Kitap sarayları

Kütüphanelerin geçmişi, tarihin en eski uygarlıklarıyla paraleldir. Irak’ta bulunan Nippur kentinde yapılan kazılarda ortaya çıkan üç bin yıllık kütüphaneden Sezar’ın ortadan kaldırdığı efsanevi İskenderiye Kütüphanesi‘ne kadar, tarihine ve kültürüne değer veren her kentin mutlaka bir kütüphanesi vardır.
Dünya mirası nitelikli eserleri saklayan Avrupa kütüphaneleri haricinde İslam kültüründe de bu yapılara ayrı bir önem verilir. Abbasilerin Bağdat’ta kurduğu Beytü’l Hikme,
1 milyondan fazla kitapla dünyanın en büyük kütüphanelerinden biridir.
15’inci yüzyılda baskı tekniklerinin ilerlemesi ve matbaanın yaygınlaşmaya başlaması, kitap üretiminin ve yayıldığı alanların genişlemesini sağlayınca kütüphaneler de çoğalır. 17’nci yüzyıldan sonra Avrupa hanedanları, krallığa ait kitaplıklar kurar. Bu özel yapılar, günümüze kadar ulaşarak yazılı belleğimize ev sahipliği yapmaya devam ediyor.
(Hayallere Visa dergisinden...)

Tüm kitaplar hava alacak biçimde raflara diziliyor
İspanya’nın başkenti Madrid’de San Lorenzo’ya adanmış manastır bünyesindeki El Escorial Kütüphanesi, yapının ikinci katında yer alıyor. Uzunluğu 19, genişliği 10 ve yüksekliği 8 metre olan kütüphanenin ahşap raflarına tüm kitaplar hava alacak biçimde dizilmiş. Arapça ve İbranice yazmaların yanı sıra koleksiyonda yer alan eserlerin tarihi 11’inci yüzyıla kadar uzanıyor. 

British Museum’un en eski odası
18’inci yüzyılda halka açılan British Museum’da (Londra, İngiltere) saklanan kitaplar, dünya savaşları döneminde başka yerlere nakledilerek korundu. 1970 yılında eğitim hizmetleri vermeye başlayan 250 yıllık yapının en eski odası olan Kral Kütüphanesi yakın zamanda restore edildi. Her yıl beş milyon kişinin ziyaret ettiği müzenin arşivine internetten ulaşmak da mümkün.

Manastırda 12 odalı kütüphane
İsviçre, St. Gallen’de 10’uncu yüzyılda inşa edilen bir manastırda yer alan Melk Abbey Kütüphanesi 12 odadan oluşuyor. Genellikle el yazması nadir eserleri barındıran yapıda odalar, kitapların kategorilerine göre düzenlenmiş.

Shakespeare ve Mozart arşivi
19’uncu yüzyılda belediye tarafından kurulan ilk Amerikan kütüphanesi Boston’daki Copley Halk Kütüphanesi. Burası her yıl 2 milyon ziyaretçiyi ağırlıyor. 6 milyon eseri saklayan binada, William Shakespeare’in yazılarını ve kapsamlı bir Mozart arşivini bulabilirsiniz. 

Birkaç kez yandı
Çek Cumhuriyeti’nde, Prag’da 12’nci yüzyıldan kalma bir manastırın bünyesinde yer alan Strahov Kütüphanesi birkaç defa yanmış. Kütüphanede bugün 200 bin kitap bulunuyor. Koleksiyonda bulunan 1500 eser, matbaanın icat edildiği yıllarda basılan örnekler.

2,5 milyon esere ev sahipliği yapıyor
Paris’te, 1257’de inşa edilen Sorbonne Üniversitesi Kütüphanesi‘nde bulunan 2 bin el yazması ve yaklaşık 25 bin kitap, Fransız Devrimi sırasında Milli Kütüphane’ye taşınmış. Bugünkü bina 1897’den kalma ve 2,5 milyon eser barındırıyor. 

1921’den sonra basılmış kitaplar ödünç verilebiliyor
Wolfenbüttel’deki (Almanya) Herzog August Kütüphanesi 28 heykel birimi, dokuz adet metin birimi, 16 ve 18’inci yüzyıldan kalma 3 bin adet portre ve beş indeks bölümü içeriyor. Referans kitapları, açık raflardan ve stoklardan takip edilebiliyor. 1921’den sonra basılmış kitaplar ödünç verilebiliyor.

El yazmalarının uzunluğu 2,5  kilometre
Kanada’da, Toronto Üniversitesi arşivi haricinde nadir eserlerin saklandığı bir adres Thomas Fischer Nadir Eserler Kütüphanesi. 600 bin kitap ve uzunluğu yaklaşık 2,5 km’ye ulaşan el yazmalarını saklayan kütüphane, 1999’dan beri Robert S. Kenny anısına yarışma düzenliyor. Kazanan kişi, para ödülünün yanı sıra Toronto Üniversitesi’nde ders verme imkanı yakalıyor.