Ayıplı araç aldıysanız süre önemli

Satın aldığımız bir mal ne zaman ayıplıdır? Hangi durumda bir malda ayıp söz konusu olur? Bu çok önemlidir. Çünkü satın aldığımız mal veya hizmetlerde eğer ayıp varsa, bir takım haklarımızı kullanabiliriz.

Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilanlarında yer alan veya satıcı tarafından bildirilen veya standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar, hukuki, maddi veya ekonomik ayıplı mal olarak kabul edilir.

Ambalaj, kullanım kılavuzu gibi şeyleri asla atmayın, saklayın.

Kullanım kılavuzunda araçta geri görüş kamerası var denilmiş, ama geri görüş kamerası gerçekte yoksa, mal ayıplıdır. Kullanım kılavuzunda hiçbir açıklama yapılmadan, 100 km’de ortalama yakıt harcaması 9 litre benzin denilmiş, ama ortalama 10 litre yakıyorsa araç ayıplıdır. Aman burada dikkat, kullanım kılavuzlarında genellikle küçük harflerle dipnot halinde yakıt harcamasına ilişkin verinin sadece “bilgi amaçlı” olduğu, sürücünün kullanım alışkanlığı ve tercihine göre değişebileceği, aracın taahhüt edilen bir özelliği olmadığı anlamına gelen açıklaması bulunur.

Bir üniversite rektörlüğü renk belirtmeden makam aracı olarak kullanmak üzere araç siparişi vermiş, kırmızı araç teslim edilmişse, araç ayıplıdır.

Ticari taksi olarak kullanmak üzere araç sipariş etmişsiniz, sekiz silindir bir araç teslim edilmişse, araç ayıplıdır.

Bizde henüz yok ama örneğin Almanya’da bazı şehirlerde belirli emisyon salınımın üzerindeki araçların şehir merkezinde kullanımı yasak. Alıcının şehir merkezinde oturduğu bilinmesine rağmen şehir merkezinde hukuken kullanımı yasak bir araç, alıcıdan bu durum gizlenerek ya da sessiz kalınarak satılmışsa, hukuki ayıp söz konusudur, araç şehir merkezi dışında kullanılabilmesine rağmen yine de ayıplıdır.

Ticarette ayıplı mal

Geçenlerde tekstil alanında faaliyet gösteren bir şirket sahibi, Ahmet Bey, mal taşımak üzere “transit” tipi araç denilen “sıfır” kilometre bir araç alır.

Ahmet Bey de “sıfır kilometre” aldığı araçta hata tespit eder. Aracı teslim aldığı gün yetkili acenteyi arar, satın alınan aracın belirtilen özellikleri taşımadığını, bu haliyle ayıplı durumda olduğunu ileri sürerek ayıplı satılan aracın yenisi ile değiştirilmesini veya bedelinin iadesini ister.

Ahmet Bey’in talebi acente tarafından kabul edilmeyince, üretici ve asıl satıcı şirkete karşı aracın değiştirilmesi veya iade alınması talebi ile dava açar.

Üretici şirket davada aracın ayıplı olmadığını, Ahmet Bey’in eksiklik olarak gördüğü hususların ayıp niteliği taşımadığını, bu eksikliklerin giderilmesine davacının onay vermediğini belirterek davanın reddini savunur.

Mahkemede ortaya çıkar ki, araçtaki ayıp gizli ayıptır ve üretim hatasından kaynaklıdır. Buraya kadar Ahmet Bey haklıdır.

Ama Ahmet Bey çok büyük bir hata yapmıştır.

Ticari alım satımda, malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya ihbar etmelidir. Malı gözden geçirme ve ayıbı ihbar etme yükümlülüğünü süresinde yerine getirmeyen, malı ayıplı olarak kabul etmiş sayılır.

Açıkça belli değilse alıcı malı teslim aldıktan sonra 8 gün içinde incelemek veya incelettirmek ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa aynı 8 günlük süre içerisinde maldaki ayıbı satıcıya ihbar etmekle yükümlüdür.

