TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği bugün çok önemli bir toplantıya evsahipliği yapıyor.
“Evrensel Kooperatifçilik” konulu sempozyuma; İspanya Tarım Kooperatifleri Konfederasyonu, Endülüs Tarım Kooperatifleri Federasyonu, Jean Üniversitesi Rektörü, İspanya’nın en büyük üç kooperatifi içinde yer alan Oleoestepa ve Olivar de Segura Kooperatifleri Birlikleri, Türkiye Ziraat Mühendisleri Odaları Birliği ve akademisyenler katılacak.
Bu toplantılar neden çok önemli?
Zeytinyağı alıcıları zaman içinde ortak hareket etmeye başladılar, bu bir tekelleşme yarattı.
Bu da zeytinyağında fiyat istikrarını engeller oldu.
Fiyat baskısı, üreticinin gelecek planlarını bozdu, dengeleri alt üst etti.
Dünya zeytinyağı sektöründe 2002 yılından bu yana farklı piyasa oluşumları gerçekleşiyor.
En büyük zeytinyağı üreticisi İspanya’da kooperatifler 2005 yılından itibaren bu sorunu farklı şekillerde dile getirmeye başladılar.
Ne mi yaptılar?
Kooperatifler birleşerek orjininde zeytinyağı fiyatlarını yükseltmek amacıyla bir araya gelmeye başladı. Büyük çoğunluğu Endülüs bölgesinden olmakla birlikte Castilla de la Mancha ve Extremadura bölgesinden 200’den fazla kooperatif 300 bin ton kadar yağın pazarlanmasında ortak bir grup oluşturmaya karar verdi.
Bu miktar İspanyol üretiminin yaklaşık yüzde 30’unu oluşturuyordu.
Faeca (Endülüs Tarım Kooperatifleri Federasyonu) Başkanı Cristobal Gallego, izlenecek yolun belirlendiğini, zeytinyağı üreticilerinin bir girişim içinde olduklarını açıklaması bir dönüm noktası oldu.
Bu girişimle birlikte Hojiblanca, Jaencoop ve Oleoestepa gibi pazarlama ve satış fonksiyonu olan ikinci derece kooperatifler ortak hareket etmeye, Cecasa adlı şirket aracılığıyla da üyelere gerekli destek sağlamaya başladı.
* * *
Kooperatifler, 5 Aralık 2008’de bir toplantı yaparak yeni sezon yağlarını satmama kararı aldılar.
Cecasa, “İspanyol Zeytinyağı Pazarlama Firması”ydı. Kuruluş amacı, zeytinyağı fiyatlarının çökmesini önlemek ve zor zamanlarda zeytinyağı arzını konsantre etmekti. Şirket kooperatiflerin, özel şahıs kontinü tesislerinin ve özellikle finans kuruluşlarının gönüllü katılımı ile kurulmuştu.
Cecasa’da kooperatiflerin payı ise yüzde 70-80’ler civarındaydı.
Hedef, zeytinyağı arzının Cecasa kanalıyla yapılmasıydı. Bu şirket dökme yağların satışını yapacaktı. İspanya’da bin 740 zeytinyağı sıkma tesisi bulunuyordu. Bunların çok azı Hojiblanca veya Oleoestepa gibi pazarlama işini yapabilen kuruluşlardı. Yani çok dağınık bir yağ arzı söz konusuydu. Buna karşın dünyada zeytinyağının pazarlaması işini yapan, büyük 5-6 dolumcu firma vardı.
29 Ocak 2009’da zeytinyağı fiyatlarını ve zeytinlikleri savunmak için yaklaşık 10 bin çiftçi eylem yaptı. İspanya’da ve tüm zeytinyağı üretici ülkelerde etkin olan dolumcu oligopolü karşısında üretimin yüzde 70’ine hakim olan kooperatiflerin birlikte hareket etmesi için bir çağrıda bulunuldu.
Sıkıntılar bitti mi, bu birleşme ve ortak strateji sorunları çözdü mü?
Bu sorunun tam cevabı “evet” değil.
Ama en azından daha organize olmuş bir zeytin ve zeytinyağı üreticileri bugün karşımızda bulunuyor.
Bu kadar detayı neden anlatıyorum?
Çünkü benzer konular Türkiye için de geçerli... Türkiye zeytinyağında altıncı büyük ülke konumunda ve sektörle ilgili büyük beklentileri bulunuyor.
İspanya bir model yarattı.
Daha doğrusu zeytinyağında liderliğine yakışan bir liderlik rolü üstlendi.
Yılda ortalama 1 milyon 200 bin ton ile dünya üretiminin yüzde 40’ına hakim İspanyol üreticileri kadar Türk üreticiler de gelişmelerden endişeli.
Türkiye’de üretimin yüzde 20’sine hakim tarım satış kooperatifleri birlikleri, şu anda üreticinin tek koruma şemsiyesi konumunda.
Aynı fiyat baskısı Türkiye’de de yaşanıyor.
Öte yandan tarım satış kooperatifleri birliklerinin tabii olduğu mevcut yasanın kooperatifçilik sorunları çözmekten uzak olduğu biliniyor.
AB’deki üretici ile Türk çiftçisinin aldığı destekler arasında çok büyük farkların olması, Türk çiftçisinin 11 kuruş prim dışında hiçbir desteğinin olmamasıyla tarım satış kooperatifleri ve onların ortağı çiftçileri mali açıdan sıkıntıya sokuyor.
* * *
Bugünkü toplantı bu açıdan da önemli.
İspanya Tarım Kooperatifleri Konfederasyonu Zeytinyağı Bölüm Müdürü Javier Lara, Endülüs Tarım Kooperatifleri Federasyonu Genel Müdürü Rafael Sanchez, Jaen Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Manuel Parras Rosa, Oleoestepa Kooperatifi Genel Müdürü Alvaro Olavarria, Olivar de Segura Kooperatifi Genel Müdürü Pilar Molina deneyimlerini paylaşmak için iki gün İzmir’de olacak.
Kaçırılmayacak bir sempozyum.
