Yılmaz Argüden’le yönetim sırları - 41

Servis sektörü her geçen gün ekonomi içindeki payını artırıyor. GSMH ölçümlemeleri bu değişimi yansıtabiliyor mu?

Her yıl, özellikle de gelişmiş ülkelerin, GSMH hesaplarında servis sektörünün payı artıyor. Üstelik ülkeler arasındaki GSMH’nın gelişme hızları arasındaki farkların en belirgin göstergesi de verimlilik düzeyi ve gelişme hızı oluyor.

Aynı zamanda dünya borsalarında şirket değerlerinin belirleyicileri arasında da verimlilik artışları var. Enf-lasyona sebep olmadan yakalanabilecek büyüme hızları da verimlilik artış hızıyla belirleniyor. Dolayısıyla servis sektöründeki verimlilik hesapları birçok açıdan önem taşıyor. Ancak, özellikle servis sektöründe verimlilik artışlarının kalite boyutuyla ölçümlenme güçlükleri bu istatistiklerin hepsini yanıltacak düzeylerde gerçekleşiyor.

Servis sektöründe ölçümleme niçin güç? 

Gelişmiş ülkelerin GSMH’larının üçte ikisini servis sektörü oluşturuyor. Ancak, istatistikler üretim sektörlerindeki verimlilik artışlarının servis sektöründe yakalanamadığını, hatta servis sektöründe pek de verimlilik artışı olmadığını gösteriyor!

Örneğin sağlık sektöründe 1970’lerden bu yana bir birim girdi karşılığında elde edilen çıktının düştüğü gözüküyor! Bu istatistikler sağlık sektöründeki önemli gelişmeleri yansıtamıyor. Verimlilik istatistiklerinin bu gerçekçi görünmeyen sonuçları vermesinin en önemli nedeni girdi-çıktı denklemindeki kalite farklarını ölçümleme güçlüğünden kaynaklanıyor.

Örneğin, bir hemşire aynı gün içinde daha fazla hastayla ilgilenirse verimliliği artmış olur mu? Ya bir öğretmenin sınıfına daha çok öğrenci yerleştirirsek kendisini daha verimli kılmış olur muyuz? Yaratıcı bir gününde olmadığını düşünen bir danışmanın proje çalışması yerine, iki saatini bir arkadaşıyla kahve içerek geçirmesi verimlilik düşürücü bir aktivite midir? Peki bu durumları ölçmeye çalışan birisi verimlilik düzeyindeki değişimleri nasıl gözlemleyebilir?

İşte bu güçlükler servis sektöründeki verimlilik artışlarının çıktılarla değil, sadece çalışan sayısı gibi kolay gözlemlenebilir girdilerle ölçülmesine yol açıyor. Bu da servis sektöründe verimlilik artışı olmadığı sonucunu getiriyor.

Servis sektörünün boyutunu ölçme konusundaki çalışmalar nasıl gelişiyor? Servis sektörünün GSMH etkisini ölçmede nelere dikkat edilmeli?

Servis sektöründeki verimlilik artışlarını daha iyi ölçebilmek için yapılan yeni çalışmalar insanların zaman kullanımlarını ölçmeye başladı.
Servis sektöründeki en önemli farklılık verimliliğin kendisini daha çok hizmet olarak değil, daha kaliteli hizmet olarak ortaya koyması. Özellikle servis sektöründe hizmetin stoklanamaması ve tam zamanında verilmesi gereği, servis kalitesinin servise duyulan talebi de etkilemesi sonucunu getiriyor. Verimlilik arttıkça, insanlar günde beş öğün yemek yerine, daha kaliteli restoranlarda yemeği tercih ediyor. Özetle daha çok değil, daha kalitelinin arandığı toplumlarda gelişmenin ölçülmesi ancak kalite farklılıklarının ölçülmesiyle sağlanabilecek. Bunun ipucu da, dünyada en adil dağıtıma sahip kaynak olan zamanın nasıl kullanıldığı sorusunun cevabında yatıyor.