Geçen hafta Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilen ve bugünlerde Resmi Gazete’de yayımlanması beklenen Torba Kanun ile çok önemli iki düzenleme hayata geçecek. Bu düzenlemelerden ilki, Bağ- Kur’lulara 82 TL prim indirimi. Diğeri ise part-time çalışanların gelir testine girme zorunluluğunun kaldırılması. İki düzenleme de kayıt dışı istihdamı azaltıcı etki yaratacak ve pek çok kişinin yüzünü güldürecek nitelikte.
Part-time çalışma, ülkemizde daha çok kadın ve gençlerin tercih ettiği bir istihdam biçimi. Diğer yandan, sadece part-time işi olanlar dışında, ikinci bir işte part-time olarak çalışanlar da var. Bu kişilerin çok önemli bir bölümü ne yazık ki sigortasız çalışıyor. Bunun yanında, öğrencilerin önemli bir bölümü ve sosyal yardım alan pek çok kişi de gelir testine girmemek için kayıt dışı olarak part-time çalışıyor. TÜİK’in son istatistiklerine göre (Mayıs 2016), part-time istihdam edilen kişilerin yüzde 79’u sigortasız. Bu istatistik, part-time çalışanların neredeyse tamamına yakınının kayıt dışı çalıştığını ortaya koyuyor.
15-24 yaşa test yok
Part-time çalışanların yüzde 23’ü 15-24 yaş arası gençler. Yani, part-time çalışan yaklaşık her dört kişiden biri üniversite eğitimine devam etmesi halinde ailesi üzerinden sağlık hizmeti alabilir durumda. Diğer yandan, 15-24 yaş arası part-time çalışan kişilerin yüzde 29’u sigortasız çalışıyor. Meclisten geçen Torba Kanun ile bu gruptaki kişilerin kayıt dışı istihdamının önüne geçilmesini sağlayacak çok önemli bir düzenlemeye imza atıldı. Düzenleme ile özellikle bu yaş grubundaki kişilerin “sağlık hakkımı kaybederim” endişesiyle sigortasız çalışmayı kabul etmesi son bulacak.
Ev hanımları ‘part-time’ çalışabilecek
Ev hanımları da düzenleme sonrası gönül rahatlığıyla part-time çalışacak. Köşedeki mantıcıda haftanın iki günü çalışan bir kadın, bu çalışması nedeniyle gelir testine girmek zorunda olmayacağı ve sigortalı eşinin üzerinden sağlık hizmeti almaya devam edebileceği için kayıt dışı çalışmayacak.
Diğer yandan, part-time çalışan ancak bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişilerden olmayanların gelir testine girmeleri ve sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlamaları gerekecek. Bakmakla yükümlü olmayan kişiler eğer ay içerisinde 20 gün ve daha az süreyle çalışıyorlarsa ceplerinden sağlık sigortası primi ödemeye devam edecekler.
Gençler kayıtsız çalışıyor, çünkü!
Part-time istihdam edilen kişiler arasında kayıt dışılığın bu kadar yaygın olmasının en önemli nedeni, part-time çalışan kişilerin sağlık hakkından yararlanmaları konusundaki düzenleme. 20 yaşındaki bir üniversite öğrencisi, sigortalı çalışan babasının üzerinden sağlık hizmeti alabilir durumdayken, harçlığını çıkarmak için haftanın 3 günü çalışmaya başlarsa, gelir testine girmek ve adına çıkan prim borcunu ödemek zorunda. Yani, harçlığımı çıkarayım derken, borçlu çıkıyor.
Part-time çalıştığı için anne babası üzerinden sağlıktan yararlanmaya devam edemeyen öğrenciye ebeveynlerinin geliri üzerinden prim borcu çıkarılıyor. Yeni düzenleme ile bu garabet son bulacak.
Artık part-time çalışanlardan, bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olanlar, gelir testine girmek zorunda kalmayacaklar.
Son durum ne?
Bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişiler temel olarak eşi ve çocuklarıdır. 18 yaş üstü çocuklar anne babaları üzerinden sağlık hizmeti almaya devam edemezler. Ancak lise eğitimine devam eden çocuklar 20, yüksek öğrenime devam eden çocuklar ise 25 yaşına kadar anne babası üzerinden sağlık hizmeti alabilirler. Diğer yandan, eşi çalışan bir kişi yaş fark etmeksizin eşi üzerinden sağlık hizmeti alabilir. İstisnai durumlarda, sigortalının anne babasının da sigortalı üzerinden sağlık hizmeti alması mümkündür.
