Tuaregler 1000 yıl sonra ‘çölün incisini’ fethettiler

Batı Afrika ülkesi Mali’de hükümeti, bedevi kabilesi Tuareglerin ayrılıkçı isyanını bastıramadığını öne sürerek 21 Mart’ta deviren askeri cunta hiç beklemediği bir sonuçla karşılaştı. Ülkede doğan güç boşluğundan faydalanan savaşçı kabile, Mali’nin kuzey topraklarında kontrolü ele geçirdi. Kabileye eşlik eden radikal İslamcı militanlar fazla direnişle karşılaşmadan kuzeyde yer alan bütün kilit kentleri ele geçirdiler. Devrik Libya lideri Muammer Kaddafi’nin sağladığı ağır silahlarla savaşan isyancılardan kaçmak için evlerini terk edenlerin sayısı 20 bini geçti.

İslam’ın altın çağının merkezi
Tuareg kabilesi önce Kidal ve Gao kentlerini ele geçirdi. Ancak asıl hedefleri UNESCO’nun dünya mirası listesinde yer alan ve ‘çölün incisi’ adı takılan tarihi Timbuktu kentini alarak başkent yapmaktı. İslamiyetin en eski merkezlerinden biri olarak 700 yıllık camilere ev sahipliği Timbuktu geçen ocak ayında U2’nun solisti Bono’nun da katıldığı bir festivalle gündeme gelmişti. En önemli gelir kaynağı turizm olan şehir yaklaşık 11. yüzyılda Tuaregler tarafında kurulmuş, işgal edilince 1434’te Tuaregler tarafından geri alınmıştı. Ancak şehir daha sonra tekrar Fransız sömürgesine ve akabinde merkezi hükümetin yönetimine girmişti.

Uluslararası yaptırım tehdidi
Toprak rengindeki binaları ve şehri çevreleyen Sahara çölünün manzarasıyla büyüleyici bir güzelliğe sahip Timbuktu, bağımsız ülke hayali kuran göçmen Tuareg kabilesinin gönlündeki başkent, İslam medeniyetinin en önemli merkezlerinden; ortaçağdan kalma sayısız geometri, bilim ve fıkıh kitaplarının bulnduğu Timbuktu’da yaygın bir özdeyiş şöyle: “Altın güneyden gelir, tuz kuzeyden gelir ve ilahi bilgi Timbuktu’dan gelir.”
Tuareg güçlerinin onlarca yıllık bağımsızlık hayaline uygun biçimde ilerlemesi karşısında harekete geçen darbeci subay Amadu Sanogo, Mali’nin anayasal düzene geri döneceğini ve seçimlerin düzenleneceğini öne sürdü. Uluslararası toplum ise demokrasiye dönülmesi için 72 saat süre tanıdı. Fransa ve Belçika vatandaşlarına ülkeyi terk etme çağrısında bulunurken 15 üyeli Batı Afrika Devletleri Ekonomik Birliği, Mali’nin bölgesel merkez bankasından çıkarılmasını gündeme aldı.

Kaddafi için savaştılar
Fransız sömürgesi Mali bağımsızlığını 1960’ta kazandı. Ülkenin kuzeyindeki bedevi kabilesi Tuareglerin başkenti Timbuktu olacak şekilde bağımsız bir devlet kurmalarına izin verilmedi. Onyıllar boyunca devam eden silahlı mücadele sonucunda 1995’te özerklik kazanan Tuareg askerleri silahlarını sembolik olarak Timbuktu’da yakmışlardı. El Kaide’nin bölgede etkili hale gelmesiyle isyan tekrar alevlenmişti. Libya’da Muammer Kaddafi için paralı asker olarak savaşan Tuaregler, Kaddafi’nin devrilmesinin ardından ağır silahları Mali’ye kaçırmışlardı. Ocak ayında merkezi Bamako hükümetine karşı isyan şiddetlenmişti.