Soru: 65 yaş aylığı bağlanma şartları değişti mi? Muhtaçlık kriteri sürekli değişiyor mu?
Aynur Özkan
Cevap: Geçtiğimiz hafta yönetmelikte yapılan değişiklik ile değişen muhtaçlık sınırının Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesindeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları bünyesindeki memurlar tarafından uygulanmaya başlandığı görülüyor. Diğer yandan akrabalık ilişkilerini paraya indirgeyen ve 65 yaş üstü akrabalara sadece parayla yardım edilebileceği düşüncesini yansıtan uygulamadan da zaten hayata geçmeden vazgeçilmişti. Bu konuda yaptığımız eleştirilerin haklılığı ortaya çıktı.
65 Yaş aylığındaki muhtaçlık kriterinin değişimi 65 yaş aylığının kapsamını doğrudan ilgilendiriyor. Muhtaçlık kriteri yüksek belirlenirse daha fazla kişi, düşük belirlenirse daha az kişi 65 yaş aylığından yararlanabiliyor.
Muhtaçlık kriterinin özellikle asgari ücretin yükselmesi ve kamu işçilerine yapılan zamlar doğrultusunda periyodik olarak güncellenmesi normal. Aksi takdirde muhtaçlık kriteri maaş ve ücret gelirlerinin gerisinde kalacak ve çok daha az kişi 65 yaş aylığından yararlanabilir hale gelecektir. Dolayısıyla muhtaçlık kriterindeki değişimin garipsenmesi gibi bir durum söz konusu olamaz.
Akraba konusu
2022 sayılı Kanun’da geçtiğimiz yıl yapılması planlanan değişiklikle 65 yaş üstü kişinin alt soyu ve üst soyundan kişilerle kardeşlerinin bulunması halinde, kişinin Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına (SYDV) yaptığı başvuru sonrası, Defterdarlıkların alt soy ve üst soyundaki kişiler ve kardeşlerinin gelir durumlarını araştırmaya başlamasına yönelik düzenleme vardı. Bu araştırma sonrasında tespit edilen gelir hanehalkındaki kişi sayısına bölünerek aylık ortalama gelirin bulunması öngörülüyordu.
Planlanan fakat hayata geçirilmeyen düzenlemeye göre, Medeni Kanuna göre 65 Yaş üstü kişinin nafaka yükümlüsü konumundaki alt ve üst soy akrabaları ve kardeşlerine 65 yaş üstü kişinin başvurusu sonrası otomatikman dava açılması söz konusuydu.
Dava sonrası nafaka yükümlüsü konumundaki kişilerin hane içindeki kişi başına düşen geliri asgari ücretin net tutarının 3’te birinden yüksekse, 65 yaş üstü kişiye bağlanacak maaşın Mahkemece tespit edilen tutarı 65 yaş üstü kişinin alt ve üst soyundaki akrabaları ve kardeşlerinden talep edilebilecekti.
Yeni uygulama geldi
Bunun sonucunda akrabaları birbirine düşüren ve akrabaya yardımı sadece maddi olarak algılayan bir uygulama planlanmıştı. Hayata geçirilmeyen bu uygulama yerine yönetmelik değişikliği ile yeni bir uygulama getirildi. Buna göre, 65 yaş üstü kişi Sosyal Yardım ve Dayanışma Vakıflarına (SYDV) başvuru yaptığında nafaka yükümlüsü yakını varsa nafaka bağlanmasının mümkün olup olmadığı SYDV’lerin karar organı olan mütevelli heyet tarafından tespit edilecek. Eğer bu durumdaki kişiye nafaka bağlanması mümkünse başvurusu reddedilecek ve eğer kendi akrabalarına nafaka davası açmak isterse bunu kendisinin yapması gerekecek.
Eğer nafaka bağlanması mümkün değilse bu kez gelir araştırması yapılarak aylık bağlanıp bağlanamayacağına karar verilecek. Yani devlet tarafından otomatikman dava açılması ve akrabalık ilişkisinin sadece maddi olarak değerlendirilmesi hatasından dönüldü ve bu durumdaki kişilerin başvuruları reddedilerek akrabalık ilişkilerine devletin müdahale etmesi durumu engellenmiş oldu.
Bakkala ve manava ‘iş güvenliği’ şart
Soru: İki hafta önce küçük işyerleri için artık iş güvenliği uzmanı ve doktor bulundurma şartının olmayacağını yazdınız, uygulama ne zaman başlayacak?
Soner Türkan
Cevap: Sosyal Güvenlik Kurumu’nun kasım ayı verileri, Türkiye’de 10’dan az çalışanı bulunan işyeri sayısının 1 milyon 374 bin 684 olduğunu gösteriyor. Bu rakam toplam işyerlerinin yüzde 85’i ne denk geliyor. Ayrıca bu işyerlerinin üçte biri kadarı yani 460 bin küçük işyeri de “az tehlikeli işyeri” grubunda yer almakta.
İşte yeni yönetmelikle bu işyerleri için çok önemli değişiklik geliyor. Bu yönetmelikle artık bakkalın, manavın, terzinin, apartman yöneticisinin iş güvenliği uzmanı, doktor çalıştırmasına gerek kalmayacak. Kendi işyerlerinin iş güvenliği uzmanı, doktoru olacaklar.
İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün yeni hazırladığı yönetmeliğe göre, az tehlikeli sınıfta ve 10’dan az çalışanı bulunan işyerlerinin ‘patronları’ Çalışma Bakanlığı tarafından verilen eğitimleri tamamlayarak kendi işyerlerinde yasanın aradığı iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerini yürütebilecekler.
Zorunluluk tarihi
Az tehlikeli işyeri statüsünde olup da 10’dan az işçisi olan işyerleri için iş güvenliği uzmanı ve hekim bulundurma zorunluluğu 1 Temmuz 2016 tarihinde başlıyor. Bu işyerlerinin işverenleri şimdiden ne yapacaklarını, uzman, doktor maliyetlerini nasıl ödeyeceklerini kara kara düşünüyorlar. İşte bu yönetmelikle artık bu paraları ödemelerine gerek kalmayacağı için rahatlayabilirler. Diğer yandan Bakanlık nasıl eğitim verecek, 460 bin işveren nasıl eğitimden geçirilecek, bunlara sertifika mı verilecek gibi sorular ise hala ortada.