Şerif Mardin son yolculuğuna uğurlandı

Tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitiren sosyolog ve siyaset bilimci Prof. Dr. Şerif Mardin (90) dün son yolculuğuna uğurlandı. Sosyoloji ve siyaset bilimi alanlarında önemli eserler veren ve son dönemde ‘mahalle baskısı’ terimini literatüre kazandıran Prof. Dr. Şerif Mardin için dün Yeniköy Çarşı Merkez Camii’nde cenaze töreni düzenlendi. Törende taziyeleri oğlu Osman Mardin kabul ederken, avluyu dolduranlar arasında eski Başbakan ve Ak Parti Konya Milletvekili Ahmet Davutoğlu, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Mehdi Eker, eski Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın da arasında olduğu çok sayıda siyasetçi ve akademisyen vardı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Mardin’in oğlu Osman Mardin’i telefonla arayarak taziyelerini iletti.

‘Özgürlüğü savundu’

Tören öncesi hocası Mardin’e dair açıklama yapan Ahmet Davutoğlu, “Şerif hocayla üniversitenin ilk yıllarından itibaren yakın hukukumuz oldu. Doktora çalışmam esnasında çok yoğun teşrikimesai içinde olduk. Kendisi 12 Eylül sonrasındaki sıkıntılı dönemlerde, hep düşünce özgürlüğünü savundu. Hiçbir zaman akademik camia üzerindeki baskılara taviz vermedi. Her zaman Türkiye’deki her türlü vesayet anlayışına karşı, ilmi ve akademik özerkliğin savunucusu oldu. Kritik dönemlerde yaptığı kavramsallaştırmalarla, sosyal gelişmeleri tanımlamak, anlamak bakımından da çığır açtı.

Birkaç hafta önce evinde ziyaret ettim kendisini. Konuşamıyordu ama haliyle tebessümüyle ve birlikte olmanın getirdiği heyecanla, dudaklarıyla hala ders verme aşkını barındırıyordu. ‘Hocaların hocası’ lakabını hakkıyla hep yerine getirdi. Birkaç nesli eğitti. Çok önemli bir kayıp. Geride bıraktığı miras, hepimizin gurur duyması gereken bir miras” ifadelerini kullandı.

‘Büyük bir zekâydı’

Kuzeni Betül Mardin de, “Çok büyük bir kafaydı, büyük bir zekaydı. İftihar ederdik, gurur duyardık. Gitti. Benimle aynı yaştaydı. Ben yaşıyorum, o gitti. Çok severdim” dedi. Milliyet yazarı Yrd. Doç. Dr. Hakkı Öcal da, Boğaziçi Üniversitesi’nde doktora yaparken hocasının Mardin olduğunu dile getirerek; “Çok kullandığımız ‘mahalle baskısı’ lafı ona aittir. Dindar insanın bilimle barışması için yol açan bir kişiydi” değerlendirmesini yaptı.

‘Mahalle baskısını kendisi yaşadı’

Yıldız Teknik Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer Çaha: “Siyaset bilimini Türkiye’de yaygınlaştıran en önemli referanslardan biridir. Mahalle baskısı kavramı Türkiye’deki birçok çevre tarafından gerçekleşen bir olgudur.

Bu baskıya en fazla Şerif Mardin hocanın kendisi maruz kalmıştır. Şerif Mardin hocanın daha önce Türkiye Bilimler Akademisi üyeliği üç defa reddedilmiş. Türkiye maalesef cemaatler üzerinden partileşmiş bir toplum. Dini ve seküler cemaatler var ve bu cemaatler kendi mahallesine aykırı reaksiyon vereni aşağılıyor. Bunu en bariz şekilde Şerif hoca yaşadı.”

