İznik'in kuruluş hikayeleri

1- Dionysos’u armağanı

Mitolojik bir öyküye göre Sangarios (Sakarya) Irmağı ile Tanrıça Kybele’nin Nicaea adında güzel bir kızları varmış. Nicaea, kırlarda ormanlarda avlanarak dolaşan bir su perisiymiş. Güzel kıza âşık olan çokmuş ama o hiç evlenmeyeceğine dair yeminliymiş.  Günün birinde Hymnos adlı bir çoban Nicaea’ya âşık olmuş. Ama Nicaea çobanın aşkına karşılık vermediği gibi zalimce davranarak attığı bir okla onu öldürmüş.

Aşk tanrısı Eros bu davranışa çok içerlemiş, Nicaea’dan öç almak için fırsat kollamaya başlamış. Çok zaman geçmeden beklediği an gelmiş. Ormanda şarap tanrısı Dionysos’u görmüş, hayranlıkla çimenlerin üzerinde uyuyan Nicaea’yı seyrediyormuş.  Hemen okunu Dionysos’un kalbine fırlatmış, ok yerini bulur bulmaz Dionysos kızın aşkıyla yanıp tutuşmaya başlamış. Nerede olursa olsun karşısına çıkıyor, aşkını ilan ediyor ama kız ona asla yüz vermiyormuş. Sonunda Dionysos hileye başvurmuş: Nicaea’nın su içtiği ırmağa şarap katmış ve sarhoş olan Nicaea’yı baştan çıkarmış. Nicaea ile Dionysos’un bir bebekleri olmuş. Dionysos da sevgilisinin onuruna, güzel bir kent kurmuş ve kente onun adını vermiş.

2- Herakles’in kenti

Başka bir öyküye göre, Yunanistan’da hüküm süren bir kralın Phriksos isimli oğlu, Helle adlı bir kızı varmış. Kral eşi ölünce ikinci kez evlenmiş. Üvey anne çocukları istememiş, çeşitli oyunlarla kralı, çocuklarını kurban vermeye ikna etmiş. Çocukların bulut tanrıçası olan anneleri, çocuklarını kaçırmak için altın postlu, kanatlı bir koç göndermiş. Çocuklar, Anadolu’ya doğru uçarken Helle, denize düşmüş. Helle’nin düştüğü yere, Hellespontos/Helle Denizi adı verilmiş. (Günümüzde Çanakkale Boğazı)  Phriksos ise Kolkhis (Batum) topraklarına ulaşarak canını kurtarmış. Ölümden kurtulan Phriksos “Altın Postlu Koçu” Tanrı Zeus’a kurban etmiş. Kolkhis Kralı da kurbanın altın postunu bir ejderhanın nöbet tuttuğu koruluğa asmış.

Yıllar sonra Yunanistan’dan bir grup denizci, altın postu ele geçirmek için Argo adlı bir gemi ile denize açılmış. Gemide Herakles/Herkül ve çok sevdiği dostu Hylas da bulunmaktaymış. Denizciler, su ve erzak temin etmek için Gemlik civarında karaya çıkmışlar. Hylas’ı su almaya göndermişler. Hylas’ı gören su perileri âşık olmuş ve onu yanlarına almışlar.

Bunun üzerine Herkül, arkadaşını bulmak için gemiden ayrılmış. Bu yörede arkadaşını aramaya başlamış. Bulamayınca onun anısına buraya bir kent kurmuş.

3- Nuh Peygamber’in oğlu Sam

Efsaneye göre bir zamanlar, insanlar hem birbirlerine hem de dünyaya zarar verir hale gelmişler. Tanrı da onları cezalandırmak amacıyla büyük bir sel felaketi göndermiş. Felaket öncesi kendisine saygısı olan Nuh’a bir gemi yaptırmasını, ailesiyle birlikte her tür hayvandan bir dişi bir de erkek olmak üzere bir çift alarak yola çıkmasını bildirmiş. Hazırlıklar bitince gökten yağan, yerden fışkıran sularla felaket başlamış. Aylarca süren sel felaketinden sonra Nuh’un gemisi Musul yakınındaki Cudi Dağ’ına oturmuş. Felaketten sağ kurtulanlar kendilerine yurt edinmek için yer arayışına girmişler. Nuh’un oğullarından biri olan Sam da İznik Gölü kıyısına ulaşmış. Havasını, suyunu çok beğendiği bu yere bir kent kurmuş.

4- Lysimakhos’un eşi Nicea

Antik kaynaklara göre ise kent, M.Ö. 301 yılında, Büyük İskender’in generallerinden biri olan Lysimakhos’un eline geçmiş. Baştan aşağı yenilediği kente eşinin adı olan Nicea’yı vermiş.

Kent Türkler tarafından ele geçirilince adı İznik olmuş. İznik sözcüğündeki “-iz” hecesi Yunancada yön belirten “is” öntakısından alınmıştır. Nicaea civarına yerleşen Türkler, buranın yerlisi olan Rum köylülere, “Bu yol nereye çıkar?” diye sorduklarında hep “Nicaea’ya” anlamına gelen “İs-Nikean” cevabını almışlar. Bu cevaptan yola çıkarak kentin ismini önce İsnikean, daha sonra da kısaltarak İznik olarak benimsemişler.

Şu sıralar buralara bahar geldi, İznik daha bir yeşillendi. Erikler, kirazlar, şeftaliler, zeytinler çiçek açtı. Ailene söyle yolunuzu buralara düşürün, bekliyoruz.