Karagöz, ABD’de üniversiteye girdi

Seyhan Akıncı - Geleneksel Türk Tiyatrosu dendiğinde çok uzak bir coğrafyada ABD’de kurduğu US Karagoz Theatre Company ile Gölge Tiyatrosu’nu Batı ile buluşturan Ayhan Hülagü akla geliyor. Hülagü’nün Hamlet’i Gölge Oyunu ile buluşturan çalışmaları ABD’de ve dünyanın başka noktalarında dikkat çekmeye devam ediyor. MIT, Broadway’de sahnelenen Shakespeare’in “Hamlet”ini arşivine alırken Shangai Üniversitesi’nde Hülagü’nün yaptığı çalışmalar üzerine bir teze imza atıldı. Ayhan Hülagü bu yıl ABD’de Geleneksel Türk Tiyatrosu üzerine ders vermeye hazırlanıyor. Biz de Hülagü ile Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun Batı’dan görünüşüne baktık.

Sizinle yaklaşık iki yıl önceki söyleşimizde Türkiye coğrafyasında sanat üretenlerin kendi kültürünün sanat dili, estetiği, anlatı biçimleriyle arasında geniş bir mesafe olduğunu söylemiştiniz. Bu mesafe kapandı mı?

Bu mesafenin kısa vadede kapanacağını düşünmüyorum. Farklı dinamikleri olan çok ayaklı bir mesele. Sadece sahne sanatlarına dair de değil, resimden edebiyata farklı alanlarda varlığını hissettiren bir mesafe. Bundan sadece sanat üretenleri de sorumlu tutmak da çok doğru değil. Çünkü ne sanat eğitimi alanlar gelenekseli öğrenebiliyor, ne de bu alanda yetkin isimler parmakla gösterilen, örnek alınası sanatsal üretimler de bulunuyor. Geleneksel Türk Tiyatrosu’ndan örnek verecek olursam akademide, doğru formasyonla, ehliyetli kişiler tarafından öğretilmediği için daha çok bireysel çabalarla görünür oluyor.

Gölge Oyunu formatında yaptığınız Shakespeare’in “Hamlet”i MIT’nin arşivine alındı. Tam olarak neydi onların dikkatini çeken?

Shakespeare’in “Hamlet”ini pandemi öncesinde kendi tiyatrom US Karagoz Theatre Company’de tek kişilik oyun olarak sahnelemiştim. “Hamlet”i Gölge Tiyatrosu formuyla sahneye taşıyıp bir Batı metnini, Doğu sanatı formuyla yorumlama fikri heyecan verici gelmişti. ABD’ye yerleşen Karagöz ve Hacivat’ın tiyatro kurup “Hamlet” oyununu oynama macerası üzerinden metni bozup yeniden dizdik. Hamlet’in karakterlerini Gölge Oyunu’nda olduğu gibi dana, deve derisine aktardık, organik boyalarla tasvirleri hazırladım. İki kültürün içe içe geçtiği  bir proje oldu. Sonrasında Hamlet Isn’t Dead tiyatrosunda iki ABD’li aktörle yeniden yorumladım. Oyun Broadway’de yoğun ilgi gördü, yılın En İyi Uyarlama Projesi’ne aday gösterildi, Puppetery International dergisine kapak oldu. 700 yıllık bir sanatın içinden Shakespeare metnini anlatmak, seyirciler kadar MIT’in de ilgisini çekti.  

IOWA Devlet Üniversitesi Tiyatro Bölümü’nde Geleneksel Türk Tiyatrosu üzerine ders vermeye hazırlanıyorsunuz. Nasıl bir dönem bekliyor öğrencileri?

University of California-Berkeley, University of Maryland, University of Connecticut çalıştığım diğer üniversiteler. Gölge Tiyatrosu, meddah, Orta Oyunu ve köy seyirlik oyunların tarihi nedir, bu sanat formları sahnede nasıl temsil edilir gibi sorulara cevap arayıp Amerika’da aktör olarak edindiğim kişisel deneyimlerimi paylaşacağım. Shakespeare’in “Hamlet”inden Cervantes’in “Don Kişot”una geleneksel tiyatroya uyarladığım bazı oyunlardan da kesitler sunmayı planlıyorum.

“Türk tiyatrosunda kimlik sorunu yeni değil”

Geleneksel Türk Tiyatrosu dünyanın farklı coğrafyalarında merak uyandırmaya devam ediyor. Shangai Üniversitesi’nde bu dönem Türk tiyatrosu üzerine yaptığınız modern sahnelemeler üzerine bir teze imza atıldı. Bizdeki anlatı biçimlerinde Geleneksel Türk Tiyatrosu’ndan bu kadar uzağa savruluşumuzu nasıl yorumlarsınız?

Türkiye tiyatrosunun kimlik sorunu olduğu bilgisi yeni bir tespit değil. Her ülke kendi kültürel kodları, sanat geçmişi üzerinden bir dil kurar, kurmalı. Bu anlamda bizde dönemsel kesintiler, kırılmalar var. Doğu ile Batı kimliği arasına sıkışma meselesi hâliyle tiyatroda da kendini açık şekilde yansıtıyor. Anlatı biçimlerinde gelenekselle aradaki makasın kapanması akademideki programlar başta olmak üzere o sanat formlarıyla kurulacak ilişkilerin değişmesi, ön yargıların yıkılması, gelenekselden beslenen evrensel, estetik sanatsal üretimlerin artmasıyla zamanla gerçekleşecek. Türkiye’deki konservatuarlarda Geleneksel Türk Tiyatrosu üzerine dersin, bu alana çalışan bir kürsünün olmaması insanı umutlu olmaktan alıkoyuyor. Kendi adıma yaptığım projelerin Broadway’e taşınması, Harvard, Cornell, MIT gibi dünyanın en saygın üniversitelerinde yer edinmesi, ancak içine doğduğum coğrafyada o kadar ilgi görmemesi beni o kadar da şaşırtmıyor.