"Velosipet ile Bir Cevelan"

yural@milliyet.com.tr * * *Söyleşiden sonra kalan zamanımı standlar arasında dolaşarak geçirdim. Pek çok okurumla karşılaştım. Şimdi üniversitede okuyan eski okurlarımla, eski dergileri ve onların okudukları kitaplar üzerine söyleştim. Bugün adı bile anılmayan, çocuk yazınımızın çok önemli yazarlarından söz etme olanağı buldum: Mümtaz Zeki Taşkın, Abbas Cılga, Fikret Arıt, İbrahim Zeki Burdurlu, Ülkü Tamer, Umur Bugay, Sulhi Dölek, İbrahim Örs, çizer İsmail Gülgeç ve Mıstık'ın ünlü çizgi kahramanları Ormangiller ve Uzay Çocukları'ndan. Bir kez daha anladım ki, insan belleğindeki en güzel ve en unutulmaz anılar, çocukluk günlerinden kalanlar oluyor hep. Tabii bazı zaman da kötüleri.* * *Yayınevlerinin yeni bastığı kitapları incelerken, aralarında Cahit Kayra'nın Osmanlıcadan dilimize kazandırdığı "Velosipet ile Bir Cevelan" kitabını gördüm. Öylesine ilginç bir rastlantıydı ki; 1890 yıllarının sonunda İstanbullu bir bisiklet meraklısı gencin Bursa ve çevresine yaptığı ilginç geziyi anlatan "Bisiklet Seyahatnamesi"ydi bu kitap. Ben de Bursa Kitap Fuarı'na gitmek için neredeyse aynı geziyi yapmıştım. Hem de 136 yıl sonra. * * *Cahit Kayra'yı sanırım hepiniz tanırsınız. O bir dönem siyasetine imzasını atmış önemli devlet adamlarımızdan biridir. Aynı zamanda iyi bir yazar ve araştırmacıdır da. Çok titizdir ve bir o kadar da ayrıntıcıdır. Öylesine ince biridir ki, tanıştığınızda şıp diye anlarsınız. Gerçi 20 yıla yakındır Cahit Abi'yi görmüyorum. Onunla beni şair Cemal Süreya tanıştırmıştı. Milliyet Yayınları'nda çalıştığım ilk yıllarda onun ilk kitabını basmak benimle Mehmet İlkorur'a kısmet olmuştu. Hatta kitabın kapağını da arkadaşım Haslet Soyöz yapmıştı. İş Bankası Kültür Yayınları'ndan çıkan "Velosipet ile Bir Cevelan" kitabını Cahit Kayra'nın çevirdiğini görünce daha da bir heyecanlandım ve kitabı bir çırpıda okuyup bitirdim. * * *Belki İstanbul'dan bisikletle Bursa'ya yapılan bir gezi, ilk bakışta insanlara ilginç gelmeyebilir. Ama o günkü olanaklar içinde Galata Rıhtımı'ndan kalkıp beş saatte Mudanya'ya, oradan da şose yoluyla Tepe Bendi'ne; İnegöl, Yenişehir, Bursa güzargâhından tam 34 noktada konaklayarak Mudanya'ya bisikletle geri dönen, gezdiği bütün yerleri bisikletinde kullandığı siklometreyle (mesafeölçer) tek tek sayısallaştırıp yol türünü, varış saatlerini, hareket saatlerini bütün ayrıntılarıyla notlayıp İstanbul'a döndükten sonra da 1900 yılında bastırdığı "Gezi Notları"yla Bursa ve çevresinin 136 yıl önceki renkli panoramasını çizer. Yöre insanlarını, Karagöz'ün mezarını, geçirdiği tehlikeleri, kazaları, bozulan bisikleti, köyleri, hatta tarakçın kuşlarını yani ibibikleri tek tek anlatır. İbnülcemal Ahmet Tevfik'in "Velosipet ile Bir Cevelan" kitabını çok sevdim. Sanırım, bunun altında Cahit Abi'nin kitabın çevirisini yaparken yazarın kendine özgü anlatım biçemine dokunmadan ve ustalıkla yeni sözcükleri serpiştirmesinin de büyük payı var. Bu kitabı kolayca okunur biçime dönüştürmüş. * * *Bu kitap yalnızca yetişkinler için değil: Gezi notlarına düşkün çocukların da çok seveceği önemli bir kitap. Düşünsenize, edebiyatımızın ilk bisiklet seyahatnamesi bu. Üstelik, Ahmet Tevfik'in bindiği bisikletin teknolojisiyle ilgili kitabın sonundaki notları okursanız, bu yolculuğun ne kadar zor, çetin ve güç olduğunu sizler de anlarsınız. Daha arka tekerlerin rulmansız kendi başına dönmediği ve pedal çevrilmediğinde kazıklandığı, amortisörün ve şişme iç lastikli lastiklerin icat edilmediği bir bisiklet. * * *Babam bana ilk bisikletimi aldığında da, bisikletin adı Konya'da hâlâ "velespit"ti. Geçen hafta sonu "TÜYAP 5. Bursa Kitap Fuarı"ndaydım. Yenikapı'dan arabalı vapura, (yabancılaşmış adıyla) katamarana bindim, Yalova'ya, Yalova'dan da kendi aracımla Bursa'ya gittim. Anne ve babalarla "değişen çocuk" üzerine söyleştik. Çocuklar da yanıma gelip söyleşiye katıldı. Bursa'nın ulusal kanalı Olay TV de söyleşiyi görüntüledi. Ayrıca benimle de bir röportaj yaptı. İzmir, Ankara fuarlarıyla kıyaslayınca Bursa Kitap Fuarı'na gösterilen ilgiden ve yağmura karşın sabahın erken saatlerinde fuarı dolduran insanlardan büyük mutluluk duydum. Bence ülkemizin İstanbul'dan sonra en etkin fuarı Bursa Kitap Fuarı. Tüm Bursalıları ve çocuklarını, kitaba gösterdikleri bu ilgiden dolayı kutluyorum.