AB’nin arasına ‘tahvil’ girdi!

Üye ülkeler arasında karşılaştırma yapabilmek için nüfus, Kovid-19’a yakalanmış hasta ve ölü sayısı, ekonomik veriler gibi kıstaslara bakmak gerekiyor. Bu hesaba göre salgından en az zarar gören ülkelerin başında Almanya ve Slovenya gibi ülkeler geliyor. En çok zarar gören ülkelerin başındaysa kuşkusuz İtalya ve İspanya var.

Kovid-19’a karşı mücadelede ekonomik güç ve etkili bir sağlık sistemi gerekiyor. Almanya, ülkedeki yoğun bakım ünitelerinin adedi (yatak sayısı mı yoksa yoğun bakım ünitesi yaygınlığı mı?), (kalabalık) eğitimli sağlık personeli ve kurallara sıkıca uyulması sayesinde bu krizi “nispeten” ufak yaralarla atlatacak gibi. Ancak İtalya ve İspanya’nın Kovid-19 kirizi sonrası yaralarını sarmaları için uzun bir süre gerekecek. Bununla birlikte sadece zaman değil, her iki ülkenin de yeniden ayağa kalkabilmek için AB’deki zengin üyelerin yardımına ihtiyaç var.

‘Koronatahvil olayı’

İtalya ile İspanya, krizi atlatmak ve toparlanabilmek için doğrudan yardım istemek yerine, “koronatahvil” olarak adlandırılan ve AB’ye üye ülkelerin teminatıyla ihraç edilecek Eurobond’lara bel bağlamış durumda. İtalya, İspanya ve Portekiz, bu sayede hem düşük faizle borçlanabilecek hem de borçları üzerinde spekülasyon yapılamayacak. Ancak başta Hollanda olmak üzere Almanya gibi AB’nin “zengin” üyeleri bu fikre ya sıcak bakmadı ya da tamamen karşı çıktı. Hatta Hollanda’nın İspanya konusunda ileri sürdüğü şartlara Portekiz Başbakan’ı “tiksinç bir öneri” diye diplomatik sınırları zorlayan bir eleştiri getirdi.

Hollanda, İspanya’nın, mali yardım talebinde bulunmak yerine bütçesindeki gereksiz harcama kalemlerini budayarak tasarruf sağlayabileceğini ve mali kaynak yaratabileceğini öne sürüyordu. Bir başka deyişle Hollanda, İspanya’yı savurgan olmak ve “ayağını yorganına göre uzatmamakla” suçluyordu.

AB Komisyonu, her ne kadar euro bölgesi ülkelerinin artık mali disipline uymak mecburiyetinde olmadıklarını yani istedikleri gibi borçlanabileceklerini açıklasa da, Portekiz, İtalya ve İspanya’nın bu halleriyle piyasadan ucuza borçlanabilmeleri pek mümkün görünmüyor. Bu yüzden de 3 ülke, AB’nin zengin üyelerinin kefil olacağı Eurobond ihracına bel bağladı.

Riskleri üstlenme

İşte AB üyesi ülkeler arasındaki dayanışma testi de burada başlıyor. 2011’de meydana gelen küresel mali krizde AB üyesi ülkeler, diğer ülkelerin risklerini üstlenme konusunda mutabakata varamamışlardı.  

AB’nin bir hazinesi, bir tasarruf mevduatı sigorta fonu ve maliyesi bulunmuyor. Bu yüzden ülkeler arası dayanışma, ulusal düzeyde yapılabiliyor. AB içerisinde devletler üstü tek yöntem ise, Eurobond tahvillerine tüm üye ülkelerin kefil olması. Ancak ona da 8 ülke pek yaklaşmıyor. Zira zengin ülkeler, AB içinde nispeten fakir olan ülkelerin ulusal borçlarına kefil olmaktan ya çekiniyor ya da istemiyor. AB’nin “dayanışma” felsefesi de tam burada çatırdamaya başlıyor ve devletler arası güven sarsılıyor.

AB’den yardım bulamadı

Çek Cumhuriyeti, kriz patladığında İtalya’nın AB sivil savunma mekanizması nezdinde yaptığı yardım çağrısını cevapsız bırakmayı tercih etti. Ancak Prag, aynı başvuruyu NATO üzerinden yapınca İtalya’ya “acilen” cevap verdi. Keza İspanya’ya da yardımlar aynı yöntem sayesinde ulaştı.

Bu arada AB liderleri, üye ülkelerin maliye bakanlarını bu tıkanıklığa çözüm bulmak üzere görevlendirdi. Ancak AB’nin dayanışma ruhu bir darbe daha aldı. Birliğin kurucu ülkelerinden İtalya’nın yaptığı çağrının cevapsız kalması, Fransa’nın mali açıdan Almanya’nın yerine geçememesi, Almanya’nın Roma’ya destek olmakta “ayak sürümesi” son derece çarpıcıydı.

Sonuçta AB, bu ekonomik ve siyasi krizden ya güçlenerek çıkacak ya da seyrini bir “ortak pazar” ruhuyla sessizce sürdürecek. O da tabii ortak bir pazarın ve paydanın kalması halinde.