Geçen yüzyılda Kafkasya ve Orta Asya'da oynanan
"Büyük Oyun" şimdi
"oyun içinde oyun" şeklinde sahneleniyor...
Bu kez oyunun odak noktası, Türkiye dahil, bölge ülkeleri için hayati önem taşıyan, aynı zamanda ABD, Rusya ve dev uluslararası şirketler için de büyük çıkarlar ifade eden "enerji nakli projeleri"dir.
Oyun şu sırada iki esas proje üzerinde oynanıyor. Biri Hazar petrolünü Bakü'den Ceyhan'a taşıyacak olan boru hattı ile ilgilidir. Diğeri ise, Türkmen gazını Azerbaycan üzerinden Bakü'ye nakledecek olan Trans - Hazar boru hattı projesidir.
Son aylarda bu iki projenin gerçekleşmesi için imzalanan çeşitli anlaşmalara ve belirlenen takvime rağmen, ortaya çıkan pürüzler nedeni ile, halen bir gecikme ve de belirsizlik var.
Bu duruma yol açan sürtüşmeler bir yandan bu projelere taraf olanlarla karşı olanlar, diğer yandan da bizzat projelere dahil olanlar arasında cereyan ediyor.
Daha açık bir ifade ile, bu oyunda zaman zaman Ruslarla Batılılar (ve Türkiye gibi bölge ülkeleri), bazen de Azerilerle Gürcüler, Türkmenler ile Azeriler karşı karşıya geliyorlar...
* * *
İKİ projeden de rahatszılık duyan Rusya'nın son olarak - medyaya pek aksetmeyen - yeni bir çıkışı oldu.
Moskova ortaya attığı yeni bir öneri ile Trans - Hazar doğalgaz projesinin önünü kesmeyi ve bu sayede Bakü - Ceyhan boru hattı projesine de gölge düşürmeyi planlıyor.
Rusya'nın önerisi, Gürcistan üzerinden doğalgaz temin etmektir. İki ülkeyi birleştiren bir boru hattı var zaten.
Ruslar bu hattan Gürcistan'a ihtiyacını karşılamayı taahhüt ettiği gibi 60 kilometrelik bir uzatma ile Türkiye'ye de - Mavi Akım projesine ek olarak - istediği miktarda doğalgaz vermeyi öneriyor. O zaman (diyor Ruslar)
2 milyar dolara mal olacak olan 2 bin kilometrelik yeni bir Trans - Hazar hattı kurmaya gerek kalmaz...
Tabii Türkiye Rusya'nın bu çıkışından hiç hoşlanmıyor.
Türkiye Türkmen gazını direkt olarak sağlayacak ve Bakü - Ceyhan hattını daha ekonomik hale sokacak olan Trans - Hazar projesi üzerinde ısrarlı. Ankara Kafkas ülkelerinin de ekonomik ve siyasal çıkarlarının bu doğrultuda olduğunu savunuyor. Bu nedenle Türkiye de son günlerde Gürcistan, Azerbaycan ve ilgili şirketler nezdinde girişimde bulunarak Rus önerisine itibar etmemelerini ve Trans - Hazar projesini yaşama geçirmeye çalışmalarını istedi. Tabii aynı mesaj projeye daha aktif katkısı beklenen Amerikalılara da iletildi...
* * *
TRANS - Hazar projesine başta sıcak bakan Türkmenbaşı'nın, son zamanlarda çıkan anlaşmazlıklardan yararlanan Rusya'ya büyük miktarda doğalgaz satma eğiliminde olduğu anlaşılıyor.
Eğer Rusya gerçekten Türkmenistan'dan 50 milyon ton doğalgaz alırsa, Trans - Hazar projesi yatar. Bunun Bakü - Ceyhan petrol hattı üzerindeki yansıması da iyi olmaz...
Şu anda her iki projede,
"büyükler" bir yana
"küçükler" arasında da uyuşmazlıklar var: Trans - Hazar projesinde Azerbaycan Türkmenistan'a rakip çıkıyor, kendi gazını pazarlamak istiyor ve eğer Türkmen gazı kendi topraklarından geçecekse Azebaycan'ın bir pay isteyeceğini söylüyor. Bakü - Ceyhan projesinde de, Gürcistan daha yüksek bir "geçiş ücreti" istiyor ve hattın güvenliği konusunda tüm sorumluluğu üstlenmek istemiyor.
* * *
PEKİ, bütün bunlar iki önemli projenin gerçekleşme şansının zayıfladığı anlamına mı geliyor?
Dün görüştüğümüz Başkan Clinton'ın özel Hazar temsilcisi John Wolf ile Enerji Bakanlığı Müsteşarı Yiğitgüden tüm zorluklara rağmen ilgili devletlerin ve kurumların bu projeleri hayata geçirmek hususunda kararlı olduklarını belirttiler. Ve de "varılan noktada, artık geriye dönüş olamaz" dediler.
Umutsuzluğa gerek yok: Oyun devam ediyor...
Yazara E-Posta: skohen@milliyet.com.tr
