Herkes gidiyor, peki bu Avrupa mahkemesi nerede?

Peki "bireyin hakkını devletlere karşı gözeten" bu mahkeme nasıl bir yer, kime karşı kimin davalarına bakar, başvurmak için ne yapmak, hangi yollardan geçmek gerek? Merak ediyorsanız, işte "hakkını Avrupada aramak" isteyenler için bir yer-yön kılavuzu. Partisi kapatılan genel başkanlar, görevine son verilen askerler, arazisi kamulaştırılan mülk sahipleri, öğrenciler, dava kaybedenler ve daha binlerce kişi... Kesin rakamla söylersem tam 5 bin Türk vatandaşı, kişisel haklarının devlet tarafından çiğnendiğini düşünerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurdu. Kimi haklılığını ispat edip dostane çözümle ya da mahkeme kararıyla tazminat elde etti, kimi mesela Necmettin Erbakan gibi orada da kaybetti. Ama iş sonunda öyle bir hale geldi ki "Hakkımızı Avrupada arayacağız" sloganı komşu kavgalarında bile duyulur oldu. Başvuru mektupla ve ücretsiz AİHM bireyin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınmış temel haklarını gözeten uluslararası bir kuruluş. Mahkemeye İnsan Hakları Sözleşmesinin 1, 4 ve 6 numaralı ekleriyle güvence altına alınmış haklarının çiğnendiğini düşünen herkes başvurabiliyor. Bu önemli çünkü sözleşme ve eklerinde yer almayan haklar için AİHMye başvurmak mümkün değil. Mahkemeye gitmek gerekmiyor Eğer İnsan Hakları Sözleşmesince güvence altına alınan haklarınızdan birinin çiğnendiğini düşünüyorsanız AİHMye bir mektup yazmanız ve şikayetinizin nedenini, haklarınızın hangilerinin çiğnendiğini, iç hukuk yollarını tüketmek için hangi makamlara başvurduğunuzu ve alınan kararların bir fotokopisini yollamanız gerekiyor. İncelemeler yazılı olarak yapıldığı için mahkemeye gitmenize gerek yok, postayla Le Greffier de la Cour Europeenne des Droits de lHomme Conseil de lEurope, F67075 STRASBOURG CEDEX adresine başvurmanız yeterli. Bu arada gönderdiğiniz belgeler size iade edilmeyeceğinden, belgelerin asılları yerine suretlerini göndermeyi unutmayın. Başvuru için önemli bir zorunluluk da başvurudan önce yaşadığınız ülkenin hukukunda öngörülen iç hukuk yollarının (özel şartlar hariç) tümünün tükenmiş olması. Örneğin, şikayetiniz bir yargı kararı ile ilgili ise temyiz yoluna gitmeniz. Bu arada başvuru için alınan bu karar üzerinden altı aydan fazla bir sürenin geçmemesi gerek. Avukat Cem Alptekin "Yeni yasayla AİHM yargı sistemimizi derinden etkileyecek" Mahkemeye mektup, faks ya da e-postayla (daha sonra yazılı olarak teyit etmek şartıyla) başvuruda bulunulabiliyor. Resmi dilleri İngilizce ve Fransızca ama İnsan Hakları Sözleşmesine taraf ülkelerin resmi diliyle de başvuru yapılabiliyor. Başvurular ücretsiz. Ayrıca avukatla temsil edilmek isteyip de imkanı olmayanlara talepleri halinde adli yardım da yapılabiliyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi parlamento, idare, mahkeme gibi kamu otoritesinin sorumluluk alanına giren işlemleri inceleyen bir mahkeme. Ama ulusal mahkemelerin kararını bozup onların yerine bir karar verme yetkisi yok. Ancak 2003 Ocak ayında çıkan "uyum yasası"yla AİHMnin vereceği kararla Türkiyede kesin kararla sonuçlanan davaların yeniden görülmesi yolu açıldı. Böylece sözleşme ihlaliyle bugüne kadar yalnızca tazminat ödemekle yükümlü olan devletler artık her koşulda adalet dağıtmakla da yükümlü olacak. Ahmet Altan ile Türkiye arasında dostane çözüm Yazar Ahmet Altan 1995 yılında yazdığı bir yazı nedeniyle DGM tarafından 1 yıl 8 ay tecilli hapis cezasına çarptırılmış ve bu ceza Yargıtay tarafından da onanmıştı. Yargıtayın kararından sonra AİHMye başvuran Altan, Türkiyenin, sözleşmenin 10uncu maddesini ihlal ettiğini ileri sürmüştü. Altanın AİHMdeki davası "dostane" çözümle sonuçlandı. Başbakan eşinin türban sorunu Avrupada... AİHMye başvuranlar arasında Başbakan Abdullah Gülün eşi Hayrünnisa Gül de var. Liseyi dışarıdan bitirdikten sonra 1998 yılında A.Ü. Arap Dili ve Edebiyatı Bölümüne kayıt yaptırmak isteyen ama türbanlı olduğu gerekçesiyle işlemi yapılmayan Hayrünnisa Gül, Türkiyedeki yasal yolları tükettikten sonra AİHMe başvurdu. Tayyip Erdoğan üç ayrı başvuruda bulundu AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan da AİHM kapısını aşındıran politikacılar arasında. Bugüne kadar AİHMye üç ayrı başvuruda bulunan Erdoğan, ilk başvurusunda ifade özgürlüğünün engellendiğini, ikincisinde söz konusu mahkumiyetine ilişkin adli sicil kaydının silinmesine karşın Yargıtayın bu kararı yok saydığını, üçüncüsünde de seçime girmesine izin vermeyen YSK kararının haksız olduğunu belirterek tazminat talebinde bulundu. Oğlunun öldüğü gün giydiği kanlı pantolonu devletten geri almaya çalışıyor Bu arada mahkemeye başvurarak oğluna ait eşyaların kendisine iade edilmesini istedi. Ancak mahkeme, Emanet Memurluğunca imha edildiği gerekçesiyle eşyaların iadesi talebini reddetti. Karar üzerine Yargıtaya başvuran ve iç hukuk yollarını tüketen Dedeman "adil yargılama hakkının ihlali" gerekçesiyle AİHMye başvurdu. Nazire Dedeman, oğlu Umut Önalı 10 yıl önce Melih Turgutun tabancasından çıkan bir kurşunla kaybetmişti. "Kasten adam öldürmek"le yargılanan Turgut mahkemede "dikkatsizlikle ölüme neden olmak"tan para cezasına çarptırıldı. Karara itiraz eden Dedeman davayı Yargıtaya götürdü ancak sonuç değişmedi.