'Zaman kaybetme lüksümüz yok'

ONUR ÇAKIR - Aydın Valiliği’nden İzmir Valiliği’ne 2020’nin bu günlerinde atanan Yavuz Selim Köşger, ilk mülakatını Milliyet Ege’ye verdi.  Bir yıllık süreçte deprem, tsunami ve sel felaketleriyle karşı karşıya kalan İzmir’in, kentsel dönüşümde zaman kaybetmemesi gerektiğini vurgulayan Köşger, “İzmir’in ulaşım mastır planının da kentsel dönüşümle paralel bir şekilde yeniden değerlendirilmesi lazım. Denizi, demir yollarını, metroyu, toplu taşımayı, birbiriyle entegre olacak şekilde bütün kenti göz önünde bulundurarak yeniden yapılması lazım. Deprem bir fırsattır. Kentsel dönüşümü düzgün bir şekilde yapalım. Oradaki caddeleri, sokakları, altyapıyı planlayalım. Biraz yavaş yürür, ama sağlıklı yürür” dedi.

- Vali olmak sizin için hayal miydi?

Tabii ki hayaldi. Mekteb-i Mülkiye (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi) 1859’da kurulmuş ve devlete bürokrat yetiştiren bir okul. Mezun olan, kendi tercihine, karakterine, düşüncesine, hayal ettiği mesleğe yönelir. Ben uluslararası ilişkiler okudum. Diplomat olmak için okunan bir bölüm idi. İçişleri’ni tercih ettim, kaymakam oldum. Devlete en iyi şekilde hizmet etme hedefimiz vardı. İşimi her zaman en iyi şekilde yapmak hedefim oldu. Kaymakamlığa giren bir gencin ikinci günkü hayali vali olmaktır. Bunu herkes ister. 2013’te Sinop Valiliği ile başladık.

- Tarım Kredi Kooperatifleri Birliği Genel Müdürlüğü yaptınız. Mahalli İdareler Genel Müdür Yardımcılığı ve Genel Müdürlüğü de yaptınız. Tarımı da yerel yönetimi iyi biliyorsunuz...

Doğru. Tarım Kredi’de görevimiz kısa sürdü. Ama tarım ve kredinin öncesi ve sonrasını bilenler şunu söylerler: “Tarım Kredi kangren olmuş bir kurumdu. Neşter attık. Kısa süre içerisinde alınması gereken çok riskli kararları aldık.” Tarım Kredi, kooperatifler içerisinde en sağlam finansmana sahip kurum. Bunun o kısa sürede aldığımız radikal kararlarla ilgisi olduğunu değerlendiriyorum. Burayı, çiftçiye hizmet eden bir kurum haline getirmek için alınan tedbirleri uyguladık. Türk tarımı ile ilgili söylediğim şeyler var, planlı tarım yapılmasıyla ilgili... Fırsat buldukça bunları aktarıyorum. Tarımı da biliyoruz, yerel yönetimleri de biliyoruz. Büyükşehir Yasası’nı hazırlayan teknik ekibin başındaydım.

‘Oxford vizyon kattı’

- Dünyanın sayılı üniversitelerinden Oxford’da staj yaptınız...

Devletimiz, bizi staj yapmak için gönderdi. Yaklaşık bir yıl kaldım. Hem yabancı dil hem de İngiliz idari sistemi üzerine eğitim aldım. Yabancı dil puanım yüksek olduğu için Oxford’a gittim. Orası bana büyük vizyon kattı. Anglosakson yönetim sistemini gördüm. 1992’de İngiltere’deydim, 2009’da yeniden gittim. Aradaki kalkınmaşlık düzeyindeki makasın kapandığını gördüm. Birlik ve beraberliği sağlayıp büyük Türkiye ideali peşinde kenetlenirsek, çok kısa sürede önemli mesafeler alabileceğimizi görmüş olduk.

- İzmir’e yabancı değilsiniz. Beydağ’da kaymakamlık yaptınız. Kent o zaman nasıldı, şimdi nasıl?

Doğada hiçbir şey aynı kalmıyor. Her şey kendi seyri içerisinde gelişiyor. 1993’te İngiltere dönüşünde Beydağ Kaymakamlığım var. İzmir’de gelişme bazı alanlarda çık hızlı olmuş. Çok göç almış. Yapılaşma ve kentleşme, nüfus artışını düzenli yapmaya müsaade etmeyecek şekilde olmuş. Dolayısıyla kentsel altyapı ve doku çarpık gelişmiş. İzmir deprem bölgesi. Metropol şehirler arasında deprem riskine en maruz illerden biri. Konut alanlarının altında canlı fay hatları var. Yaşadığımız son deprem, İzmir’in depremi değildi. İzmir’in altındaki faylardan birinin kırılması durumda bunu hayal bile etmek istemiyorum. Bunu bir ikaz olarak kabul edip İzmir’e, bu son 50 yılda Türkiye’nin kentleşmesine paralel olarak biraz daha fazla nüfus akımı olmuş. Kısa sürede nüfus 2-3’e katlanmış. Çarpık yapılaşmayı dönüştürmek için, kentsel dönüşümü bir fırsat olarak kabul etmek lazım.

