Kırılma noktasından ikinci bahara Ankara-Moskova ilişkileri

24 Kasım 2015'te sınır ihlali yapan Rus savaş uçağının Türk jetleri tarafından düşürülmesiyle köprülerin atıldığı Türkiye-Rusya ilişkileri, yaz mevsiminden bu yana ikinci baharı yaşıyor. Ağustos ayında St. Petersburg'da buluşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya lideri Vladimir Putin, bugün İstanbul'da bir araya geliyor. Uçak krizinin ardından ilk kez Türkiye'yi ziyaret eden Putin, saat 16.00'da Erdoğan'la görüşecek.

Peki, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla son çeyrek yüzyılda Ankara-Moskova hattında neler yaşandı?

Sovyetler Birliği sonrası

SSCB'nin yıkılmasıyla Rusya ile Türkiye hızla yakınlaşmaya başladı. Türkiye'den gelen ucuz tekstil orta ölçekli perakendeciler sayesinde Rusya'da patlama yaptı. Zira Batı tarzı kıyafetlere Rusya'da talep büyüktü.

Ayrıca Türk inşaat firmaları da ülkede hızlı bir biçimde sektördeki yerini aldı. 1997'de imzalanan anlaşmayla hayata geçirilmesi kararlaştırılan doğalgaz projesi Mavi Akım da iki ülkeyi daha da yakınlaştırdı.

Türk–Rus Baharı

Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilerin zirveye ulaşması ise Putin'in 2000 yılında Rusya'da, Erdoğan'ın da 2003 yılında Türkiye'de göreve gelmesiyle başladı. İki lider arasındaki ilişkiler uzun yıllar boyunca dostça seyretti. Bu zaman dilimi içinde iki ülke arasındaki ticaret hacmi arttı, hatta doğalgaz ticareti birkaç katına çıktı. 2014 yılına gelindiğinde Rusya ve Türkiye artık birbirleri için oldukça önemli ticari partnerler konumundaydı.

Kırım sınavı

Ancak 2014 yılı aynı zamanda iki ülke ilişkilerinde bir sınavı da beraberinde getirdi. Kırım'ın Rusya tarafından ilhak edilmesine Türkiye özellikle ülkedeki Kırım Türkleri nedeniyle tepki gösterdi. Ancak sorun, iki ülke ilişkilerinde derin çıkmazlara yol açmadı.

Böylece Ankara-Moskova ilişkileri bu testi de geçmiş oldu. Bunun en büyük kanıtı 1 Aralık 2014'te Moskova ve Ankara'nın ortak bir doğalgaz boru hattı projesi olan Türk Akımı için kolları sıvaması oldu. Bu proje 'Güney Akım'a alternatif olarak tasarlanıyordu.

İplerin gerilmesi

Ancak Türk Akımı projesine ilişkin müzakereler farklı nedenlerde kesintiye uğradı. Zira iki ülke arasında anlaşmazlıklar, hatta gerilimler baş göstermeye başladı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Birinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan 1915 olaylarını 'Ermeni soykırımı' olarak tanıması ipleri geren ilk adım oldu. Erdoğan, Putin'in bu girişimine yanıt olarak Stalin döneminde yaşanan sürgüne atıfta bulundu.

İki ülkenin Suriye konusunda benimsediği farklı politikalar aralarının daha da açılmasına neden oldu. Erdoğan, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın devrilmesinden yana tavır alırken, Rusya Esad'ın en önemli destekçisi konumundaydı.

24 Kasım 2015 tarihine gelindiğinde ise Rusya-Türkiye ilişkilerinde bir kırılma noktası yaşandı. Ankara'nın Suriye sınırında bir Rus savaş uçağını vurması iki ülkeyi karşı karşıya getirdi.

Türkiye düşürülen uçağın sınır ihlali yaptığını ilan etti. Moskova ise sert adımlar attı. Kremlin, partner ülke Türkiye ile her türlü ticari anlaşmayı askıya aldı, tarım ürünlerinin Türkiye'den ithalini yasakladı, Türkiye'ye yapılan charter seferlerini kaldırdı, Türk vatandaşlarına vize yaptırımının kapsamını genişletti ve her türlü ortak kültürel girişime son verdi.

Kuşkusuz her yıl çok sayıda Rus turisti ağırlayan Türkiye için en ağır darbelerden biri de Moskova'nın Türkiye ziyaretlerini yasaklayarak uçuşları iptal etmesi oldu.

Yeni dönem

Haziran ayında Erdoğan'ın Putin'e hitaben kaleme aldığı bir mektup, ilişkilerin seyrinde yeni bir dönüm noktası oldu. Mektubun Kremlin'e ulaşmasıyla başlayan olumlu hava hemen sonuç verdi, Putin Rusya'nın Türkiye'ye seyahat yasağını kaldırdığını açıkladı. Diğer yaptırımların da aşamalı olarak kaldırılacağı bildirildi.

Ağustos ayında St. Petersburg'ta uçak krizinden sonra ilk kez bir araya gelen Erdoğan ve Putin, ilişkilerde yeni bir dönemin başladığını resmen ilan ettiler.

Moskova ve Ankara halihazırda Suriye'de farklı pozisyonlarını sürdürüyor ancak taraflar Türk Akımı projesi ve Akkuyu Nükleer Güç Santrali için yeniden düğmeye basılması konusunda anlaşmaya vardı. Ayrıca bir serbest ticaret anlaşmasının çerçevesinin oluşturulması kararı aldı.

Kaynak: Deutsche Welle