‘Kızıl Napolyon’dan bir asır sonra veda

ABD ve Fransa’ya karşı kazandığı zaferlerle tanınan Vietnam’ın ‘asi generali’ Vo Nguyen Giap, ülkenin başkenti Hanoi’de bir askeri hastanede, 102 yaşında hayata gözlerini yumdu. ABD’nin Vietnam’ı işgali sırasında Vietnam Halk Ordusu’nun komutanlığı yapan Giap hiçbir zaman askeri eğitim almadı. 1911’de çiftçi bir babanın oğlu olarak dünyaya gelen Giap hukuk okudu. , Tarih öğretmenliği ve bir dönem gazetecilik yapan Giap, siyasete 1930’da Çin Hindi Komünist Partisi’ne (ÇHKP) üye olarak adım attı. 1939’da ÇHKP’nin Hindiçin’deki Fransız sömürge yönetimi tarafından yasaklanması üzerine, birçok komünistle birlikte Çin’e sığındı. Mayıs 1941’de Çin’de, Vietnam’ı Fransız egemenliğinden kurtarmak için, Ho Şi Minh önderliğinde Viet-Minh adlı Ulusal Kurtuluş Cephesi kuruldu. Giap da Viet-Minh’e bağlı gerilla birliklerini kurdu. 1944’te, silahlı bir ayaklanma düzenlemek amacıyla Ho Şi Minh’le ülkesine dönen Giap, Vietnam Kurtuluş Ordusu’nun temelini attı.

Önce Fransa sonra ABD
10 Ağustos 1945 tarihinde ayaklanan Giap yönetimindeki birlikler iki hafta için Saygon ve Hanoi’yi ele geçirdi. Böylece bölge Japon işgalinden temizlenmiş oldu. Giap, 2 Eylül 1945’de Ho Şi Minh tarafından ilan edilen Vietnam Demokratik Cumhuriyeti’nin (VDC) ilk içişleri bakanı olmaya hak kazandı. 1946’da da savunma bakanı ve Vietnam Halk Ordusu başkomutanı oldu. Japonların ardından Fransızlara da savaş açan Giap, 1946’dan 1954’e kadar savaşarak Fransız sömürgeciliğini sonlandırmayı başardı. 1954’te Cenevre Konferansı’nda alınan kararların ardından Vietnam ikiye ayrıldı. 1960 yılında Güney Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi’ne destek için güneye birliklerini gönderen Giap, Güney Vietnam’ı destekleyen 500 bin ABD askerine karşı gerilla taktiklerini kullanarak ülkeyi ABD işgalinden kurtardı. 1976’da ise iki Vietnam’ın birleşmesiyle Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Savunma Bakanı olan Giap ABD karşıtı söylemlerini yumuşatarak daha ılımlı bir portre çizmeye başladı.
Giap’ın askeri başarıları ve ülkede kahraman olarak anılması, bazılarını generalin temiz bir zafer kazandığı konusunda ikna etmeye yetmiyor. ‘Kızıl Napolyon’ olarak da anılan Giap için Vietnam’da ABD güçlerini komuta eden General William Westmoreland, “1969 itibariyle kendi ifadesine göre yarım milyon kadar asker kaybetmişti. İnsan hayatını böylesine hiçe sayan biri ciddi bir hasım olabilir ama askeri deha olamaz” demişti. Giap’ın biyografisini yazan Peter G. Macdonald’a da, “Onun için bir insanın hayatı hiç birşeydi” demişti. Son yıllarını Hanoi’deki villasında, Batı edebiyatından eserler okuyup Beethoven dinleyerek geçiren Gian ölen yüz binlerce askerinin aksine ‘yaşlılıktan’ hayatını kaybetti.

‘İlk gördüğümde çok utandım’
Vietnam Savaşı’nın simgesi ‘Resimdeki Kız’ Phan Thi Kim Phuc geçtiğimiz aylarda yaptığı bir konuşmada, “O fotoğrafın çekilmemiş olmasını dilerdim” diyerek savaşın izlerinin yıllar sonra bile silinmediğini anlatmıştı. AP fotomuhabiri Nick Ut’ın çektiği “Resimdeki Kız” fotoğrafının kahramanı Phuc, “1972’de o fotoğraf çekildiğinde 9 yaşındaydım. Her yerim yanmıştı. Her yer çok sıcaktı, canım çok yanıyordu ve ben ağlıyordum. Hem koşuyor, hem ağlıyordum. O fotoğrafı ilk gördüğümde çok utandım” demişti.