‘Bilim-teknik ne diyorsa o’

- Kentsel dönüşüm yeterince yapılmış mı?

Yeterince yapılmamış! İzmir’in yapı sivil ve kamu yapı stoğunun yüzde 65’i depreme dayanıksız. Bu bir gerçek. Bunu süratle yenilememiz lazım. Kaybedecek vaktimiz yok. Çok fazla hesap kitap yapacak da vaktimiz yok. Gözlemdiğimiz şeylerden bir tanesi de şu... Vatandaş, ben bir şey kaybetmeyiyim, hatta kazanayım, buradan rant elde edeyim, yapıyı da yenileyelim derse bu mümkün değil. Deprem bölgesisiniz, fay var, binayı yıkacaksınız, yeniden yapacaksınız, zemin belli şeylere izin vermiyor. Bundan da ayrıca kârlı çıkacaksınız. Bu mümkün değil. Devlet, burada inisiyatif almalı. Ortaklaşa bir yol belirleyip bu rehabilitasyonu muhakkak yapmamız lazım.

‘Kimseyi suçlamıyoruz’

- Peki, çalışmalar nasıl gidiyor? Yerel yönetimler-devlet işbirliği var mı?

Olması için gayret gösteriyoruz. Merkezi yönetimin bir temsilcisi olarak burada bütün aktörleri burada tutarak yürütmeye çalıştık. Bütün aktörler bu işin içerisinde olsun. Bir tarafın eksik olmasıyla işler eksik yürüyor. Ya da en azından lafa, söze varıyor. Herkes masada kendisine uygun yeri bulsun, fikrini söylesin, herkes alması gereken inisiyatifi alsın istiyoruz. Bu tek taraflı yönetilecek bir süreç değil. Şu an iyi gidiyor. Yıkılan binaların yerine yapılacak süreç gayet iyi yürütülüyor. Binaların dönüşümü ile ilgili Çevre ve Şehircilik Bakanlığımıza iletiliyor. Yerel yönetimle oradaki dönüşümün nasıl olması gerektiği konusunda görüşüldü, bir çerçeve çizildi.

- Daha önce “İzmir’in altyapısının 4,5 milyon kişinin ihtiyaçlarına yanıt vermesi mümkün değil” dediniz. Bunu açar mısınız?

İzmir’deki kentleşme çok hızlı olmuş. Ciddi bir nüfus artışı... Buna paralel, altyapısı tamamlanmadan yapılaşma... Gecekondu alanları oluşmuş. Ben başka hiçbir şehirde şunu görmedim... Kamu binaları, hastaneler, daracık yollarla erişim zor noktalarda, mahallelerin arasında kalmış. Sağlık tesisi oraya yapıldıktan sonra orada plansız yapılaşmalar oluşmuş. Belli noktalarda ciddi çarpık yapılaşmalar var. Bir alanda olması gerekenden çok daha fazla nüfus var. Ülke ekonomik olarak son zamanda iyi noktaya geldi. Buna paralel olarak vatandaşın refah artışına uygun taşıt imkânları oluştu. Eskiden 10 kişiye bir araba düşerken, şimdi bir ailede 2-3 araba var. Bu araçların park sorunları, trafik sorunu ve şehrin plansız gelişimi sonucunda dar sokaklar, otoparksız noktalar oluşmuş. Toplu ulaşımla ilgili gayretler var. Ama gelinen nokta da ortada. İzmir’in ulaşım mastır planının da kentsel dönüşümle paralel bir şekilde yeniden değerlendirilmesi lazım. Denizi, demir yollarını, metroyu, toplu taşımayı, birbiriyle entegre olacak şekilde bütün kenti göz önünde bulundurarak yeniden yapılması lazım. Deprem bir fırsattır. Kentsel dönüşümü düzgün bir şekilde yapalım. Oradaki caddeleri, sokakları, altyapıyı planlayalım. Öyle yürüyelim. Biraz yavaş yürür ama sağlıklı yürür. Çok fazla popülizm yapmak yerine doğru olanı tercih edelim. Burada herhangi bir kimseyi itham ediyor değiliz. Vakayı tespit ediyoruz. Birileri buradan alınganlık göstermesin. Bunlar şehrin doğruları. Sorumluluk bize yüklendiği için, söz söylemeye, yön vermeye yetkisi olan bir konumda olduğumuz için bu sözleri söylüyoruz. Kimseyi suçlamıyoruz.

