Arkeoloji neden kan kaybediyor?

MİNE ÖZDEMİR GÜNELİ - Üniversitelere merkezi yerleştirme sonrasında bu yıl toplam 1 milyon 10 bin 669 kontenjandan 195 bin 304’ü boş kaldı. Kayıt yaptırmayanlarla birlikte sayının 220 bini bulması bekleniyor. Kontenjanlarını dolduramayan bölümler arasında ise arkeoloji dikkat çekiyor. 43 devlet, 2 vakıf olmak üzere 45 üniversitede yer alan toplam 2 bin 27 kontenjandan bin 6’sı, yani yarısına yakını boş. Toplam kontenjana Arkeoloji başta olmak üzere Klasik Arkeoloji, Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi, Tarih Öncesi Arkeolojisi, Türk İslam Arkeolojisi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi programları da dahil.

Örneğin İzmir Katip Çelebi Üniversitesi’nde 30 kontenjanı bulunan Türk İslam Arkeolojisi ile Trakya Üniversitesi’nde 30 kontenjanı olan Arkeoloji bölümlerini hiçbir öğrenci tercih etmedi. Ancak kontenjanını devlet üniversitelerine göre daha düşük tutan Bilkent ile Koç’un tam burslu ve yüzde 50 burslu programlarının tamamı doldu. Peki, Anadolu’nun tarihi hazinesini gün yüzüne çıkarmak için Türkiye’de yüzlerce kazı çalışması yürütülmesine rağmen neden arkeolojide kontenjanlar dolmuyor? Bu soruyu üniversitelerin arkeoloji bölüm başkanlarına sorduk:

İhtiyaçtan fazla mezun var

Ankara Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Zeynep Çizmeli Öğün: Arkeolojide kontenjanını dolduran üniversitelere bakıldığında köklü üniversitelerin olduğu görülüyor. Ancak genel olarak kontenjanlar boş kaldı. Bunun birkaç nedeni var. Bir neden üniversitelerde çok fazla arkeoloji bölümünün açılması. İstihdam alanının ihtiyacından fazla öğrenci mezun edilmesi söz konusu. Üniversiteden mezun olunca sadece bir diplomanız oluyor. Ama üzerine kendiniz bir şeyler koyarsanız daha farklı sonuç elde edebiliyorsunuz.

Bir başka neden ise Sözel, Eşit Ağırlık (EA) ve Sayısal puan türleri arasında katsayı kısıtlamasının kaldırılması. Bu yıl barajı geçen öğrenci sayısı gözle görülür biçimde azaldı. EA öğrencisi, Arkeoloji yerine, kendine göre daha prestijli olduğunu varsaydığı, Sözel’le alan Radyo, Televizyon ve Sinema, Türk Dili ve Edebiyatı, Coğrafya gibi bölümleri tercih etmekte. EA öğrencilerinin arkeoloji bölümlerini tercih listesine yazmakta çekingen davrandıklarını gözlemlemekteyiz.

Arkeolojinin istihdam alanlarına bakıldığında ilk akla gelen akademisyen olmak. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları, müzeler, restorasyon ve konservasyon yapan şirketler, belediyeler ile Koruma Uygulama ve Denetim Büroları’nda da istihdam olanağı mevcut. Kazılar 12 ay boyunca sürekli hale getirilmeye çalışılıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türk Tarih Kurumu arasında imzalanan protokolle kazıların yapıldığı yerlerde görevlendirmek üzere sözleşmeli arkeologlar alınmaya başlandı. Bu adımlar iyi sonuç verdikçe gençler de arkeolojiye ilgi duyacaktır.

Puan türü etkiledi

Selçuk Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ertekin Mustafa Doksanaltı: Türkiye’de son 10-15 yılda arkeoloji belirli oranda ilgi gördü, kazılar çok çeşitlendi. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 12 aylık kazı programında ciddi sayıda arkeolog çalıştırıyoruz. Sözleşmeli memur gibi oluyorlar. Muğla Datça’da Knidos, Burgaz, Emecik kazılarının başkanıyım. Büyük kazılarda, benim kazımda olduğu gibi 25 kişi çalışıyor. Projelerle birlikte arkeoloji mezunlarına yeni iş olanakları sağlanıyor. Ama anne babalar ya da genç arkadaşlar devlet memuriyetini düşünüyorlar. Bu iş, devlet memuriyeti değil. Proje boyunca devam edecek bir iş olduğu için garanti gözle bakılmıyor.

Arkeolojide istihdam olanağı artmasına karşın öğrencinin tercihi azaldı. Çünkü eskiden arkeoloji Sözel’den alıyordu, son yıllarda EA’dan alıyor, bunun da etkisi oldu. EA’dan gelen öğrenci, lise döneminde yönlendirme olmazsa bu bölümü çok da iyi bilmediği için mezun olduğunda iş garantisine de bakacağından üçüncü, dördüncü tercihine yazabiliyor.