"İnsanda ilk yüz nakli artık an meselesi"

ABDde hayvanlarda denediği başarılı yüz nakliyle tıp literatürüne geçen Betül Gözel Ulusal, çalışmalarını sürdürmesi için davet edildiği Tayvanda da iddialı. Chang Gung Memorial Hospitalda ilk günden hızlı bir tempoya giren 30 yaşındaki Ulusal, "İnsanda yapılacak ilk yüz nakli buradan, bu ekiple çıkar" diyor. 9 Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olduktan sonra İzmir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Plastik Cerrahi Kliniğinde çalışan Ulusal, burada yüz ve saçlı deri üzerinde yoğunlaştı. Projesi için Cleveland Clinice başvuran Ulusal, olumlu yanıt gelince ücretsiz izin alarak araştırma görevlisi olarak ABDye gitti. Ve genç yaşında literatüre girmesini sağlayan yüz nakli çalışmasına burada imzasını attı. Tayvandaki hastanenin bölüm şefi ve dekanı, şimdi onu "İlk başarılı yüz naklini yapan kişi" olarak tanıtıyor. Betül Gözel Ulusal sorularımızı Tayvandan yanıtladı... Bu tip araştırmaların yurtdışında olması doğal. Çünkü gereken uygun ortam, malzeme, ilaç için kaynak ve yetişmiş eleman Türkiyede yok ya da çok az. Bu konuya yönelmemin sebebi, eldeki olanaklarla düzeltilemeyen yanık, tümör, travmaya bağlı ağır yüz hasarlı hastalarda çözüm yaratmaktı. Kadavradan yapılacak yüz nakli estetik amaçlı olmayacak. Bu tip çalışmaları yurtdışı kaynaklı haberlerde duymaya alışığız. Sizin yüz nakli çalışmalarına yönelmeniz nasıl oldu? Sanırım yanlış anlaşıldı. Bu çalışmayı Türkiyede yapmak için girişimim olmadı. ABDde başladık ve tamamlandı. ABDde biri ödül alan üç projeye daha emeğim geçti. Gazetelerde projelerinizi Türkiyede uygulama imkanını bulamadığınızdan bahsedildi. Neydi bunun aslı? Türk bilim adamlarının hangi sebeplerle yurtdışında kalıp ülkeye dönmedikleri araştırıldığında herhalde alanlarında çalışma olanaklarının kısıtlılığı ve takdir edilme eksikliği karşımıza çıkar. Uzak gelecek için net şeyler söyleyemiyorum. ABDye gittiğimde Tayvana geleceğimi hiç düşünmemiştim. Burada çok iyi bir ekip var; ABD, Kanada, Almanya gibi ülkelerden insanlar çalışmak için geliyor. Bir yılın bitiminde sanırım kararım netleşir. Yüzlerce bilim adamımız gibi sizi de mi bir "beyin göçü" olarak anacağız? Hem klinik hem de araştırma laboratuvarında çalışıyorum. Haftada üç gün klinikte operasyon yapacağım. İki gün araştırma laboratuvarlarında yüz nakli de dahil olmak üzere "farklı genetik yapıdaki canlılar arasında yapılan nakiller sonrasında doku reddini en aza indirici yöntemleri araştırmak" yönünde çalışmalarım olacak. Burada mesai saati yok. İlk girdiğim operasyon sabah saat 04.00te bitti. Ama kimse şikayetçi değil. Hastanedeki çalışma temponuz nasıl? İnsanda her an yapılabilir. İngiltere ve ABD bu konuda ön çalışmalarını tamamladılar. Uygun alıcı ve verici bekleniyor. Ben de bu konuda ilerlemeye devam etmek istiyorum. Halka yarın yapabilecekmişim gibi aktarıldı. Hayvan deneyimizde teknik başarı sağlandı. Ancak insan farklı anatomik yapıda ve apayrı bir çalışma gerektiriyor. Biz henüz insan deneylerine başlamadık. Beş-altı ay sürecek kadavra deneylerine ihtiyaç var. Öncelikli konu, doku naklinin reddiyle ilgili. Reddi engellemek için kök hücre nakliyle uğraşıyoruz. Bir gün insanda yüz nakli yapılırsa buradan, bu ekiple çıkar. Bunu Prof. Wei de çok istiyor. Müthiş disiplinli, düzenli bir ekip çalışıyor burada. 25 yataklı dünyanın en büyük mikrocerrahi yoğun bakımı da burada. Yüz naklinin insanlarda yapılabilmesi için ne kadar zamana ihtiyacımız var? Gelmeden manşet olduk Doku ve organ nakillerinde red sorunu çok önemli. Bu çözülürse ileride insanlar üzerinde yapılabilecek kadavradan el, önkol, gırtlak, yüz nakli daha kolay uygulanabilecek. Kadavradan yapılan gırtlak nakliyle 19 yıl sonra ses teline kavuşup konuşan insanlar var. Deri içeren organlar, vücudun en zor kabul ettiği türden dokular. Nakil yapılsa bile vücudun bunları kabul etmesi için çok ağır ilaçlar kullanılması gerekiyor. Uzun dönemde bu ilaçların etkisiyle ağır enfeksiyonlar, kanserler ve hatta ölüm görülebiliyor. İlaçları kullanmadan red nasıl önlenebilir sorusunun cevabı bulunmalı. Bu işin zorluğu doku reddi mi? Burada domuz, koyun, maymun gibi daha büyük deney hayvanlarında çalışma yapabileceğim. Hangi hayvanlarda deney yapmaya devam edeceksiniz? Eşim Dr. Ali Engin Ulusal ortopedi uzmanı. Clevelandda beş ay çalıştı ve yüz nakli konusunda emeği geçti. Burada da araştırma görevlisi olarak işe başladı. Tayvana gelmeyi bir yıldır planlıyordum. İstifa ederek geldim. Ancak ailemi çok özlüyorum. Ailenizden, her şeyden uzak kalmak zor olmayacak mı? Halk ve medya, ilgili ve sıcak karşıladı bizi. Gelmemizden günler önce bölüm başkanını aramaya başlamışlar, iki Tayvan gazetesine manşet olmuşuz. Bir yabancının Tayvana gelmesi onlar için çok önemli bir olaymış. Tayvanın yeterince tanıtılmadığını düşünüyorlar. Tayvanı küçük Amerika olarak görüyoruz. İnsanlar çok çalışkanlar ve çalışkanları seviyorlar. Samimi, nazik ve güler yüzlüler. Şu an tek sorunumuz oturma izni almak... Bir de dil problemimiz var. İngilizce bilmiyorlar. Dini nedenlerle organ bağışı ve nakli konusunda da epey tutucular. Tayvanın farklı kültürü sizi nasıl etkiledi? Kötü. Henüz alışamadım. Yemekleri ve gelenekleri çok farklı. Geldiğimden bu yana hâlâ Mc Donaldsa gidiyorum. Geleneksel yemek çubuklarını kullanamıyoruz. Yemeklerle aranız nasıl? "Klinikte iki Türk arkadaşım var" Mikrocerrahi kliniğindeyim. Dört profesör var. Her biri alanında dünyanın en iyilerinden dersem abartmış olmam. Beni kliniğine davet eden dekan ve bölüm başkanı Prof. Dr. Fu Chan Wei tüm dünyanın tanıdığı, birçok ilke imza atan bir plastik cerrah. Onunla çalışabilmek için dünyanın dört bir yanından cerrahlar geliyor. Klinikte iki de Türk arkadaşım var: Şükrü Yazar ve Koray Coşkunfırat. Chang Gung Memorial Hospitale alıştınız mı?