Ölümüne vardiya

Turist yoğunluğunun üst seviyeye çıktığı yaz dönemi, İstanbul’un en gözde turistik yerlerinden biri olan Adalar’daki atlar için ölümcül bir mesaiye dönüşüyor. Bu mesainin en görünür olduğu yer ise en kalabalık ada olan Büyükada. 226 fayton ve bin 200 civarında atın bulunduğu adada, dik yokuşlarda turist taşıyan atlar sıcak havalara dayanamayarak sık sık baygınlık geçiriyor. Ada sakinleri ve hayvanseverler, olumsuz çalışma koşulları, kazalar ve bakımsızlık nedeniyle her yıl çok sayıda atın öldüğünü iddia ediyor.
Yoğunluk nedeniyle 8 saat!
Adaya geçtiğimiz Cumartesi gittiğimizde bu ölümcül trafiğe biz de tanıklık ettik. Sıcak ve yorgunluktan yürümeye dahi mecali kalmamış atlar, uzun fayton kuyruklarının baskısına direnmeye çalışıyordu. Hiç dinlendirilmeden sürekli yeni sefere koşulan atların bitkin halleri daha ilk bakışta göze çarparken, fayton kuyruğunun sona ermemesi vardiya saatlerini de uzatmıştı. Bazı ada sakinleri, normalde 4’er saat çalıştırılan atların yoğunluk nedeniyle 8 saat boyunca fayton hizmeti için kullanıldığını söyledi.
Büyükada’da esnaflarından Aytimur Uzun, dinlendirilmeden sıcakta koşturulmasının atlarda hastalığa ve ölüme yol açtığını belirterek, “Yaz başından bu yana yaklaşık 100 hayvan telef oldu. Hayvanların bulunduğu ahırlar pislik içinde. Faytoncular eğitimsiz. Hayvanlara eziyet ediyor, müşterilere iyi davranmıyorlar. Buna rağmen hiçbir yetkili denetim yapmıyor” dedi.
Adalar’daki fayton hizmetine karşı olan STK’lardan Engelli Hayvanları Koruma ve Hayvan Hakları Derneği’nin kurucu üyesi Burak Özgüner ise, fayton turlarının atları öldürdüğünü söyledi. Hayvanların para için sömürü aracı olarak kullanıldığını dile getiren Özgüner, “Fayton hizmetinin tamamen kaldırılması için ilgili kurumlara defalarca başvuru yapsak da bugüne kadar hiçbir sonuç alamadık. Olumsuz durumlar idari para cezalarıyla geçiştiriliyor. Sırf insanlar nostalji yaşasın diye atlar ölüme terk ediliyor” diye konuştu.
Kuyruk iskeleye kadar uzanıyor
Adalar Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği Başkanı Özer Kangür’e göre faytoncuların birçoğu ekmek kapısı olduğu için atlarına iyi bakıyor ama esas sorun yoğun talep: “Ama yine de içlerinde duyarsız kötü olanları da var. Özellikle atların sahipleri değil de sürücüleri. Atları genellikle dönüşümlü kullanırlar. Öğlene kadar 2 adet, öğleden sonra da yine 2 adet olmak üzere değiştirirler. Yani her faytonun en az 4 atı vardır. Ne olursa olsun şartlar yazın zor, hava çok sıcak oluyor. Ve bir de aşırı derecede müşteri var. Fayton turu atmak için bekleyenlerin kuyruğu araba meydanından motor iskelesine kadar uzanıyor. Faytona dışardan gelenlerden muazzam bir talep var. Fayton adanın tek ulaşım aracı. Çok aşırı talep olunca bunlar da daha uzun çalıştırıyorlar. Koskoca devlet buna bir çözüm getiremedi.”

‘Attan anlayan veteriner çok az’

Adalar’daki faytonlara ilişkin denetim ve düzenleme isteyen isimlerden bir diğeri de Adalar Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği üyesi Şahika Savrar. Faytonların ulaşım amaçlı kullanılmasının UKOME’ye (Ulaşım Koordinasyon Merkezine) bağlı olduğunu belirten Savrar, dernek olarak faytonların çalışma saatleriyle ilgili bir yönetmelik hazırlayıp Adalar Belediyesi ve UKOME’YE sunduklarını, ancak yönetmeliğin kabul edilmediğini belirtti. Savrar, “Bu durum faytoncular ve atlar üzerinde denetimsizliğe yol açıyor. Büyükada’da atlardan anlayan bir veteriner dahi yok” dedi.

‘Denetim yok gibi’

Adalar Vakfı Başkanı Halim Bulutoğlu ise yaptırdıkları ‘turizm memnuniyet’ araştırmasına göre, adaya gelen yabancı turistlerin fayton hizmetinden memnun kaldığını ancak yerli turistlerin ise atların bakımsız olması ve faytoncuların kötü muamelesinden şikâyet ettiklerini söyledi. Bulutoğlu, “Adadaki ulaşım sadece faytonlara göre ayarlanmış durumda. Akülü araçlar ile resmi araçların artmasından dolayı fayton kazaları meydana geliyor. Şahsım adına konuşacak olursam, aylardır faytona binmiyorum ve bu şekilde devam ederse hiç binmeyeceğim. Denetim konusunda belediyenin zabıta ekipleri var ancak yeterli olmuyor. Yönetim yok denilecek düzeyde” dedi.