Karada olsaydı insanları savururdu

Uzmanlar, bu depremde çıkan enerjinin Hiroşima’ya atılan türdeki 15-16 bin atom bombasının enerjisine eşit olduğunu, merkez üssü şehir merkezi olsaydı taş taş üstünde kalmayacağını söyledi. “Aynı büyüklükte deprem İstanbul’da olsaydı, kentin yüzde 60’ı yıkılırdı” diyen uzmanların görüşleri şöyle...

Japonya’daki en şiddetli deprem
Doğan Kalafat (BÜ Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü): Japonya’da bir deprem bekleniyordu ama meydana gelen 8.9 büyüklüğündeki deprem, Japonya tarihinde kaydedilen en şiddetli deprem. 8 büyüklüğüne varan depremler ülkemizde de olabiliyor. Fakat, Marmara’da bu kadar büyük bir deprem olma olasılığı sıfır. Büyük tsunamiler, deniz tabanındaki büyük kırılmalar sonucu oluşuyor. Büyük tsunami için çok büyük su kütlesi, derinlik, ayrıca mesafe gerekiyor. Marmara’nın boyuna baktığınızda 150 kilometre, enine baktığınızda 80 kilometre.

15-16 bin atom bombasına eşit
Prof. Dr. Okan Tüysüz (İTÜ): Bu depremde çıkan enerji, tahminime göre Hiroşima’ya atılan türdeki 15-16 bin atom bombasının enerjisine eşit. Bizde bu büyüklükte bir deprem olması mümkün değil. Bizde en büyük deprem 1939 Erzincan depremidir. O da 7.9 büyüklüğünde. Tsunami geçmişte Türkiye’nin Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında olmuş. Ancak tsunami dalgaları Japonya’daki gibi 10 metreyi değil, 5-6 metreyi bulabilir. Bu büyüklükteki depremler yer kabuğunun daralmasına neden oluyor. Tokyo’nun içinde olsa taş taş üstüne kalmazdı. Bugüne kadar karada bu büyüklükte deprem olmadı.

Türkiye’ye 9 bin kilometre uzakta
Doç. Dr. Nurcan Meral Özel (BÜ Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırmaları Enstitüsü): Sığ odaklı depremlerde tsunami riski yüksek olur. Japonya’daki deprem o bölge için normal ama büyüklüğü fazla oldu. Çok büyük enerji boşaldı. Türkiye’yi etkilemez. Türkiye ile Japonya aynı deprem kuşağında değil. Bizden 9 bin kilometre uzakta. Türkiye’nin 8 bin 443 kilometre olan kıyı şeridinde, son 3 bin yılda meydana gelen 90 tsunami kaydı var. Marmara depreminde toprak kayması sonucu deniz dalgalarının 5-6 metreye kadar yükseldi.

Kentte taş taş üstünde kalmazdı
Yrd. Doç. Dr. Sinan Özeren (İTÜ): Yer kabuğunun morfolojik yapısı değişmez ama hasar çok büyük olur böyle bir depremde. Eğer bu depremin merkez üssü şehirde olsaydı taş taş üstünde kalmazdı. İnsanlar havalara savrulurdu. Yani herşey yıkılırdı. Bizde bu büyüklükte bir deprem olma olasılığı yok. Bu büyüklükteki depremler başka jeolojik komplekslerde oluşuyor. Okyanus tabanlarında levha sınırlarında veya levhaların uzantılarından oluşmuş uzun faylarda.

1000 kilometre fay kırılmıştır
Doç. Dr. Oğuz Gündoğdu (İÜ): Japonya’daki depremler, bir kıtanın diğer kıtaya bindirmesi şeklinde oluşan depremler. Henüz tespit edilmemiş olsa da bu depremin sonucunda 1000 kilometreye yakın bir kırılmadan bahsedilebilir. Deprem sonrası ortaya çıkan tsunami hareketleri birkaç Marmara Denizi’nden büyük. Marmara Denizi’nde bu kadar büyük deprem üretecek fay yok.

