Çocukların gözünden bilim insanları!

Doğan Sarıtaş

Okul öncesi dönemdeki çocukların bilim hakkındaki görüşlerini ve nasıl bir bilim insanı imajına sahip olduklarını belirlemek amacıyla araştırma yapıldı.

Araştırmada, çocukların bilim insanlarının özellikleriyle ilgili cevaplarında en çok öne çıkan sembollerin laboratuvar önlüğü, gözlük, sakal ve dağınık saç, kitaplar, laboratuvar araç gereçleri olduğu saptandı.

Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Okul Öncesi Eğitim Ana Bilim Dalı öğretim üyeleri Prof. Dr. Berrin Akman ve Dr. Tülin Güler, okul öncesi dönemdeki çocukların bilim hakkındaki görüşlerini ve nasıl bir bilim insanı imajına sahip olduklarını belirlemek amacıyla, "6 Yaş Çocuklarının Bilim ve Bilim İnsanı Hakkındaki Görüşleri" konulu bir araştırma yaptı.

Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi dergisinde de yayınlanan,  Ankara’da bazı özel ve resmi ana okullarından seçilen 6 yaş grubundan 330 çocukla yüz yüze görüşülerek yapılan araştırmada, çocukların bilim insanının özellikleri ile ilgili verdikleri cevaplarda en çok öne çıkan sembollerin laboratuvar önlüğü, gözlük, sakal ve dağınık saç, kitaplar, laboratuvar araç-gereçleri olduğu saptandı.

"Bilim nedir?" sorusuna çocukların yüzde 39.4’ünün "bilmiyorum" cevabını verdiği araştırmada, çocukların yüzde 18.8’i bilimi her şeyi bilmek, yüzde 7.6’sı formüller, bileşikler, iksirler, teknoloji ve buluşlar olarak tanımladı. Çocukların yüzde 7.6’sı bilimi deney yapmakla özdeşleştirirken yüzde 4.5’inin araştırma ve inceleme yapmak, yüzde 6.7’sinin ise uzay, insan, mühendis, doktor ve profesör gibi bazı meslek isimlerini kullanarak bilimi tanımladığı ortaya çıktı.

"Bilim insanı kimdir?" şeklindeki soruya da çocukların yüzde 24.5’i "bilmiyorum" cevabını verdi. Yüzde 13.9’u bilim insanını her şeyi bilen ya da çok şey bilen insan, yüzde 12.1’i keşif ve icat yapan adam olarak gördüğünü söyledi. Yüzde 12.1’i cinsiyet rollerini içeren cevaplar verirken yüzde 10.6’sı bilim insanını polis, pilot, astronot, profesör gibi meslek isimlerini kullanarak tanımladı. Çocukların yüzde 9.1’i ise bilim insanının imajını ifade ederken alternatif karakterler olarak belirtilen çizgi film ve film kahramanlarını kullandı.

"Batman ve Kara Murat gibi güçlüdür"

"Çocukların bilim insanı kimdir?" sorusuna ise "Keşifçidir, birçok şeyi bulur ve müzelere verir, bir şeyleri yaratır, babamdır, bilimle uğraşan adamdır, polistir, pilottur, elektrikçi, balık uzmanı, doktor, bankacı, profesör, avukat, öğretmen, astronot, bilim insanı olmak için üniversiteye gidip meslek seçmek gerekir, uçan adam, Batman gibi güçlüdür, Kara Murat çünkü çok güçlü, çılgın bir bilim insanı gibi makinelerde kötülük yapar, robotlardır, gözlüklü adamdır, beyaz önlük giyerler, büyük bir adamdır, beyaz saçlı yaşlı olurlar, hep gözlük takarlar, sakallı, saçları dağınık, beyaz elbise giyerler, laboratuvarda çalışırlar, kocaman kafası vardır, tüpler ve borularla uğraşır, insanlara yangınları depremleri haber veriyor..." gibi yanıtlar alındı.

"Karete yapar, Atom Karınca'yı öldürür"

Araştırmaya göre, çocukların bilim insanın ne iş yaptığı sorusuna verdiği cevaplardan bazıları ise şöyle:

"Araştırma yapar, gezegenleri inceler, her şeye mikroskopla bakar, ip uçlarını bulur, kan örneklerini alır ve inceler, gökyüzüne teleskopla bakar, uzay gemisi yapar, dinozorların olduğu yere gider onların kemiklerini bulur, uzaya gider, ne sorsan cevaplar, laboratuvarında formül hazırlar, buluş yapar, birkaç rengi karıştırıp iksir yapar, onların şişeleri olur renkleri karıştırırlar, profesörlere yardım ederler, suçlu insanları tutuklar, insanları korur, hasta olduğumuzda ona gideriz, taş yapar, elektrikli oyuncak yapar, ışıkların yanmasını sağlar, hayvanat bahçesinde çalışır, parkları süpürür, buzdolabı yapar, bilgisayarı çalıştırır, oyuncak verir, film yapar, korkunç şeyler yapar, çam ağacını ışıklandırır, priz yapar, araba yapar, karate yapar, atom karıncayı öldürür, çalışır para kazanır..."

Çocuklar için öneriler

Konuyla ilgili çeşitli önerilere de yer verilen araştırmada, çocukların verdikleri cevaplardan hareket edilerek, eğitimin her kademesindeki öğrencilere bilim ve bilim insanı ile ilgili gerçekçi bir imaj kazandırmak için çeşitli programlar oluşturulması gerektiği kaydedildi.

Araştırmada şu önerilerde bulunuldu:

"Bilim adamlarıyla, gerek bilim adamlarının çalışma ortamlarında gerekse okul ortamında buluşma olanakları yaratılarak somut deneyimler sağlanmalıdır. Bu tür etkinlikler bilime ilgi duyan öğrenciler için de aydınlatıcı nitelikte olacaktır. Öğretmenler çocukların bilim ve bilim adamlarına yönelik pozitif tutumlar geliştirmelerine olanak sağlayan etkinliklerde bulunmalıdır."