Etik Sorununa deklarasyon

Öyle ki; yeni medyada mevcut tüzüklerin değişmesi, kurum içi bildirgelerin yenilenmesi, kurumların ihtiyaca göre yeniden düzenlenmesi gibi medyada etik değerler sorunu geçen hafta düzenlenen çok sayıda panelin de konusu oldu.
Kadir Has Üniversitesi, South East Europe Organization işbirliğiyle hafta boyunca “Medya Buluşmaları”na ev sahipliği yaparken, Bahçeşehir Üniversitesi, Açık Toplum Enstitüsü işbirliğiyle “Yeni Medya ve Etik Çalıştayı” toplantıları düzenledi. Geleneksel gazetecilik ve sosyal medya üzerinden etik sorunların nasıl aşılabileceği konusunda bir de deklarasyon yayımlanacak.
Günümüzde etik değerlerin sadece dürüst, doğru habercilikle sınırlı olmadığı, gazeteciliğin de sadece ifade özgürlüğü olmadığı düşüncesinden hareket eden iletişim ve sosyal bilimciler Türkiye basınını özdenetimden, etik vicdana kadar uzanan yeni kurallarla tanıştırıyor. Sosyal medyada ise ‘özel yaşamın gizliliğinin ve kişisel veri güvenliğinin ihlalleri, içeriğin asıl kaynağının gösterilmemesi, içeriklerin doğrulanmadan yayılması, nefret söylemi ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yeniden üretilmesi, kullanıcının yoğun reklam bombardımanına maruz bırakılması’ yaşanan etik sorunlara örnek olarak gösteriliyor.

Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu:Gazetecilik bildirgesini yenileyin

Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu/Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi; “Türkiye medyasının etik iklimini düzeltmek için üç öneri sunabiliriz. Birinci öneri öz-denetim mekanizmasının işlerlik kazanmasıdır: Batılı demokrasilerde dişsiz bekçi köpeği olarak tanımlanan Basın Konseyi’nin yeni bir oluşumla yeniden yapılanması, TGC’nin Gazetecilerin Hak ve Sorumlulukları Bildirgesi’nin yeniden gözden geçirilip güncellenmesi özellikle de ırkçılık, nefret söylemi ve nefret suçları konularının zikredilmesi gerekmektedir. Ve ombudsmanlığın /okur temsilciliğinin kurumsallaşmasıdır. İkinci öneri; sosyal medya tüzüğü yaşama geçirildiği takdirde, yalnız medya kuruluşları ve gazetecilerin değil, kullanıcıların da politika yapma sürecine dahil edilmelerine fırsat verilmelidir. Böylelikle, eksik, yalan, çarpıtılmış veya “yok sayılan” haberler görünür kılınmış olur. Devlet organları ya da toplumun çoğunluğu gibi düşünmeme, düzeni sorgulama, kınama, şok edici ve rahatsız edici açıklamalar da ifade özgürlüğü’ nün koruması altındadır. Bunun için de 6 önemli ölçütün; konuşmanın bağlamı, konuşmacının kim olduğu (örneğin; siyasi lider, din adamı veya öğretmen) yaptığı konuşmanın kimlere, nasıl bir ortamda, hangi niyetle, nasıl bir etki bırakarak yapıldığı göz önünde bulundurulmalıdır.”

Aidan White (Ethical Journalism Network-Etik Gazetecilik Ağı Müdürü):Elit söylem yerine okuru dahil edin!

“Dünya’da 400’den fazla gazetecilik prensibi var. Gazeteciliğin beş temel prensibini ise aklımızdan çıkarmamalıyız. Gerçeği söyle, adil ol, kimseye zarar verme, güvenilir ol, bağımsız ol ama aynı zamanda denetlenebilir ol. Bunlar mesleğin iç kodlarıdır.
Mesleğin dış kodu ise politik olarak bağımsız olmaktadır. Gazetecilik toplumun değerlerini konuşur. Medyada elit söylemini sona erdirmeliyiz. Yeni medya ile okur artık her yerde, okur haber odasında. Bu yüzden gazeteciliğin sorumlulukları da artmıştır. Editoryal standartlarımızı yükseltmenin vakti çoktan gelmiştir. Gazeteci kimdir, gazetecilik nedir sorularının yanıtları net olmalıdır.”

Dr. Ayten Görgün Smith: Vicdan filtrelerinizi kullanın

Dr. Ayten Görgün Smith (Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi): “Geleneksel medyadan yeni medyaya yöndeşmede, üniversiteler eğitim-öğretim programlarında etik okutulmasına daha bir duyarlı oldular. Gazetecilik bölümü olmayan fakültelerde “medya etiği” dersi veriliyorsa, öğrenci öncelikle haber ve habercilik’i öğrenmelidir. Neyin iyi neyin kötü, neyin doğru neyin yanlış olduğu kişiden kişiye, toplumdan topluma, medyadan medyaya değişiyor. Ancak gazeteciliğin de kendine ait değerleri vardır. Şeffaf ol, fiziki-psikolojik kimseye zarar verme, toplumun çıkarını düşün, adil ol ve eşit davran. Burada gözler gazetecide olmalı, yani gazetenin vicdan filtreleri daima temiz olmalı. Haber hâlâ çok kıymetli bir ileti formudur. Ekonomik, politik iklimler değişse de teknolojik inovasyonlar yapılsa da dünyada gazetecilik yaşamaya devam edecektir. Meslek, Mojo Gazeteciliği’ne (Mobile Journalism-Mobil Gazetecilik) doğru evrilmiştir. Burada ise gazetecilik meslek ilkelerine çok ihtiyaç olacaktır.”

Prof. Dr. Bülent Çaplı: Medya politikalarınızı belirleyin

Prof. Dr. Bülent Çaplı (Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi) “Geçirdiğimiz son 10 yılda medyada paradigma değişikliği yaşandı. Okur/izleyici fregmenta olmaya (parçalanmaya) başladı. Kitle izleyicisi neredeyse kalmadı. Geleneksel medyanın yeni medyaya yöndeşme döneminde etik düzenlemelere daha da ihtiyaç vardır. İngiltere’de News of the World Gazetesi telefon dinleme skandalı nedeniyle kapatıldı. Sonunda Levenson Enquiry adlı 2 bin sayfalık bir rapor hazırlandı. Rapor, içinde medya mensuplarının olmadığı ağır cezai yetkilerle donatılmış düzenleyici bir kuruldan söz ediyordu. Rapor’da ‘yazılı görsel medyanın kurbanları’ gibi ağır ithamlar vardı. Konuyu şuraya getirmek istiyorum, burada daha çeşitli daha özgür medya derken medya kendi elleriyle özgürlüğünü kaybediyor tehlikesi var. Sosyal medya kurumsallaşmama özelliğinden dolayı bireysel bir ortam, bu yüzden bireyin kendi kendine özdenetimi etik duruşu önemlidir. Türkiye’de sorunu yaşadıktan sonra politika yapılıyor, çözüm olarak geleceğe yönelik medya politikaları yapmalıyız.”