Deprem sığda meydana geldi
Prof. Dr. Ali Koçyiğit (ODTÜ): Deprem dünyadaki 8., bölgedeki 5. büyük deprem. Eğim atımlı ters bir fayda gerçekleşen bir deprem ve düşey hareketin büyüklüğüyle orantılı olarak tsunaminin etkisi arttı. Depremin geliştiği bölgede her 50 yılda 7 ve üzerinde bir deprem gerçekleşiyor. Bu depremi de bekliyorlardı ancak beklenmeyen depremin bu kadar sığ odaklı olmasıydı. Genelde yüzeyin 80 kilometre altında depremlerle karşı karşıya kalınırdı ancak bu kez 22-23 kilometre derinde bir deprem meydana geldi.

Bizde tsunami olasılığı düşük
Prof. Dr. Namık Çağatay (İTÜ): Pasifik’in doğu ve batı kıyıları, her zaman tsunami riski taşır. Bu deprem Japonya’nın güneyinde bazı depremleri tetikleyebilir. Türkiye deprem bölgesine çok uzak. Levha hareketleri olarak Türkiye’deki fayları tetiklemesi mümkün değil. Bizim ülkemizdeki Kuzey Anadolu fay hattı yanal atımlı bir fay. Bu fay yanal atımlı fay olduğu için tsunami oluşturması düşük bir olasılık.

Türkiye’ye bir etkisi olmaz
Prof. Dr. Doğan Perinçek (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi): Japonya’daki depremden sonra oluşan tsunaminin Türkiye’ye herhangi bir etkisi olmayacak. Marmara’da da tsunami olmuş ve olacaktır. Japonya’da kayıpların cesetlerine bile ulaşılamayacak. Denize gömülecekler. Endonezya’daki tusunamide çalıştım. Orada da gördüm insanlar canlı canlı çamura gömülmüşlerdi. Yeterli uyarı sistemini yapmazsak biz de insanlarımızı kaybedebiliriz. Tsunami erken uyarı sistemini gerçekleştirmemiz lazım.

Dalgalar Boeing hızıyla geldi
İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Celal Şengör, Yard. Doç. Sinan Özeren’le birlikte Milliyet’e şunları anlattı:
“Dalgaların hızı Boeing 747 uçağı hızında, yani saatte 800 kilometre hızla geldi. Bu bölgede dreprem olması normaldir. Çok büyük bir depremdir. Pasifik levhası yılda 6.8 santim Japonya’nın kuzeyinin altına giriyor. Ancak bu bölgede büyük bir sürtünme var. Yani Japonya’nın kuzeyindeki taban levhanın dalmasını bazen engelliyor. Böylece bir kilitlenme meydana geliyor. Yani bir sürtünme yaratıyor. Pasifik levhası bu sürtünmeden kurtulunca da işte böylesine büyük bir deprem meydana geliyor. Bu deprem Kobe’deki depremin 50 katı, Marmara’da beklenen depremin de 55 katı büyüklüğünde bir deprem.
Bu tür bir deprem Girit’in güneyi hariç bizim Türkiye’de pek görülmez. Girit de neden olur? Çünkü Afrika kıtası da Akdeniz’in altına doğru dalıyor. Bunlar dalma batma zonlarıdır. O nedenle burada da büyük bir deprem olma ihtimali üzerinde duruyoruz. Bu depremler diğer bölgeleri de tetikleyebiliyor. Ancak bu depremin Türkiye’ye tetiklemesi mümkün değil. Mesafe çok uzak.”

Bizi etkileme ihtimali % 3
Prof. Dr. Ahmet Ercan: Türkiye’yi etkileme ihtimali yüzde 3 oranında. Bu deprem yeryüzünü etkisi altına aldı. Böyle büyük bir deprem 10 yılda bir görülür. Pasifik kuşağında tetikleyeceği depremler göreceğiz. Artçı depremler çoğalacak. Japonya’daki konutların sağlam olması depremin etkisini azaltmıştır. Karada olsaydı felaket büyük olurdu. Aynı büyüklükte deprem İstanbul’da olsaydı, kentin yüzde 60’ı yıkılırdı.

Bizde böyle bir tsunami olmaz
Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner (ODTÜ): Kırılma deniz tabanında düşey bir hareket yarattığı için oluşan dalga önemli hasar yarattı. Ülkemizde de böyle bir olay yaşanabilir ama bu düzeyde etki verecek bir tsunami olmayacağını rahatlıkla söyleyebilirim. Daha az büyüklükte olacaktır. Marmara için depremden sonra tsunami olma olasılığı da yüzde 10. Sadece tekne barakalarında zararlar beklenebilir.