Balıklar oltaya gelecek

Yaz boyunca üremelerini tamamlayan balıklar tüm bolluk ve bereketiyle Boğaz’da.
1 Eylül’de av yasağı sona erecek ve tekneler bereketli bir av olması umuduyla denize açılacak, amatör balıkçılar da artık daha az boş olta daha çok lezzetli balık çekecek. Ne de olsa kendi elinizle tutup pişirdiğiniz balığın lezzetli hiçbir balıkçıda yok. Peki amatör balıkçılar hangi balıkları nerede, nasıl yakalayabilir? Hangi yemleri kullanmaları gerekir? Bu soruları uzun yıllardır amatör balıkçılık yapan, “Denizlerimizde Amatör Balıkçılıkla İlgili Her Şey ve En Lezzetli Balık Yemekleri” (Kırmızı Kedi Yayınevi) kitabının da yazarı Doğan Temel anlattı.

“Eylülde lüfer ve palamut, kasım ayında istavrit”

-Amatör balıkçılar İstanbul’da hangi balıkları yakalayabilir? Bunlar için uygun zamanlar neler?

İstanbul Boğazı alt ve üst akıntıları nedeniyle oksijeni en zengin bölgemizdir. Bu zenginlik balık bolluğu demektir. Yaz aylarında üreme ve gelişimlerini tamamlayan balık sürüleri ağustos sonunda Karadeniz’den Boğaz’a girmeye başlar. Önce yavru palamutlar (Çingene palamudu), ardından eylülde lüfer ve palamutlar görülür. Kasım ayında istavrit çoğalır. İzmarit her mevsimde ve günün her saatinde yakalanabilir. Özellikle ocak-mart döneminde çok lezzetlidir. Soykırıma uğrayan uskumru nadiren bulunur. Uskumruya benzeyen ancak lezzet açısından mukayese edilemeyen kolyos küçük sürüler halinde dolaşır ve ağustos ayından sonra avlanmaya başlanır. Levrek, kırlangıç, zargana, barbunya ve tekir gibi balık çeşitleri de İstanbul Boğazı’nın zenginlikleridir.

-Sandalla ava çıkacaklar nerelerde dolaşmalı ya da demir atmalı?

İstanbul Boğazı’nda üst akıntı
20-40 metre derinliğe ve saatte 3 kilometrelik hıza sahiptir. Daralan bölgelerde ve burunlarda akıntı hızı artarak saatte 5 kilometreye ulaşır. Eylül-aralık döneminde ise akıntı en üst sınırına varır. Bu nedenle Boğaz’da tekne kullanmak büyük tecrübe ister. Çift demirle veya baştan-kıçtan demirleme tekniklerini, kötü hava şartlarında tekne kullanma tekniklerini bilmek şarttır.

-Hangi balık hangi tür oltayla yakalanabilir?

Olta takımları her biri için farklı ve kendine hastır. Olta takımı elemanlarının ölçüleri, ağırlıkları ve boyları farklıdır. Ayrıca olta takımları klasik, savurma, at-çek, çapari ve dip olta takımları olarak çeşitlilik gösterir. Palamut için en geçerli olta takımı çapariyken, lüfer için yemli-zokalı takım en uygunudur. Palamut çaparisi tekneden hareket halinde kullanılır. Gündüz avda doğal yemli zokalar, sabah saatlerinde sırtı çekme, öğle saatlerinde suni yemli ve gece ayışığında yemli olta takımları kullanmak gerekir. İzmarit klasik olta takımlarıyla avlanırken, istavrit için en uygunu çaparidir.

“Ülkemiz doğal yem cennetidir diyebiliriz”

-Hangi balık en iyi hangi yemle yakalanır?

Doğal yemler bakımından zengin olmayan, başta Amerika olmak üzere birçok ülke, suni yem ve makaralı kamış üretimiyle büyük para kazanıyor. Ülkemiz ise doğal yem cennetidir diyebiliriz. Doğal yemler akyem balıkları (istavrit, gümüş, sardalya, hamsi, zargana, izmarit, kupes) ile diğer doğal yemler (karides, midye, teke, yengeç, sübye, kalamar vb.) olarak iki grupta toplanır. Ayrıca yemli veya yemsiz zokalar da yaygın olarak kullanılıyor. Bazı balıkların canlı yemleri, bazılarının yaprak yemleri, bazılarının ise karides ve midyeden elde edilen parça yemleri tercih ettiklerini söyleyebilirim. Örneğin mercan balığının ilk tercihi karidesken, lüfer o anda hangi cins balıkların peşindeyse o cins balıktan elde edilecek yaprak yemi tercih eder ve diğer yemlere bakmaz bile...

-Bu yemler nerelerde bulunur?

Doğal yemler ya amatör deniz balıkçıları tarafından önceden avlanıp hazır edilir veya balıkçılardan satın alınır. Balık malzemeleri satan yerler genellikle doğal yemleri de pazarlamaktadır.

-Amatör balıkçılık pahalı bir hobi mi?

Hayır, değil. Her kesim için en uygun ve en ekonomik olta takımları bulunabilir.

Boyuna dikkat!

Fikir Sahibi Damaklar’ın “İstanbul Lüfer’e Hasret Kalmasın!” ve Greenpeace’in “Seninki Kaç Santim?” kampanyaları ile dikkat çekmeye çalıştıkları çok önemli bir konu var. Lüfer popülasyonunun büyük çoğunluğu 23-25 santim olunca yumurtlama olgunluğuna erişebiliyor. Dolayısıyla yavru lüferlerin yakalanması sürerse lüfer kalmayacak.