Ahmet Bey ise araçtaki ayıbı aracı teslim aldığı gün öğrenmiş ama ayıbı ancak 1 ay sonra ihbar etmiştir.

Ahmet Bey sadece ayıbı 2 ve 8 günlük ihbar sürelerinde ihbar etmedi diye davayı kaybeder.

Siz Ahmet Bey’in yaptığı hatayı yapmayın. Şirketinize aldığınız aracı önce 2 gün içinde gözle kontrol edin görünen ayıpları ihbar edin. Gözle görülenler dışında, 8 gün içinde de kontrol edip tespit edilen ayıpları aynı sürede ihbar edin. Ayıp ihbarını da sadece noter, telgraf, güvenilir elektronik imzayla yapın. İadeli taahhütlü mektupla da ihbar yapabilirsiniz ama karşı tarafın mektubun içi boş çıktı diyebileceğini de hesap etmelisiniz.

Tüketici alımlarında ayıplı malı ihbar süresi

Eğer Ahmet Bey şirketine araç değil de kendisine evinde kullanmak üzere örneğin mobilya satın alsaydı, ayıbı ihbar süreleri farklı olacaktı. Çünkü o zaman Ahmet Bey, tacir değil, tüketici konumundadır.

Tüketici alım satımlarında satılan maldaki ayıp açık ayıp niteliğinde ise, malın teslim tarihinden itibaren 30 gün içinde; gizli ayıp niteliğinde ise, 2 yıllık dava zamanaşımı süresi içinde ve ayıp ortaya çıktıktan sonra derhal, yani dürüstlük kuralına uygun olan en kısa sürede, ihbar edilmesi gerekir. En garantisi, ayıp ortaya çıktığında tüketicinin fazla zaman geçirmeden bu ihbarı yapması yerinde olacaktır.

Eğer, ayıp satıcının ağır kusuru veya hilesi ile gizlenmişse, satıcı zamanaşımı süresinden yararlanılamayacağından, ayıp ihbar süreleri de geçerli olmaz.

Ücret iadesi...

Ahmet Bey burada tüketici olduğu için, ayıp ihbarını SMS, e-mail, WhatsApp, Twitter gibi her türlü iletişim aracıyla da yapabilir.

Ahmet Bey’in satın aldığı suni deriden yapılmış mobilya kumaşlarında bir ay içinde yıpranmalar ve aşınmalar olur.

Bu durumda Ahmet Bey’in hakları nelerdir? Tüketici alarak Ahmet Bey, sözleşmeden dönüp ve bedelin iadesini talep edebilir, mobilyanın ayıpsız olanıyla değiştirilmesini, isterse ayıp oranında bedel indirimini ya da mobilyanın ücretsiz onarımını isteyebilir.

Ahmet Bey, bu seçimlik haklarından ücretsiz onarım hakkını kullanır. Üretici firma koltuk kumaşlarını yeniler ve Ahmet Bey’e teslim eder.

Ancak şanssızlık bu ya, koltuk kumaşlarının değiştirilmesinden iki yıl geçtikten sonra kumaşlarda aynı yıpranmalar ve aşınmalar oluşur. Ahmet Bey bu sefer koltukları iade edip, parasını geri ister.

Ahmet Bey bu sefer haklı mıdır? İlk bakışta, mobilyaların tesliminden ve ücretsiz tamirinden itibaren iki yıl geçtiği için, Ahmet Bey haklı değildir.

Ancak şans bu ya, normalde iki yıl olan garanti süresini, malına çok güvenen üretici üç yıl olarak vermiştir. Ahmet Bey, borçlar hukuku ve tüketici hukukundan kaynaklanan haklarını kullanamaz. Ama garanti süresinden yararlanıp, koltukların kumaşlarının yeniden değiştirilmesini isteyebilir, iade edip ücretini isteyemez.

İlk söz, son söz olsun

Hatasız “kul” olmaz, hatasız mal ve hizmet olur!