En büyük ‘hayal’leri soymak oldu

1984 - 1990 yılları arasında 468 firmaya haksız yere 240 trilyon ödendi


       Hayali ihracat uygulamalarının en yoğun yaşandığı 1984 - 1990 arasında hayali ihracatçı 468 firmaya haksız yere 240 trilyon lira teşvik primi ödendi. Hayali ihracatçıların foyası meydana çıkınca devlet ödediği parayı geri almak istedi. Hukuksal boşluk gerekçesiyle mahkemeler devletin açtığı davaları reddetti, firmalar teşviklerin üstüne yattı.

1984’te patladı

       Turgut Özal başbakanlığındaki birinci ANAP hükümeti zamanında Türkiye’nin dışa açılması politikaları kapsamında ihracatı teşvik kararnamesi çıkarıldı. Kararnameye göre ihracatçı şirketlere ihraç miktarları oranında ‘ihracatı teşvik pirimi’ ödenmeye başlandı.
       Teşvik pirimini duyan bazı uyanık ihracatçılar konteynerlere taş, toprak, cüruf, paçavra yükleyerek katma değeri yüksek mal ihraç etmiş gibi gösterip devletten teşvik pirimi hortumladılar.
       Türkiye’nin hayali ihracat tarihi Yahya Demirel’in hayali mobilya ihracatıyla başlamış olsa da bu konudaki tartışmalar 1994’te yoğunlaştı. Hayali ihracatçılar mevzuatı müsait olan İsviçre’yi seçtiler ve Türkiye’nin İsviçre’ye dönük ihracatında patlama yaşandı. Ancak İsviçre Merkez Bankası’nın ithalat istatistikleri yayınlanınca Türkiye’den çıkan ihraç mallarının İsviçre’ye ulaşmadığı ortaya çıktı. Türk firmalarının İsviçre’ye yaptıklarını iddia ettikleri ihracatın yüzde 92’sinin gerçek olmadığı saptandı.
       Devlet Planlama Teşkilatı ile Merkez Bankası arasında ihracatın teşviği konusunda 1985’te bir protokol imzalandı. Bu protokole göre Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı ihracatın denetiminde devre dışı bırakıldı.
       1992 yılında TBMM Hayali İhracat Araştırma Komisyonu Başkanı Mahmut Öztürk, 468 firmanın hayali ihracat yaptığını açıkladı. Öztürk, 1984 - 1990 arasında yapılan ihracatın yarısının hayali olduğunu belirterek, bu dönemde hayali ihracatçılara ödenen paranın 1992 fiyatlarıyla 240 trilyon lira olduğunu açıkladı.

Üstüne yattılar

       TBMM Hayali İhracat Araştırma Komisyonu’na ifade veren dönemin Maliye Bakanı Ekrem Pakdemirli de, hayali ihracatı saptanan firmaların mahkemeye verilerek, devletçe ödenen teşvik primlerinin geri alınması talebinde bulunduklarını, ancak “ödenen pirimlerin vergi iadesi olmadığı" gerekçesiyle davaların düştüğünü açıkladı. Pakdemirli ifadesinde hayali ihracatçılara ödenen paranın 212 milyon dolar olduğunu söyledi.