‘Tutunamayanlar projesi vardı’

İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. Nurullah Ardıç: “İslam’ın toplumsal güç olarak Türkiye’deki önemi, Türk siyasetindeki merkez-çevre ilişkileri, din-ideoloji ilişkileri gibi konularda en önemli metinleri ilk yazan Mardin’di. Bu konularda yazan herkes için hocayı referans vermek zorunludur. Bunun dışında da çok bilinmez ama bazı konularda da öncü çalışmalar yaptı. Mesela edebiyat sosyolojisi. Oğuz Atay’ın ‘Tutunamayanlar’ romanı üzerine bir projesi vardı hocanın. İktisat tarihi konularında bir esnaf araştırması projesi vardı, bu da öncü bir çalışmaydı. Özellikle Osmanlı-Türkiye modernleşmesi literatürü açısından bugün hala temel referans kaynağı olarak kullanılan birçok metni yazdı.”

‘Dünya ölçeğinde bir bilim adamı’

Başbakan Binali Yıldırım, Prof. Dr. Şerif Mardin’in vefatını teessürle öğrendiğini belirterek, Mardin’e Allah’tan rahmet, ailesine başsağlığı diledi. Yıldırım, Mardin’in vefatı nedeniyle yayımladığı mesajında, “Türkiye’nin yetiştirdiği dünya ölçeğinde saygın bilim adamlarımızdan ünlü sosyolog Şerif Mardin’in vefatını teessürle öğrenmiş bulunuyorum. Şerif Mardin’e Allah’tan rahmet, ailesine, yakınlarına, akademi ve bilim dünyamıza başsağlığı diliyorum” ifadesini kullandı.

‘Vefatından dolayı üzüntü duydum’

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, vefat eden Prof. Dr. Şerif Mardin’in ailesini telefonla arayarak, taziyelerini iletti. CHP Genel Merkezi’nden yapılan yazılı açıklamaya göre, Kılıçdaroğlu, Prof. Dr. Mardin’in oğlu Osman Mardin’i telefonla aradı. Şerif Mardin’in vefatından duyduğu üzüntüyü ifade eden Kemal Kılıçdaroğlu, merhuma Allah’tan rahmet, Mardin ailesine başsağlığı diledi.

Mardin kimdir?

Kökleri Hz. Muhammed’in torunu Hüseyin’e dayandığı iddia edilen ‘Mardinizade’ ailesine mensup olan Şerif Mardin, 1927’de İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi’nde başladığı ortaöğrenimini ABD’de tamamlayan Mardin, Stanford Üniversitesi Siyasal Bilimler Bölümü’nü bitirmesinin ardından lisansüstü eğitimine Johns Hopkins Üniversitesi’nde devam etti. Doktorasını Stanford Üniversitesi’nde Hoover Institute’de “The young Ottoman movement: a study in the evolution of Turkish political thought in the nineteenth century” başlıklı tezle savundu. 1954-1966 yılları arasında dönemin önemli dergisi olan Forum’da yazarlık yaptı. Ankara Üniversitesi’nde 13 yıl hocalık yaptıktan sonra 1973’te Boğaziçi Üniversitesi’nde İktisadi İdari Bilimler Fakültesi’nin kurucu Dekanlığını ve Sosyoloji Bölümü Başkanlığı görevine getirilen Mardin, daha sonra yaklaşık 13 sene Washington’daki American University’de İslam Araştırmaları Merkezi Başkanlığı’nı yürüttü.

Ardından Sabancı Üniversitesi’nde Tanzimat Dönemi Türk Düşüncesi hakkındaki çalışmalarını geliştirecek bir programın başına geçen Mardin, 1967-1970 yılları arasında da Türkiye Sosyal Bilimler Derneği kurucu başkanlığı görevini yürütmüştür. 1993’te ODTÜ Prof. Dr. Mustafa Parlar Eğitim ve Araştırma Vakfı Yılın Bilim Adamı Ödülünü alan Mardin, 1994’te Yeni Demokrasi Hareketi (YDH) kurucu üyesi olarak geçici bir dönem siyasete girdi. Stanford, Boğaziçi ve Sabancı Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapmıştır.