Gelir dağılımı konusuna ne yazık ki ekonomi çevreleri az ilgi gösterir. Çünkü gelir dağılımının ölçülmesi kolay değildir, çünkü karşılaştırılacak kesimler öznel tercihler gerektirir. En bilinen yöntem, Gini katsayısı dediğimiz, en zengin kesimle en yoksul kesimin karşılaştırılmasıdır.Gini katsayısı, en zengin kesimin milli gelirden aldığı pay büyürse ya da en yoksul kesimin aldığı pay küçülürse, rakamsal olarak büyür. Bu da olumsuzluk ifade eder. Eğer bu sayı sıfır ise, iki kesimin aldığı paylar eşit olduğundan adaletsizlik kalkmış olur. Kısacası, bu sayının yıllar içinde nasıl geliştiği gözlenmelidir. Bir ülkede gelir dağılımını en yakın ilgilendiren olgu işsizliktir. İşsiz olan kesim ücretsiz kaldığından en fakir kesimi oluşturur. Türkiye'de de gelir dağılımını en çok işsizlikteki değişiklikler etkiler. Bununla beraber Prof. Seyfettin Gürsel'in saptaması da atlanmamalı. Eğer işgücü arzı değişkense ve bu özellikle kadın işgücü arzından kaynaklanıyorsa, buna bağlı olarak geliştirilen yorumlar da yanıltıcı olabilir. Bu hafta TÜİK önce gelir dağılımı, sonra da yoksulluk verilerini açıkladı. Basında bu rakamların salt değerleri üzerinden yorumlar yapılıyor. Ancak bu doğru olmuyor. Gelişmeleri belli bir zaman dilimi içinde irdelemek gerek. Daha açık bir ifadeyle, bir ülkede yoksulluk her zaman olabilir, fakat önemli olan, bunun nereden nereye doğru geliştiğidir. I. % 20 II. % 20 III. % 20 IV. % 20 V. % 201994 4.9 8.6 12.6 19.0 54.92002 5.3 9.8 14.0 20.8 50.02003 6.0 10.3 14.5 20.9 48.32004 6.0 10.7 15.2 21.9 46.22005 6.1 11.1 15.8 22.6 44.4 Önce iki saptamayı koyalım. Birincisi, 1994 krizine göre en alttaki yüzde 20'lik dilimin aldığı gelir payı 2000'li yıllara gelindiğinde değişmiş ve yüzde 5'in üzerine çıkmış. En zengin yüzde 20'lik dilim de daha az gelir almaya başlamış. Kısacası, kriz gelir dağılımına hem alttan, hem üstten yaramış. İkincisi, 2000 krizinden bu yana en zengin kesim milli gelirden daha az pay alırken, en alt kesim daha fazla pay alır olmuş. En alt kesimin bir üstü ile en zengin kesimin bir altı (ikinci yüzde 20'ler) karşılaştırılırsa, aynı gelişme burada da gözlenir. Bu da bize son on yıldır gelir dağılımında istikrarlı bir olumlu gelişmenin olduğunu gösteriyor.Gelelim yoksulluk rakamlarına. Gıda yoksulu ya da açlık dediğimiz sınırın altında yaşayanlarda azalış görülüyor. 2002 yılında bu oran toplam nüfus içinde yüzde 1.35 iken, her yıl azalarak geçen yıl yüzde 0.87 olmuş. Gıdanın yanı sıra, barınmanın dahil olduğu yoksulluk oranı ise ülkemizde çok yüksek. Ancak bu da 3 yılda yüzde 27'den 21'in altına gelmiş. Öte yandan (büyük ölçüde kurun değer kazanmasına bağlı olarak), kişi başına gelir günde 2.15 dolardan az geliri olanlar yarıya inmiş. İlginçtir, yoksulluk alanındaki tüm iyileşmelerin kaynağında kentler görünüyor. Genel yoksulluk oranı kentlerde yüzde 22'den 13'ün altına inerken, kırsal kesimde bu 34.5'ten 33'e inebilmiş. Dolayısıyla kırsal kesimde yoksulluğun pek de değişmediği söylenebilir. Bu durumda da hızlı göçün ekonomik temeli daha net biçimde ortaya çıkmış olur. Bununla beraber, göreli yoksulluk rakamlarına bakıldığında durumun pek iç açıcı olmadığı, özellikle kırsal kesimde hızlı bir yoksullaşma süreci yaşandığı ortaya çıkıyor.Özetlersek, gerek gelir dağılımı araştırması, gerekse yoksulluk araştırmaları daha iyiye yahut daha adil bir düzene geçildiğini gösteriyor. Yıllar itibariyle gelir dağılımı Yöntemler Türkiye Kent Kır 2002 2003 2004 2005 2002 2003 2004 2005 2002 2003 2004 2005Gıda yoksulluğu (açlık) 1.35 1.29 1.29 0.87 0.92 0.74 0.62 0.64 2.01 2.15 2.36 1.24Yoksulluk (gıda+gıda dışı) 26.96 28.12 25.60 20.50 21.95 22.30 16.57 12.83 34.48 37.13 39.97 32.95Kişi başı günlük 1$'ın altı(1) 0.20 0.01 0.02 0.01 0.03 0.01 0.01 0.00 0.46 0.01 0.02 0.04Kişi başı günlük 2.15 $'ın altı (1) 3.04 2.39 2.49 1.55 2.37 1.54 1.23 0.97 4.06 3.71 4.51 2.49Kişi başı günlük 4.3 $'ın altı (1) 30.30 23.75 20.89 16.36 24.62 18.31 13.51 10.05 38.82 32.18 32.62 26.59Göreli yoksulluk (") 14.74 15.51 14.18 16.16 11.33 11.26 8.34 9.89 19.86 22.08 23.48 26.35 (1) 1 $'ın satın alma gücü paritesine (SGP) göre karşılığı olarak 2002 yılı için 618.281 TL, 2003 yılı içni 732.480 TL, 2004 yılı için 780.121 TL ve 2005 yılı için ise 0.830400 YTL kullanılmıştır.(2) Eşdeğer fert başına tüketim harcaması medyan değerinin % 50'si esas alınmıştır. hgunes@milliyet.com.tr Yoksulluk sınırı yöntemlerine göre fert yoksulluk oranları, 2002-2003-2004-2005 Fert yoksulluk oranı (%)
