Tek çocuk mu çok kardeşli olmak mı?
Bazı araştırmalar kardeş sayısı arttıkça çocukların psikolojisinin bozulduğunu söylerken bir diğer araştırma kardeşler arası ilişkilerin pek çok beceriyi geliştirdiğini gösteriyor. Uzmanlara sorduk
ABD ve Çin’de 18 bin 500 ortaokul öğrencisiyle ruh sağlığına yönelik yapılan bir araştırmada kardeşi olmayan ya da bir kardeşi olan çocukların daha fazla kardeşi olanlara göre daha iyi ruh sağlığına sahip olduğu saptandı. Cambridge Üniversitesi’nde yapılan bir başka araştırmaya göre ise kardeş kavgalarının, sosyal becerileri, kelime dağarcığını ve gelişimi artırdığını ortaya koydu. Çocukluk dönemindeki kardeş kavgaları ile yetişkinlikteki başarı arasında ilişki olduğu öne sürüldü. Kardeşli bir ailede büyümenin avantajları/dezavantajları neler? Çocuk ve Ergen Psikoloğu Evren Morgül ve Klinik Psikolog İrem Polat ile konuştuk.
“İletişim becerilerinde yardımcı”
Evren Morgül (Çocuk ve Ergen Psikoloğu)
Kendisi de 4 çocuklu bir anne olan Çocuk ve Ergen Psikoloğu Evren Morgül, bu konuda farklı bakış açıları olduğunu söylüyor:
“Bir araştırmaya göre, kardeş ilişkileri, çocuğun sosyal ilişki dinamiklerinin temelini oluşturuyor. Kardeşler arasında yaşanan çatışmalar, çocukların sosyal becerilerini güçlendirmelerine ve hayatta karşılaşacakları zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olabiliyor. Okul öncesi çocuklarla yapılan bir araştırma, kardeşleri olan anaokulu öğrencilerinin ‘duyguları anlama ve ifade etme’ konularında daha gelişmiş bir algıya sahip olduğunu gösteriyor. Bunların yanı sıra araştırmalar, büyük kardeşlerin çocuğun sosyal davranışları üzerinde olumlu etkiye sahip olabileceğini belirtiyor. Büyük kardeşler genellikle ‘rol model’ veya ‘arkadaş’ olarak hareket eder ve bu durum iletişim becerilerinin gelişimine yardımcı olabilir. Ancak, aileye küçük kardeşlerin katılmasıyla denge değişebiliyor ve ilk doğan çocuklarda duygusal ve davranışsal zorluklar ortaya çıkabiliyor. Diğer taraftan, son yıllarda yapılan bazı araştırmalar, daha fazla kardeşin çocuğun bilişsel gelişimine olumsuz etki edebileceğini ve bunun nedenin ailedeki ‘kaynak seyrelmesi’ olabileceğini öne sürüyor.”
Çatışma yönetimi
Kardeşlerle veya tek çocuk olarak büyümenin kendine özgü avantajları ve dezavantajları olduğuna işaret eden Morgül, “Tek çocuk olarak büyüyenler ebeveynlerinden daha fazla bireysel ilgi alma şansına sahip ve bu da çocuğun kendi güçlü yönlerini keşfetmesine ve yeteneklerini geliştirmesine yardımcı olabilir. Ancak, tek çocuklar, çok çocuklu ailede büyüyen yaşıtlarına göre daha yalnız hissedebilir ve arkadaşlık ilişkilerini geliştirme konusunda zorlanabilir. Öte yandan, kardeşleri olan çocuklar, ‘paylaşma’, ‘iş birliği yapma’ ve ‘çatışmaları yönetme’ gibi sosyal becerileri erken yaşlarda edinme fırsatı bulurken, kardeşleri olmayan çocuklar bu becerileri uzun vadede farklı yollarla öğrenmek zorundadır.”
Kardeş kavgalarında ebeveynlerin demokratik ve uzlaşmacı olması gerektiğinin altını çizen Evren Morgül, “Bu ebeveynlik tarzı, çocuklara duygularını ifade etme ve ortak bir zemin bulma konusunda model oluşturur. Ayrıca, ailelerin kardeş kavgalarında taraf olmaktan kaçınmaları çok değerli” diyor.
“Rekabetin olumsuz etkileri olabilir”
İrem Polat (Klinik Psikolog)
Geçtiğimiz günlerde çıkan “Kardeşliğin Keşfi” kitabını derleyen ve bu konuda çalışmalar yürüten Klinik Psikolog İrem Polat, “Her çocuğun kendine özgü ihtiyaçları vardır ve bu ihtiyaçların karşılanması, çocuğun kişisel gelişimi için önemlidir” diyor ve ekliyor:“Bazı çalışmalar, kardeşler arası rekabetin ve çatışmaların, çocukların sosyal becerilerini, problem çözme yeteneklerini, bağımsızlaşma becerilerini geliştirebileceğini öne sürer. Ayrıca, olumlu kardeş ilişkilerinin duygusal destek ve öğrenme fırsatı sağladığına işaret eder. Öte yandan, kardeşler arası aşırı rekabetin ve sürekli çatışmanın çocuklar üzerinde olumsuz etkileri de olabilir. Kalabalık ailelerde kaynakların paylaşımı nedeniyle bazen çocukların bireysel ihtiyaçlarının yeterince karşılanamaması, onların mutsuz olmalarına yol açabilir.
Sonuç olarak, çocuğun kişisel durumu, aile ortamı, ebeveynlik tutumları ve diğer pek çok faktör bu etkileşimlerin sonucunu belirliyor. Kardeşlik ilişkilerinin etkileri bireyden bireye ve aileden aileye değişebilir. Her çocuğun ve ailenin biricik olduğunu akılda tutmakta fayda var.”
“Bir çocuk büyütmek için bir köy gerekir”
“Geniş aile üyeleriyle temasta bir yaşam, çocukların sosyal becerilerini geliştirebilir ve farklı yaş gruplarıyla etkileşimde bulunma fırsatı sunar. Çocuklar genellikle geniş aile yapılarında büyüdüklerinde aile geleneği ve kültürü hakkında bilgi edinirler. Ancak bu ‘köy’ün niteliği de önemlidir. Çocukların refahı ve gelişimi, aile büyüklüğü veya yapısından çok, aile içi ilişkilerin kalitesi ve ebeveynlik yaklaşımları gibi faktörler tarafından etkilenir.”
