Kalp damar hastalıklarının risk faktörlerinden olan sigara, birçok yönden etki ederek damarların tıkanmasına neden olur, kalp krizi ve ritim bozukluklarına zemin hazırlar.
Geçtiğimiz cuma günü Dünya Sağlık Örgütü, Sağlık Bilimleri Üniversitesi ve Yeşilay işbirliğinde “31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü Programı” sunuldu. Bu konuda takdire değer çalışmalarıyla tanıdığımız Yeşilay Yönetim Kurulu Üyesi Esra Albayrak da toplantıda önemli bilgiler paylaştı. Bu programa ait panelde, ben de sigaranın kalp damar sağlığına olan etkilerinden bahsettim. Dünya Sağlık Örgütü’nün son verilerine göre, sigara içenlerde koroner arter hastalığı ve beyin felci geçirme riski iki ile dört kat daha fazla. Pasif olarak sigara dumanına maruz kalmak yetişkinlerde yüzde 25-30 oranında kalp damar hastalıkları olasılığını artırıyor.
Damar yapısını bozar
Tütün ürünlerinin tümü insan sağlığına zararlıdır. Bu ürünlerden en tanınanı ve en yaygın kullanılanı da sigaradır. Kalp damar hastalıklarının düzeltilebilir risk faktörlerinden olan sigara, birçok yönden etki ederek damarların tıkanmasına sebep olur. Sigara, damarın iç yüzeyini döşeyen endotel dediğimiz tabakayı bozar, yüzey bütünlüğünün bozulduğu yerde başta pıhtılaşma ürünleri olmak üzere kolesterol, kalsiyum, bağ dokusu hücreleri gibi maddeler birikerek plakları oluşturur; böylece ateroskleroz dediğimiz damar sertliği oluşarak damar tıkanıklığı başlar.
Spazm yaratır
Sigaradaki nikotin adrenalin salgılanmasına sebep olur. Genelde tehdit altında kaldığımızı hissettiğimiz zaman korku ve heyecan ile beraber salgılanan bu hormon tehlike anında vücudu korumak adına bir takım tedbirler alma yolunda değişiklikler yaratır. Ancak bu durum devam eder ve tekrar eder nitelikteyse ciddi anlamda zarar verebilir. Koroner atardamarlarda kasılmaya (koroner spazm) sebep olur. Spazm neticesinde o damarın kanlandırdığı bölgeye daha az kan gider. Angina pektoris dediğimiz kalp ağrısı ortaya çıkar. Sigara, kanda pıhtılaşmayı sağlayıcı maddelerin artışına da sebep olur. Damar tıkanmasına sebep olan pıhtı, trombüs oluşumunu kolaylaştırır.
Kalp krizi ve inmeye neden olur
Sigara adrenalin salgılanmasını artırdığı için tansiyonu yükseltir. Aynı zamanda damarın yapısını bozarak damar sertliğine sebep olduğu için de bu etkisi giderek kalıcı hale gelir ve hipertansiyon hastalığına yol açar. Kötü kolesterolü yükseltir, iyi kolesterolü düşürür, trigliserid düzeyini yükseltir. Kalp damarlarının tıkanmasıyla beraber kalp krizine (enfarktüs) sebep olur. Ayrıca beyin damarlarında tıkanıklık ve inmeye neden olur. Kalbe uyarıcı etkisi ile kalp atışında artış yaşanır, böylece çarpıntı ortaya çıkar. Aynı zamanda çeşitli ritim bozukluklarına (aritmi) da zemin hazırlar. Koronerlerdeki daralma neticesinde kalp kası iyi beslenemez, sigara ile sürekli uyarıldığı için yorgundur. Kalp krizi de oluşmuşsa bu yetersizlik daha erken ortaya çıkar.
Bacakları ve cildi de etkiler
Sigaranın damarlara verdiği zarar sadece kalp damarlarında sınırlı kalmaz; bacak damarlarında da hastalığa (Burger Hastalığı) sebep olup yürüme esnasında çabuk yorulmadan, iyileşmeyen yaralara ve bacak kesilmesine kadar giden sonuçlara sebep olabilir. Sigara dumanındaki karbonmonoksit kırmızı kan hücrelerindeki (alyuvarlar) hemoglobine bağlanarak hemoglobinin oksijen taşımasını engeller. Bu yüzden başta beyin olmak üzere vücuttaki bütün organlara yeterli oksijen taşınamaz. Damarlardaki olumsuz değişiklikler ile iyi beslenemeyen cildin çabuk yaşlanmasına sebep olur.
Sağlık Bilimleri Üniversitesi rektörü ve aynı zamanda kardiyolog Prof. Dr. Cevdet Erdöl’ün tütün ürünlerinin zararları konusundaki öncü çalışmaları sayesinde 2008 yılında çıkarılan yasa sonrasında ülkemizde bu konuya farkındalık belirgin derecede arttı. Beraberinde Yeşilay’ın ve Dünya Sağlık Örgütü’nün çalışmaları, bu konuya verdikleri önem ve destek ile sigaranın ölümcül zararlarına karşı mücadelenin başarıyla sonuçlanacağına inanıyorum.
