Van’ın kahraman çocukları
Van dağlarında donarak hayatını kaybeden 98 çocuk, 10 asker ve iki öğretmen için gözyaşlarımız her yıl ocak ayında yanaklarımıza kadar inemeden donmaktadır
Birinci Dünya Savaşı’na dönemin siyasi koşulları neticesinde giren Osmanlı birçok cephede mücadele etmek durumunda kalmıştır. Savaşın henüz başlangıç evresinde Doğu Anadolu’nun kadim şehri Van ahalisi hem Ruslar’a hem de Ermenilere karşı büyük bir mücadale örneği vermişlerdir. 1914 yılının ekim ayında Van ilinde bulunan üçüncü tümen Sarıkamış harekatı için Van’dan ayrılmıştır. Van’da kalan küçük bir askeri grubumuz ise Hoy bölgesinden ilerlemekte olan Rus ve onlara destek veren Ermeni çeteleriyle mücadele etmektedirler. Sayı ve mühimmat eksikliğine rağmen düşman güçlerini durdurmalarına rağmen erzak ve cephane tükenmek üzeredir. Ve cepheden Van ahalisine gönderilen haberle acil destek istenir. Ancak şehirde eli silah tutan herkes başta Sarıkamış olmak üzere cephelerde bulunduğundan Hoy’da mücadale veren askerlerimize gerekli erzak ve cephaneleri götürecek kimse yoktur.
Tipi ve fırtınaya rağmen
Anadolu’nun her yerinde olduğu gibi Van halkı da tüm imkanlarıyla cephelerde savaşan kuvvetlerimizle birlikte maddi manevi mücadelenin içerisinde olmuştur. Nihayetinde Hoy’dan gelen haber üzerine Van’da bulunan ve yaşları 12-17 arasındaki 120 çocuk gönüllü bir şekilde 12 Ocak 1915 yılında kendilerini uğurlayan annelerinin dua ve gözyaşları içerisinde yola çıkarlar. Küçük bedenlerine fişek, kışlık giyecek ve kuru bakliyatlar yükleyerek on sekiz jandarma eri ve iki öğretmen refakatında tipi ve fırtınaya rağmen yola çıkarlar.
Yol boyunca Ermeni çetecilere ve zorlu kış şartlarına dayanarak görevlerini başarıyla yerine getirirler. Ancak teslimatı yaptıktan sonra vakit kaybetmeden geri dönmeleri gerekmektedir. Çünkü kar yağışıyla birlikte son derece etkili tipi hızını artırmıştır. Dönüş yolu boyunca tipi ve fırtınaya iki öğretmen,18 sekiz askerimiz ve çocuklarımız daha fazla dayanamayak birer birer karların üzerine düşmeye başlarlar. Onların geriye dönüşlerini merak, heyecan ve endişeyle bekleyen anne ve yaşlılara kısa bir süre sonra acı olayın haberi gelir. Van dağlarında donarak hayatını kaybeden 98 çocuk,10 asker ve iki öğretmen için gözyaşlarımız her yıl ocak ayında yanaklarımıza kadar inemeden donmaktadır.
Bu faciadan 40 çocuğumuz ve 10 askerimiz yarı donmuş vaziyette kurtarılarak Van’a getirilir. Doktor Refik Bey’in gece gündüz demeden gayretleri sonucu 22 çocuk ve sekiz asker iyileştirilir. Ve nihayetinde 98 çocuk, 10 asker ve iki öğretmen bu görev neticesinde şehit olmuşlardır.
“Çocukları Himaye Cemiyeti”
Van şehrimizin kahraman çocuklarını, Gaziantep’in Şehit Kamil adlı kahraman çocuğu takip etmiştir. Fransız işgali sırasında Fransız askerlerine karşı annesini korumaya çalışırken süngü darbeleriyle şehit olan Kamil’i de Anadolu her zaman hatırlayacaktır. Öte yandan 15. Kolordu Komutanı olan Kazım Karabekir Paşa 12 Kasım 1921 yılında Erzurumda “Çocukları Himaye Cemiyeti” kurarak dünya savaşında ve akabinde verdiğimiz milli mücadele savaşında ailelerini kaybetmiş çocukları koruma altına almıştır. Kazım Paşa’nın Erzurum’da başlattığı proje kısa zamanda gelişir. Ve Sarıkamış’ta Ruslardan kalan modern binalar hemen değerlendirilerek projenin merkezi Sarıkamış’a alınır. Bunu Iğdır, Ardahan, Artvin, Rize, Sürmene, Erzincan’la birlikte 17 yer takip eder.17 alay oluşturulur. Kazım Paşa bu çocuklarımıza bakım ve konaklama imkanı sağlamakla yetinmemiştir. Dişçilik, fotoğraf, elektrik ve çeşitli mesleki kurslar verdirerek meslek sahibi olmalarını sağlamıştır. Böylece Sarıkamış ilçemize kimsesiz çocuklar şehri diyebiliriz.