Öte yandan, dünyadaki ölümlerin halen en büyük nedeni olan AIDS hastalığı nedeniyle Orta Afrika ülkelerinin bazılarında ortalama yaşam süresi 30 yıla kadar gerilemiş vaziyette. Yani, buralarda medeniyet 2000 yıl öncesinde. Hastalıktan bu bölgede 20 milyon ölüm gerçekleştiği ve 12 milyon çocuğun öksüz kaldığı hesaplanıyor.İnsan ölümleri sadece sağlık nedeniyle olmuyor. İranda gerçekleştirilen 1979 İslam Devrimi sonrası, 4.000den fazla homoseksüelin öldürüldüğü tahmin ediliyor. Zimbabvede de aynı işlem yapılıyor. Başkan Mugabe geçenlerde homoseksüellerin yaşama hakkı olmadıklarını açıkladı. 2000 yılında ABDde öldürülen kadınların üçte biri kocaları tarafından öldürülmüş. Öldürülen erkeklerde ise bu oran, sadece % 4. Öte yandan, dünya nüfusunun üçte biri birbiri ile savaş halinde. Bu, 30 ülke ve 2.3 milyar kişi anlamına geliyor. Bir otomobil kazasında ilk ölen kişi 44 yaşındaki ABDli Bridget Driscoll idi. Kaza 1896 yılında oldu. Günümüzde ölümlü trafik kazalarının % 70i geri kalmış ülkelerde oluyor ve bu kazalarda % 65 oranında motorlu taşıtların içinde bulunmayan kişiler hayatlarını kaybediyorlar. Halen trafik kazaları, AIDSden sonra insan hayatının kaybedildiği ikinci neden. Dünya Sağlık Organizasyonu bizim gibi ülkelerde, trafik kazalarının her yıl Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın % 1-2 sine mal olduğunu hesaplıyor. Gelişmekte olan ülkelerin trafik kazalarından yıllık kaybı 100 milyar dolar. Gelişmiş ülkeler motorlu araçların % 60ına sahipler ama buralarda ölümlü trafik kazalarının sadece % 14ü gerçekleşiyor. Öte yandan, az gelişmiş ülkelerde yaralılar hastaneye bile kaldırılamıyor. Örneğin, Ganada hastaneye gitmesi gereken yaralıların, parasızlıktan ancak % 27sinin hastaneye kaldırılabildiği görülüyor.Dünyada değiştirilmesi gereken çok şey var. Bir insanın günlük kalori ihtiyacı 2500. ABDde ortalama bir kişi günde 3500 kalori alırken, Somalide bu seviye 1500 kaloride kalmış. Az gelişmiş ülkelerdeki insanların % 50si tütün içiyor. 1960 yılında en zengin 20 ülkenin kişi başına düşen ortalama yıllık geliri, en fakir 20 ülkede yaşayanların kişi başına düşen yıllık ortalama gelirinin 18 katı idi. 1995 yılında fark, 37 katına çıktı. Bugün dünya nüfusunun % 1i, en fakir % 57 nüfusun toplamı kadar gelir elde ediyor. Askeri harcamaların seviyelerini ise biliyoruz.Anlamaya çalışmamız gereken bir şey var: Çoğumuz özgür oluncaya, insanca yaşayıncaya kadar hiç birimiz özgür ve rahat olamayız. ytoruner@milliyet.com.tr Romalılar zamanında insan ömrü ortalama 22 yıldı. Bundan 1500 yıl sonra Orta Çağa gelindiğinde ömür ortalama 33 yıla kadar uzayabilmişti. Oysa, 19. yüzyılda sanayi devriminden sonraki yıllarda insan ömrünün her yıl ortalama 3 ay uzadığı hesaplanıyor. Bugünlerde gelişmiş ülkeleri en ciddi biçimde tehdit eden sağlık sorunu, obezite. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) sağlık bütçesinin yaklaşık % 20si bu sorunun çözümüne ayrılmış vaziyette. Bu oran, tütün ile savaşmak için yapılan harcamaların iki katından fazla. Yalnız, gelişmiş ülkelerde değil, gelişmekte olanların da bir çoğunda aynı sorun var. Örneğin, Meksikada kadınların % 65i, erkeklerin % 60ı obez.