‘Dayanıklı değilse yıkılmalı’

- Yıllardır, “Hükümet, İzmir’e yeterince destek vermiyor” iddiası dile getirilir. Devleti temsil eden biri olarak ne dersiniz?

Mahalli Hizmetler Genel Müdürlüğü yaptım. Teknik bilgiyle bunu cevaplayayım. Türkiye’de yürürlükteki kanunlar var. Türkiye’de bence doğru olmayan bir uygulama var. Yerel yönetimler, merkezi yönetimin topladığı vergi gelirlerinden, kanunla belirlenmiş bir pay alırlar. Buna hiçbir hükümet müdahale edemez. Bu neden doğru değil? Anglosakson sisteminde belediyeler merkezi yönetimden pay almazlar. Yerel, kendi vergilerini toplarlar. Vatandaşlar, belediyenin harcadığını takip ederler. Merkezi yönetimden ancak şu şekilde pay alırlar. Belediye, kendi gücünü aşacak bir proje yapacaktır. Metro ya da atık su arıtma tesisi... Merkezi idareye bunun önemini kabul ettirir ve oradan bir fon alır. O ödeneği de oranın dışında hiçbir yerde harcayamaz. Türkiye’de her ay, belediyelere bir pay verilir. O pay İzmir’e de, Hakkâri’ye de, Bingöl Belediyesi’ne de gider. Belediyeler bunu nereye harcar, merkezi iktidar bunu sormaz. Sıkıntılardan birisi de bu. Sorması lazım. Bu, kamunun kaynağıdır. Sayıştay, belgeler üzerinden denetim yapıyor. Uygunluk ve yerindelik denetimi yok. Belediyeler personel alıyor, buna kimse dur demiyor. Bunu, İzmir için değil, Türkiye’nin tamamı için söylüyorum. Özellikle belirteyim... İzmir’e gelmesi gereken pay geliyor, İzmir alması gereken desteği alıyor. Ayrıca büyükşehir belediyeleri, kendi hudutlarında toplanan vergiden de pay alır. İzmir’de geçtiğimiz yıl 114 milyar lira vergi geliri tahsil edildi. Bunun yüzde 6’sı İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne gitti. Buradaki 114 milyar liranın yaklaşık yüzde 65’i Torbalı Vergi Dairesi’nden yatırıldı.

- İzmir Büyükşehir Belediyesi binası depremde hasar gördü. Sizce yıkılmalı mı?

Biz orada Valilik olarak tarihi dokuyla uygun olmayan ve depremde hasar olan binaları yıkıyoruz. Tarihi dokuya uygun, yeni binalar yaptıracağız. Eski fotoğrafları bulduk. Büyükşehir Belediyesi binasının depreme dayanıklılığı yoksa yıkılması lazım. Onun yerine Tunç Bey’in söylediği ilk şey doğru. Tarihi dokuyla uyumlu, Konak Meydanı’na yakışan. kompakt bir belediye binası yapmakta fayda var.

‘Soruları doğrudan cevaplıyorum’

-Sosyal medyayı aktif şekilde kullanıyorsunuz? Siz mi bakarsınız yazılanlara...

Tabii. Ben, halkla iletişimi açık olan bir idareci olmaya çalıştım hep. Pandemiden önce halk gününde vatandaşlarla buluşup sorunlarına çözüm üretiyorduk. Şimdi bunu yapamıyoruz. Akşam zaman bulduğum an, bana ulaşan taleplere, elimden geldiğince bakıyorum. Önem verdiğim konuları ilgili arkadaşlara, çözmeleri için yönlendiriyorum. Bazılarına ben cevap veriyorum. Benim uhdemde olan, kamu idaresinin vatandaş nezdindeki nabzı da tutuyorum. Milli Eğitim, sağlık... Vatandaşın bununla ilgili düşüncesi ne? Hizmet almakta bir sıkıntı yaşamış mı yaşamamış mı, kontrol ediyorum.

Efes Tarlası’nda inceleme

Vali Yavuz Selim Köşger, resmi açılışı yapılan Efes Tarlası Yaşam Köyü’nü ziyaret etti. Köşger’e, İzmir Tarım ve Orman İl Müdürü Mustafa Özen, Selçuk Kaymakamı Ekrem İnci ve Belediye Başkanı Filiz Ceritoğlu Sengel eşlik etti. Tohum Merkezi, Toprak Okulu, Toprak Kütüphanesi ve İsmail Hakkı Tonguç Tarım Müzesi’ni gezen Köşger, Mustafa Atınç’a ait muz serasını da ziyaret etti.