ZEYTİNYAĞINDAKİ en büyük üretici ülke olan İspanya’da oluşan şirket birleşmeleri ve bunun yarattığı oligopol, fiyatları dilediği gibi yönlendirebiliyor.
Bu büyük şirketlerin diğer üretici ülkelerdeki kuruluşları ve tedarikçileri vasıtasıyla İspanya’da kooperatiflerin son aylardaki direncine karşı direnç kırıcı rol üstlendiler.
İşte bu noktada uluslararası kooperatif işbirliği gerçeği ortaya çıkıyor.
Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Cahit Çetin, “İspanya modelini” çok yakından takip ediyor.
Çetin şöyle konuşuyor:
“İspanya kooperatifleri ülke üretiminin yüzde 70’ini gerçekleştiriyor. Ancak ambalajlı pazarda üretimleri oranında etkin değillerdir. Neden? İsterlerse güçlü kooperatif yapılarıyla bu pazara da hakim olabilirler. Tariş Zeytinyağı Birliği olarak ambalajlı pazarın lideri konumundayız ancak ürün alım ve finans sorunları yaşamaktayız. Kısaca birbirimizden öğrenecek çok şeyimiz var. Acaba kooperatifçilikte nihai tüketiciye mi ulaşmak en doğru yoldur, yoksa ürünü sanayici ve ihracatçıya dökme satıp aradan çekilmek mi doğru yoldur?”
Türk ihracatçısı ikinci yolu ısrarla talep ediyor.
Onlara göre kooperatiflerin ürünü dolumcuya satmaları en doğru yol.
Buna “İspanya Modeli” diyorlar.
Çetin, bir konuya daha dikkat çekiyor:
“Yönetimine ihracatçıların hakim olduğu bir dernek, 1 Mayıs 2008 tarihinde TBMM Zeytinyağı Araştırma Komisyonu’na gönderdiği raporunda Tarım Satış Kooperatifleri başlığı altında özetle; ‘TSKB’lerin yapıları itibariyle ürün temininde güçlük çekmeyecekleri göz önüne alınarak stoklarını iç piyasa ve ihracatçıya sunabilmeleri sağlanmalı, kapılarını ihracatçıya sonuna kadar açmalıdırlar. Mevcut durumda birlikler asli görevi olan üretimi ihmal edip sanayici ve pazarlamacı kimliğine bürünmüşlerdir’ demektedirler. Hatta daha da ileri giderek; ‘Özellikle Zeytinyağı Birliği Yönetimi artık devrini kapamalıdır. Doğru ve çağa uygun bir yönetimle Tariş sektöre çok faydalı olacaktır’ diyebilecek kadar iç işlerimize müdahale cüretini gösterebilmektedirler. Belli ki iç pazar hakimiyetimizden rahatsızlar. Bu konuya çok dikkat edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Eğer bizi yasal tedbirlerile ambalajlı pazardan çektirebilirlerse İspanya’da başlayan kıskaç kapanacak, kuşatma tamamlanacaktır.”
* * *
Peki, “İspanyol Modeli”ni temsil edenler ne düşünüyor, neler söylüyor?
Endülüs Tarım Kooperatifleri Federasyonu Genel Müdürü Rafael Sanchez’in sözleri çok ilginç...
“Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği çok önemli bir görev yapıyor. Sayın Başkan Cahit Çetin’le görüştük ve bu görüşmeden anladık ki ülkeler arası ilişkiler kurmak kooperatifçiliğimiz, ürünümüz ve biz çiftçiler için son derece önemli. Zeytin ve zeytinyağında yaşanan sorunun kaynağı da dünyanın gittikçe daha küresel olması. Sorun sadece sizin değil, bizim de sorununuz. Dayanışmaya ihtiyaç var. Şimdiye kadar yaptığımızdan daha fazlasını yapmak zorundayız.”
Rafael Sanchez, ülkesinde çok önemli bir isim.
Çünkü binlerce üreticiyi temsil ediyor.
Ama Sanchez, giderek dünyadaki zeytin ve zeytinyağı üreticilerinin temsilcisi ve sözcü haline geliyor.
O yüzden Rafael Sanchez’in şu sözleriniz de çok iyi okumak gerekiyor:
“Sorunlarımız da çarelerimiz de ortak. Büyük fiyat problemi yaşıyoruz. Bu yıl İspanya için zor bir yıl olacak. Tahmin ediyorum diğer üretici ülkelerde de aynı olacak. Gelecekte olabileceklerle ilgili bugünden çalışmamız gerekiyor. Üretimi artırdık, tüketimi de artırmalıyız. Bize problem yaratmayacak bir ürün üretiyoruz. Bütün üretici ülkeler, işbirliği yapmalıyız ki ürünümüzü kıymetli kılalım.
Bugün fiyatlar kötü de olsa kaliteyi kaybetmemeliyiz. Kaliteyi kaybedersek, geleceği de kaybederiz. Kalite savunmasında kooperatifler en başta ve en önemli yerdedir. Kooperatifler olarak ürünlerimizin onurunu korumalıyız. Sanayicinin tek isteği var ürünü ucuza almak. Gelecek yıllarda bunu daha vahşi göreceğiz. Bugünden birlikte olmalıyız. İspanya kooperatifleri 150 bin ton ürün ambalajlıyor. Tariş’in pazarlama alanında kattettiği yolu çok takdir ettik. Biz üreticiye olduğu kadar tüketiciye de yakın olmalıyız. Kooperatifler ülkelerinin liderleri olmalı. Sektörün diğer unsurları bizleri takip etmeli. Kalitede kooperatifler bugün de yarın da güvencedir. Tüketici de kooperatiflere gıda güvenliği ve kaliteli ürün için destek vermelidir.”
* * *
Kooperatifler, son yıllarda çok sorgulanan kurumlar...
Ama İspanya’nın aldığı yol, Türk kooperatiflerine de örnek olmalı.
Rafael Sanchez’in yorumları da bunu doğruluyor.
