Tarihi değiştiren ‘Anadoluvius’

Görkem Evci - Haber Merkezi / Çankırı’da Çorakyerler Omurgalı Fosil Lokalitesi’nde kazı yapan bilim insanları, 2011’de birçok fosille birlikte, bugüne kadar bulunmuş canlılara benzemeyen bir canlıya ait kalıntılar buldu. Tam olarak tespit edilerek bilim dünyasına duyurulması, bu yıl ağustos ayında önde gelen bilim dergilerinden Nature’da yayımlanan bir makaleyle oldu. Konuyu, makalenin yazarlarından ve kazının başkanı Prof. Dr. Ayla Sevim Erol ile konuştuk. Araştırma, Çankırı-Yapraklı yolu üzerinde, fosiller barındıran bir alanda yürütülüyor. Bölgenin milyonlarca yıllık fosillere ev sahipliği yaptığı, 60’lı yıllardaki linyit araştırmaları sırasındaki kazılarda ortaya çıkıyor. Ancak 2000’li yıllara kadar bu alanda bilimsel çalışma yürütülmüyor. 2001’de Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ayla Sevim Erol başkanlığında başlatılan kazılar halen sürüyor.

Tüm türlerden farklı

Erol’un aktardığına göre, 7 ila 9 milyon yıl önce yaşamış canlılara ait fosillerin bulunduğu alanda, söz konusu canlıya ait fosil ilk 2011’de bulundu. Kalıntı, canlının yüzüne aitti. 2015’te yüze ait bir parça daha bulundu. Bu yeni türe ait ilk fosil, 2000 yılında bulunmuş ve 2007’de hakkında bir makale yayımlanmıştı. Ama o zaman canlı başka bir tür adı altında sınıflandırılmıştı. Erol, o dönemde de bu görüşe katılmıyordu ama türün isimlendirilmesi diğer meslektaşlarının görüşleri doğrultusunda yapıldı. Yeni buluntularıdan sonra ise uzmanlar, bu canlının Orta Anadolu’da yaşayan ve dünyadaki tüm türlerden farklı özellikler taşıyan bir türe ait olduğunu düşünmeye başladı. Böylece bu türe “Anadoluvius turkae” denildi. 

‘Kayıp bazı parçalar bulundu’

Arkeolog yazar Mesut Alp, konuyu şöyle değerlendirdi: “Bu aslında homininlerin, primatların evrim sürecinde kayıp bazı parçalarının bulunması demek. O dönemdeki iklim değişikliği sonucunda homininler gibi canlılar, bulundukları coğrafyadan çıkmak zorunda kalmış olabilir. Anadolu ve Avrupa’da bulduğumuz bu küçük homininler, evrimsel dünyada primat halka için önem arz ediyor ama bu canlıların insan olduğuna dair bir şey söylemek çok zor. İnsansı  yapıya dönüşmeleri için birkaç milyon yıl gerekiyor. Bilim dünyası için evrim halkalarının oturması bazında güzel sürprizlerin başlangıcı gibi.”

Çorakyerler’de 2001’den bu yana devam eden bilimsel kazı çalışmasının başkanlığını, Prof. Dr. Ayla Sevim Erol yürütüyor.

Bu fosil neyi değiştirdi?

Kalıntısı bulunan canlının gorile benzediğini ve 8.7 milyon yıl önce yaşadığını belirten Ayla Sevim Erol, “En az dört bireye ait parçalarımız var. Çorakyerler’de bulundu ve başka hiçbir yerde bulunmadı. Bilim dünyasında ‘ape’ diye bilinir. Türkçeye çevirdiğimizde ‘kuyruksuz maymun’ benzeri bir hayvan” bilgisini paylaştı. Erol şunları söyledi: “İnsanımsılar dediğimiz, Afrika’da ortaya çıkan ‘hominin’ler var. Bu homininlerden ‘Sahelanthropus’ dediğimiz, ilk insanımsı olarak tanımlanan canlının özellikleriyle benzer özellikler gösteriyor Anadoluvius. Şimdiye kadar insanın Afrika’dan çıktığına ilişkin teoriler vardı. Afrika’da 7 milyon yıl öncesi fosil yok. 9 ila 7 milyon yıl öncesinden Anadolu’da, Yunanistan’da, Bulgaristan’da var. ‘Homininler’ dediğimiz bu grupların burada çeşitlenerek daha sonra iklim değişiklikleri, çevre koşulları nedeniyle Afrika’ya dönüp orada ‘insan’ aşamasına geldiğini söylüyoruz yaptığımız çalışmalar sonucu.” Bu çalışmanın desteklenmesi için başka kalıntılara da ihtiyaç var. Prof. Dr. Erol, söz konusu canlının yüz, diş ve çene parçalarının bulunduğunu, vücut parçalarının da bulunmasıyla görüşlerini yüzde yüze yakın bir kesinlikle açıklayacaklarını belirtti.