Elektronik oylama başka seçime kaldı

Her seçim döneminde teknoloji de akla gelir. Elektronik sandık, internetten oy kullanma, mobil seçim... Dünyanın pek çok ülkesinde bu uygulamalara geçilmiş durumda. Türkiye ise yıllardır oy kullanmada kâğıt yöntemini tercih ediyor. Ama kiosk’lar, akıllı kartlar, internet, cep telefonu yolu da var... Bu haftaki köşemde bu konuyu Türkiye Bilişim Derneği (TBD) Başkanı Rahmi Aktepe’yle masaya yatırıyoruz. Aktepe’yle elektronik seçim üzerine konuştuk. Rahmi Aktepe, dünyada e-Seçim denilen yöntemleri kullanan ülkelerin sayısının arttığını söylüyor. İnternet üzerinden yapılan seçimlerin yanı sıra sandıkların e-Sandık olarak hazırlandığı, oy verme ve sayım işinin daha kolaylaştığı modeller de var. Onlar kendi seçimlerinde ilk kez 2014’de e-Sandık’ı kullanmışlar.

Şaibe yaratır mı?

Aktepe’ye göre, e-Seçim için öncelikle seçmenin iyi bir bilgisayar okur-yazarı ve kullanıcısı olması gerekiyor ve ekliyor. “Aldatılmaya müsait kullanıcılar için ise e-Seçim şaibe ortamı demektir. Denetiminin iyi yapılması gerekir. Tarafsız ve dürüst yazılımcıların elinden çıkmış sistemler olmalı, bunlar yine tarafsız uzmanlarca denetlenmeli. Denetimin ve tarafsızlığın olmadığı platformlarda yapılacak seçimlerin geçerliliği ve sonuçları tartışmalı olacaktır.”

Aktepe, elektronik seçimin nüfusu az, eğitimde üst düzeyde bulunan ülkelerde, gerekli teknik altyapının sağlanarak kolayca uygulanabileceğini belirtiyor. İnternet üzerinden yapılacak bir seçimde erişimin cepten olması da mümkün. Ama burada Aktepe, “Ancak seçmenin hür iradesini yansıtıp yansıtmadığı tartışma konusu olacaktır. Bunun için mobil aboneliklerin seçmenin kendisi üzerinde olması da gereklidir. Kısa vadede zor gözüküyor” uyarısında bulunuyor.

Peki, e-Seçim Türkiye’de kısa vadede uygulanabilir mi? Aktepe’nin bu soruya yanıtı şöyle: “Ülkemizdeki seçmen profili ve genel olarak bilgisayar, cep telefonu kullanıcısının siber güvenilir olup olmadığı tartışmalıdır. Bu bilinç düzeyi, vatandaş olma bilinci ile birlikte arttığında e-Seçim uygulamasından söz edilebilir. Büyük örgütlerin, STK’ların bunu uygulayarak vatandaşa güven vermesi gereklidir. e-İmza, m-İmza, yeni kimlik kartı kullanımının yaygınlaşmasıyla ülkemizde gündeme gelebilir.”

Z kuşağına kalabilir

Rahmi Aktepe, günümüzde tüm siyasi partilerin sosyal medya ve dijitalleşmeye önem verdiğinin da altını çizerek, şunları söylüyor: “Elektronik seçim için güvenlik çok önemli bir konu. Altyapımız var hem de hızlı sayılır. 4.5G erişimi, fiber altyapı kullanılabilir. Ama vatandaşımızın, e-Vatandaş olduğunu görmeden uygulamak zor. Ancak bilgi toplumu olma yolunda bilinçli bilgisayar okur-yazarı bir topluma ihtiyacımız var. Bunun için de daha çok yolumuz var.

İçinde bulunduğumuz seçim döneminde bile, e-Devlet altyapısını kullanmadan, ıslak imza ile Cumhurbaşkanı adayı destekleme dilekçeleri verildi. Önce kafaların, zihniyetin; tepeden tırnağa her kademede değişmesi gereklidir. e-Seçim için zaman vermek zor. Z kuşağı iktidara gelmeden olmaz.”

Hangi ülke kullanıyor?

Dünyada farklı ülkelerde e-Seçim yöntemleri kullanılıyor. Seçmenlerin verdiği oyları toplayan ve tablolaştıran seçim makineleri 1996’dan beri Brezilya’da ve 2004’den bu yana Hindistan’da kullanılıyor. ABD ve Venezüella’da da büyük ölçüde kullanılmaya devam ediliyor. İnternetten oy verme yöntemleri ise 2000 yılından beri İngiltere‘de belirlenen pilot bölgelerde, İsviçre‘de ve 2005 yılındaki yerel seçimlerle birlikte Estonya‘da kullanılıyor. Estonya bu sistemde öne çıkan bir ülke. Nüfusunun az ve bilişim odaklı olmasıyla çok rahat şekilde sistemi kullanıyor. Seçmenler akıllı kart aracılığıyla internet üzerinden dünyanın her yerinde oy kullanabiliyor. 2004’ten bu yana bu teknolojiyi Hindistan da kullanıyor.