Einstein’ın barış iksiri tutar mı?

Evrenin işleyişini anlamada devrimsel buluşlarıyla çağımızın en büyük dahileri arasında sayılan fizikçi Albert Einstein’ın 2 bin 500 kadar kişisel yazışması Princeton ve California üniversitelerinin ortak çalışmasıyla internete koyulunca Filistin-İsrail sorunuyla ilgili görüşlerinin detayları da ortaya çıktı. Nazizmin Yahudileri hedef alan soykırımından doğduğu Almanya’dan ABD’ye kaçarak kurtulabilen Einstein’in ırkdaşlarının bir yurt sahibi olmasına dair duyduğu isteği; Arapların ve Yahudilerin barış içerisinde yaşayabileceğine inancıyla dengelediği görülüyor.

Politikacıları dışladı
İlk kez 1929 yılında İngiltere mandası altındaki Filistin’de yaşayan Arap gazeteci Azmi El Nashaşibi’yle yazışmalarında Einstein ‘geleceğin ulusların samimi bir topluluk oluşturması üzerine inşa edilmesi gerekliliğine çok uzun süredir ikna olduğunu’ belirtti.
Einstein mektubunda “Büyük Arap ulusunun Yahudilerin ulusal yuvalarını tekrar kurma arzusunu takdir edeceklerini biliyorum. Batı uygarlığına büyük katkılar yapmış iki Sami ulusunun ortaklaşa muhteşem bir geleceğe sahip olacağını düşünüyorum” ifadelerini kullandı. 1930’da ise Einstein Nashaşibi’ye barış için kendi formulünü sundu. Fizikçinin barış planı iki ulusun dörder kişilik iki heyet kurmasına dayanıyordu. Her heyette bilim insanlarının seçtiği bir fizikçi, hukukçuların seçtiği bir hukukçu, sendikaların seçtiği bir işçi ve bir din adamı olacaktı. Einstein heyecanla aktardığı önerisinde üyelerin ‘kutsal topraklarda yaşayanların barış ve huzurunu milliyetçi duyguların önüne koymaya yemin etmesini’ öngördü. Gizli görüşmelerin sonuçları ancak her iki heyetten de en az 3 kişinin hemfikir olmasıyla açıklanacaktı. Einstein’in hayali gerçekleşmedi.

Başkanlığı reddetmişti
1947 yılının sonlarında İsrail devletinin kurulması konusunda şüphelere sahip olan Einstein, 1948’de İsrail bağımsızlığını ilan edince Siyonist görüşlere sıkıca bağlandı. Fakat ilk adımlarını atan devletin cumhurbaşkanı olması için yapılan çağrıyı ‘bir vatandaş olarak sahip olduğu devletle ayrı düşme özgürlüğüne bir cumhurbaşkanı olarak sahip olamayacağını’ söyleyerek reddetti. Avrupa’da soykırımın dehşetinden kurtulmuş ulusunun devletleşme sürecini, yaşadığı ABD’den takip eden Einstein; ölüm döşeğinde İsrail’in yedinci kuruluş yıldönümü için radyoda yayınlanacak bir kutlama konuşması yaptı.