli.

- Okul yönetimi demokratik ve hoşgörülü bir tutum içinde olmalı ve uygun sınırlar içerisinde öğrencilerin taleplerini göz önünde bulundurmalı.

- Devamsızlık problemi yaşayan öğrencilerle birebir görüşmeler yapılmalı, elde edilen bulgular aileyle paylaşılarak okul-aile iş birliği sağlanmalı.

- Çocuk psikolojisi, çocukların duygu ve davranışlarını anlamanın yolları gibi konularda anne-baba eğitim ve seminerleri düzenlenmeli.

Sınıfta kalma sebebi

MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’ne göre devamsızlık süresi özürsüz 10 günü, toplamda 30 günü aşan öğrenciler, ders puanları ne olursa olsun başarısız sayılıyor. Ancak üniversite, eğitim ve araştırma hastaneleri veya tam teşekküllü hastanelerde kontrol kayıtlı sürekli tedaviyi ya da organ naklini gerektiren hastalığı bulunanlar, tam zamanlı kaynaştırma yoluyla eğitimlerine devam eden özel eğitim ihtiyacı olanlar, sosyal hizmet, emniyet ve asayiş birimlerinin resmi raporları doğrultusunda koruma ve bakım altına alınanlar ile tutuklu öğrencilerin özürsüz devamsızlık süresi 10 günü geçmemek kaydıyla toplam devamsızlık süresi 60 gün olarak uygulanıyor.
Devamsızlık nedeniyle başarısız sayılan ve öğrenim hakkı bulunan öğrenciler, derslere devam edemiyor ve bir sonraki eğitim ve öğretim yılında sınıf tekrarı yapıyor. Öğrenim hakkı bulunmayanlar ise açık öğretim liselerine veya mesleki eğitim merkezine yönlendiriliyor.

Meslek liseleri alarmda

Meslek liselerindeki yüzde 40 devamsızlık oranı, bu okullardaki sorunun büyüklüğünü gösteriyor. İsmini vermek istemeyen, bir meslek lisesi rehber öğretmeni bunun nedenlerini şöyle sıralıyor:

- İlköğretimden mezun, akademik başarısı düşük olan öğrencilerin nerdeyse tamamına yakını meslek liselerine yerleşiyor.

- Öğrenciler ilgi yetenek ve beceri durumuna göre değil de akademik başarı ortalamasına göre mesleki bölüm ve dallara yerleştiriliyor. İstemedikleri bölümlerde okumak zorunda kalan öğrenciler de okula karşı ilgisiz ve isteksiz oluyor.

- Meslek liselerinde öğrenciler direkt meslek bölümüne gelmiyor. 9. sınıfta Fen, Anadolu liseleri gibi liselerle ortak müfredata tabi tutuluyor; fizik, kimya gibi derslerden zorlandıkları için bir süre sonra okuldan soğuyorlar.

- Ders saatlerinin çok olması da devamsızlığı artırıyor. 11 saat ders yapılan bölümler var. Bu da öğrencilerin okuldan kaçmalarına sebep oluyor.

- Ders saatlerinin fazlalığı, sosyal faaliyetlerin yapılmasına engel oluyor. Öğrencilere okulu sevdirecek etkinlikler okulda olmadığından öğrenci bu ihtiyacı dışarda arıyor.