Lüksemburg dükalığında

SEYİR DEFTERİ Küçük ülkelerin adlarına bir biçimde "büyük" sıfatını eklemeleri ne yazık ki Avrupa'da bile -özellikle Balkanlar'da- artık alıştığımız, giderek kanıksadığımız bir olgu. "Büyük" Sırbistan, "Büyük" Arnavutluk, daha öncelere, geçen yüzyılın başlarına dönersek "Büyük Bulgaristan", hatta "Büyük Yunanistan" hayalleri savaşlara, yıkımlara, kırımlara, soykırımlara, milyonlarca insanın yerlerinden yurtlarından olmasına, yollarda kurda kuşa yem olmasına yol açmadı mı? Açtı ama ne gam! Lüksemburg, Malta ve Kıbrıs'tan sonra Avrupa Birliği'nin en küçük devleti. Yüzölçümü 2 bin 586 metrekare, nüfusu 400 bin. Başkent Lüksemburg'da 80 bin kişi yaşıyor. 1839'da, zamanın güçlü devletleri tarafından yapay bir biçimde kurulduğuna bakılırsa oldukça genç sayılır, yani henüz 68 yaşında. Aslında bu devletten söz ederken "büyük" sıfatını kullanmam gerekirdi. Zaten haftalık Le Jeudi dergisinin 10'uncu yıl kutlamaları nedeniyle katıldığım toplantıda AB üzerine konuşurken düzelttiler. AB'nin genişleme süreci, Türkiye'yi de kapsayacak biçimde, tamamlanmak üzere. Özünde bir barış projesi olan AB'nin siyasi merkezlerinden birisi de Lüksemburg, ne var ki "Büyük Dükalık", az buz değil, üç bölgeye yayılmış 12 kantondan oluşuyor. Anlayacağınız küçük ama "büyük" sıfatını çoktan hak etmiş durumda.Ülkenin, bir başka deyişle "Büyük Dükalık"ın başkenti başkenti Lüksemburg kenti kartal yuvası gibi dağların değilse de, sarp bir kayanın üzerine tünemiş, dünyaya oradan bakıyor. Aşağıdan Alzette Irmağı akıyor, ırmağın iki kıyısı boyunca eski, taş evler, dar sokaklar, gri çatılarla çan kuleleri sıralanıyor. Petrüs Vadisi'ne doğru açılan göz alıcı bir manzara karşısındasınız. Bulunduğunuz yer ise surlar, burçlar, mazgallarla çevrili. Yani siz de, "yukarı kent"le birlikte gözetleme kulesindesiniz. Lüksemburglu yazar Batty Weber'in deyimiyle "Avrupa'nın en güzel balkonu" burası. Bir anlamda, derin boğazların üzerinden aşan köprüler kenti Lüksemburg. Köprülerinin sayısı 100'ün üzerinde. Stratejik önemi nedeniyle tarih boyunca kuşatmalara, savaşlara, Avrupa'nın güçlü devletleri arasında paylaşım dalaşına neden olmuş. Oysa bugün, Brüksel ve Strasbourg'la birlikte AB'nin bazı kurumlarına ev sahipliği yapan bir konumda. Eski kentin biraz uzağında, bir başka tepenin yamacından yükselen modern yapılar, cam, çelik ve beton karışımı gökdelenler bu gerçeğin en belirgin kanıtı gibi. Orası sanki başka bir dünya, yöneticilerin, yüksek bürokratların kendi aralarında yaşadığı, ülkemiz için de kararlar aldıkları, AB adaylığımızın az biraz sekteye uğradığı şu günlerde bazen havuç uzattıkları bazen de sopa gösterdikleri bir yer.Lüksemburg'da üç dil konuşuluyor. "Almanca" kırması olarak tanımlayabileceğim yerel dil, Fransızca ve Almanca. Yine de, aydınlar katında, Fransızcanın egemenliğinden söz edilebilir sanıyorum. Zaten resmi yazışmalar da Fransızca yapılıyormuş. En güzel balkon Bana kenti gezdiren Le Jeudi'nin genel yayın yönetmeni Jacques Hillion'a bir Lüksemburg kimliğinden söz edilip edilemeyeceğini sorduğumda gülümsedi. "Yanıtlaması çok güç bir soru" diye karşılık verdi. Çünkü "Büyük Dükalık" nüfusun büyük çoğunluğunu yabancıların oluşturduğu, İtalyan ve Portekiz göçmenleriyle yerel halkın, Avrupalı başka halkların da "hemhal" olduğu bir ülkeydi. Barış içinde birlikte yaşamayı da başarmışlardı doğrusu. Kötülükler, sorunlar, soykırım girişimleriyle sosyal patlamalar hep başka ülkelerde, buradan uzak yerlerde olup bitiyordu. Burada insanlar huzur ve refah içindeydiler. Jacques'a bazı tarihsel yapılarla devlet kurumlarının duvarında gördüğüm "Mir wellen bleiwen wat mir sinn" cümlesinin anlamını sordum. "Olduğumuz gibi kalmak istiyoruz" diye yanıtladı. Demek ki kökleşmiş, donup kalmış, değişime kapalı bir Lüksemburg kimliği de varmış. Avrupa'nın ortasında, adı "Büyük Dükalık" da olsa, demokratik ve kozmopolit bir ülke için biraz tuhaf değil mi? Onlar da içimizdeki bazı aşırı milliyetçiler örneği, oldukları gibi kalmak, değişmek istemiyorlar anlaşılan. Olduğu gibi kalma isteği