“Ortadan eğilen kamışlar tercih edilmeli”

-Kamış olta alırken nelere dikkat etmeli?

Makaralı kamışlar aslında tatlı sular için yapılmıştır. Günümüzde deniz kıyısında da kullanılıyor. Kamışlar fiberglas ve grafitten veya her ikisinin karışımından yapılıyor. Grafit kamışlar çok hafif, çok güçlü ve çok hassastır ama diğerlerine göre biraz pahalıdır. Benim önerim, orta kısmından eğilebilen grafit kamışlardan yana. Makaralarda ise sabit makaralar tercih edilmeli. At-çek oltalar için kamış uzunluğu 3-3.5 metre, teknelerden kullanılacaklar için 1.5-1.8 metre olmalı.

Balık meraklıları için rehber

Doğan Temel’in kitabında hangi balığın iyisi nereden çıkar, lezzetlendirmek için hangi soslar kullanılır, balık türlerinin en lezzetli zamanı gibi bilgiler de var

İSTANBUL BOĞAZI’NDA BALIK AVI BÖLGELERİ

Lüferiçin uygun bölgeler

ANADOLU YAKASI RUMELİ YAKASI

Anadolu Feneri Rumeli Feneri

Anadolukavağı Rumelikavağı

Umuryeri İstinye Koyu

Beykoz-Paşabahçe Tarabya Koyu

Kanlıca Koyu Bebek Koyu

Çengelköy Arnavutköy Koyu

Ortaköy Sahili

Beşiktaş ve Haliç

Palamutiçin uygun bölgeler

PALAMUT

İğneada-Ereğli arası (7-8 km enindeki bölge), Anadolukavağı, Büyükdere-Beykoz açıkları, Anadoluhisarı ve Rumelihisarı arası, Vaniköy-Çengelköy, Beylerbeyi.

ÇİNGENE PALAMUDU

Boğaz’ın Karadeniz’e açıldığı kıyılar, Kilyos önleri, Şile civarı, Kireçburnu, Tarabya sahili.

Levrek için uygun bölgeler

Salacak-Kızkulesi civarı, Anadolukavağı ve Rumelikavağı bölgeleri, Baltalimanı, Göksu Deresi civarı, Fenerbahçe-Tuzla arasında kalan bölge, Bakırköy, Sarayburnu, Bebek-Akıntıburnu, Kuleli Askeri Lisesi civarı, Kızkulesi önü.

Uzun olta takımı kullanılırsa, akıntılı yerler seçilmelidir. En uygun bölgeler Kızkulesi civarı, Sarayburnu, Vaniköy, Çubuklu/Çakalburnu’dur. Bu takımla gece ve akyem kullanarak avlanılır.

İstavrit için uygun bölgeler

SARIKANAT İSTAVRİT

İstavritin uskumru hatta lüfer lezzetindeki cinsi olan sarıkanat istavrit sürüleri kasım ayında Karadeniz’den İstanbul Boğazı’na girmeye başlar. Bazı sürüler Haliç’e girer, bazıları ise Kumkapı açıklarından Çekmece ve Tekirdağ’a kadar yayılır.

KARADENİZ İSTAVRİTİ

25-60 santim boyundaki iri Karadeniz istavritleri kasım ayında İstanbul Boğazı’na inerler. Boğaz’ın hemen hemen her bölgesine yayılırlar.

KIRAÇA(İstavrit yavrusu)

Şubat ve mart dışında hemen hemen her zaman ve İstanbul Boğazı’nın her bölgesinde rastlanabilir.

Balık sosları

Tereyağlı sos

Haşlama ve fırın balık yemekleriyle kullanılır. Bir tencere içinde üç çorba kaşığı tereyağı eritilir. Üzerine bir kahve fincanı un yavaş yavaş yedirilerek dökülür. İyice karıştırıldıktan sonra bir su bardağı süt ılık olarak karışımın içine yine karıştırılarak yavaş yavaş yedirilir. Beş dakika orta ateşte pişirilir. Rendelenmiş üç çorba kaşığı kaşar peyniri ve haşlanmış bir adet yumurta sarısı ufalanarak yapılan karışıma ilave edilir ve tüm malzemeler iyice karıştırılır.

Tarator sos

İki dilim bayat ekmek ıslatılır, kabukları çıkarılıp iç kısımlarının suyu sıkılır. 100 gram ceviz içi ile beraber ekmek içleri blendırda, yoksa kıyma makinesinde çekilerek hamur haline getirilir. Bu karışıma önce yarım bardak su, sonra sırasıyla yarım bardak zeytinyağı, bir fincan sirke, yarım limonun suyu, bir havan içinde bir çay kaşığı tuz ile dövülen üç diş sarımsak ve bir çay kaşığı pul kırmızı biber yavaş yavaş yedirilerek karıştırılır. Fazla katılaşma olursa, az miktarda su ilave edilir. Başta midye yemekleri olmak üzere, kalamar ve tava balıklar için uygun bir sostur.

Olta takımı kutusunda neler olmalı?

-Avlanılacak mevsime ve balığın türüne uygun olta takımları ve yedekleri

-Çapari

-Yedek iğne, iskandil (kurşun), fırdöndü ve misina (çeşitli ölçülerde)

-Ava uygun yem, yem kutusu ve yem tahtası

-Keskin bir bıçak

-Makas (özel, çok maksatlı)

-El bezi

-Güçlü bir el feneri

-Kepçe

-Livar (avlanan balıkların canlı korunmasını sağlar)