İslam dünyasında bilim baharı

“Bu uyku, derin ve uzun oldu” diyen The Economist’e göre, Türkiye, İran, Tunus, Katar gibi İslam ülkelerinde görülen bilimsel hareketlenme yüzyıllardır süren bilimsel durgunluğa son verebilir

Bir ülkenin bilim ve teknoloji alanındaki gelişmişlik seviyesinde, akademisyenlerin yayınladığı bilimsel makale sayısı ve araştırma-geliştirmeye milli gelirden ayrılan pay önemli iki gösterge olarak kabul edilir. Köklü ekonomi dergilerinden İngilizce yayınlanan The Economist dergisi son sayısında İslam ülkelerindeki bilimsel hareketliliğe ilişkin çaprıcı rakamlarla uzun bir haber analiz yayınladı.

17 Arap ülkesinin makalesi Harvard etmezdi
“İslam ve bilim: Yenilenmeye giden yol” başlığıyla çıkan habere göre 2005 yılında Arapça konuşulan 17 İslam ülkesinin ürettiği toplam bilimsel makale sayısı, Amerika’nın ünlü Harvard Üniversitesi’nin gerisindeymiş. Tek başına sarsıcı bir rakam. 1 milyar 600 milyonluk Müslüman nüfus bugüne kadar kimya ve fizik dalında sadece iki kere ödül kazanmışken, sayıları Müslümanların ancak yüzde 1’i olan Yahudi nüfus 79 kez almış. Bu iki kişi de zaten Batı ülkelerine taşınmışlar.
Müslüman bilimsel uyanışı yolda
İslamabad, Suudi Arabistan, Pakistan gibi yerlerdeki üniversitelerde güncel olumsuz bazı gelişmeler olsa da, haber iddialı bir yorumla devam ediyor. “Fakat yakından bakıldığında iki şey net. Bir Müslüman bilimsel uyanışı yolda. İkincisi, ‘bilimsel gerilik’ sadece dini liderlerle ilgili değil, özgür düşünceyi kontrol altında tutmak için para yağdıran ama bilime gelince pintileşen laik yönetimlerle de alakalı.”
Aşağı yukarı son 10 yılda özellikle Türkiye, İran, Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan gibi İslam nüfusuna sahip ülkelerde yayınlanan bilimsel makalelerdeki ve yatırımlardaki katlanan artışlara vurgu yapılıyor. Oysa İslam’ın üzerine yapıştırılan önyargılı gerikalmışlık karikatürü kolayca dağıtılabilir diyor yazarlar: “8’inci ve 13’üncü yüzyıllar boyunca Avrupa karanlık çağlarda debelenirken, bilim Müslüman topraklarda gelişmeye devam etti.” İbn-i Sina, El-Harezmi, Hayyam gibi bilim insanları örnek gösteriliyor. El-Biruni’den döneminde dünyanın çevresini yüzde bir hatayla ölçen ilk bilim insanı olarak övgüyle bahsediliyor.

Türkiye mühendislikte iyi
Yayınların sayısının yanı sıra içerik kalitesindeki yükseliş de Thomson Reuters’ın 2011’deki bir araştırması üzerinden veriliyor. 1990 yılında Mısır, İran, Ürdün, Suudi Arabistan ve Türkiye’deki bilimsel makalelere yapılan atıf sayısı dünya ortalamasının dörtte biri kadarmış. Bu sayı 2010 yılında dünya ortalamasının yarısına kadar ulaşmış. Yani kalite de paralel olarak artıyor. İran matematikte, Türkiye mühendislikte iyi skorlara sahip.
Biyoloji için işler hâlâ biraz karışık görünüyor
Haberde pratik getirileri olan bilim ve teknolojiyle ilgili konuların daha hızlı ilerlediği belirtiliyor. Ağırlık mühendislikteyken, tarım, eczacılık, kimya gibi bilimsel alanlar yükselişte. Ama biyoloji için işler hâlâ biraz karışık görünüyor. Özellikle evrim kuramı çerçevesindeki biyolojide.
Müslüman nüfus, insanların, maymunlarla ortak bir atadan gelmiş olabileceği fikrine büyük oranda sıcak bakmıyor. 2008’deki bir araştırmaya göre, Darwin’in teorilerine inanaların oranı Mısır’da yüzde 8’lere kadar iniyor. (Yakın zamandaki bir araştırmada Türkiye’de bu oran yüzde 19’du.) Ama biyoloji ve genetik gibi bazı konularda benzer zorlukların yüzyıllardır Hıristiyan bilim dünyasında da yaşandığını yazan dergi, özetle bilim insanlarının, çalışmalarını bir şekilde kitabına uydurmayı başararak bugünlere geldiğini söylüyor. “Ortadoğu’yu sarsan politik fırtınalar sadece demokrasinin değil, bilimsel özgür düşüncenin yeniden yeşermesine de katkıda bulunabilir” diyerek iyi dileklerle bitirmişler, sağolsunlar.

cıvıltılar

* Tamamen 3D çekilecek. “Star Wars VII” resmen duyuruldu. Ama eski seri 3D’ye çevirildikten sonra...
* Tüm dünya akıllanıyor. Araştırma şirketi IDC, 2012 net verilerini açıkladı. Geçen yıl satılan neredeyse her iki telefondan biri akıllı telefon oldu.
* NokIa şoktan çıkıyor mu? Şirket 2012 son çeyrek verilerine göre uzun süreden sonra kâr açıkladı.

İran uzaya kaç maymun gönderdi?

Uzaya ilk maymun astronot gönderen ülkelerden ABD, 1949’dan 59’a kadar bir hayli maymunu uzay yolunda heba etmiş. Resimdeki maymunun adı Miss Baker ve 1959 yılında uzaya gidip canlı dönen ilk iki maymundan biri. İran eğer ilk gönderişte canlı götürüp getirdiyse bu büyük teknolojik ilerleme, yoksa bir sürü maymun daha heba oldu demektir. İranlı yetkililer “2020 yılında uzaya insan göndermeye hazırız” diyor.