Güneydoğu'ya 40 trilyonluk umut

Başbakan Bülent Ecevit 15 ana başlık altında topladığı Güneydoğu Paketi'ni açıkladı. Pakette köye dönüş projesi, ucuz enerji ve özel sektöre kredi olanağı tanıyan yaklaşık 40 trilyon liralık vaatte bulunuluyor


Hükümetin terörle mücadelede elde edilen başarının desteklenmesi, Doğu ve Güneydoğu'da kalkınmanın sağlanması, yeni iş olanakları yaratmak ve bölge halkının yaralarını sarmak için hazırladığı 40 trilyon liralık paket özel sektöre sağlanacak destekler ile köye dönüş projelerinin temeline oturtuldu. Başbakan Bülent Ecevit'in açıkladığı pakete göre, bölgede eğitim ve sağlığın yanısıra, içme suyu, asfaltlama, elektrik ve altyapı yatırımlarına da hız verilecek.
Ecevit'in, Başbakan yardımcıları Hikmet Uluğbay ve Hüsamettin Özkan birlikte dün açıkladığı pakette, 15 ayrı başlık altında toplanan yatırımlar ve ekonomiyi canlandırma önlemleri şöyle:
* Ordu, Yozgat ve Sivas'ı da kapsayan 26 ilde yüzde 50 aşamasına gelen tüm yarım kalmış yatırımların tamamlanması için kredi sağlanacak. Türkiye Kalkınma Bankası, yarım yalmış tesisleri 2 yıl ödemesiz 5 vadeli ve yüzde 20 faizli yatırım, 1 yıl ödemesiz 3 yıl vadeli yüzde 30 faizli işletme kredisi verecek. Bu iki kredinin toplamının tavanı 300 milyar lira olacak. Bu kredilerin karşılanması için bu yıl 10, gelecek yıl da 20 trilyon lira aktarılacak. Daha önce sadece imalat sanayine yönelik bu kredilerden tarımsal sanayi, eğitim ve sağlık yatırımları da yararlanacak. Yarım kalmış yatırımların tamamlanmasıyla toplam 8 bin 200 kişiye iş yaratılması planlanıyor. Bu 26 ile ucuz enerji de verilecek
* KOBİ tanımındaki yatırım limiti 5 milyar liradan 100 milyar liraya çıkartıldı. Acil destek kapsamındaki illere Hatay, Gaziantep, Ordu ve Yozgat illeri de eklendi. Böylece sayıları 33'e çıkan illerdeki KOBİ'lere Halk Bankası'nın verdiği kredinin üst limiti 40 milyar liradan 75 milyar liraya yükseltildi. Acil destek ve kalkınmada öncelikli yörelerde kullandırılan kredinin faiz oranı yüzde 20, diğer yörelerde yüzde 30 olarak belirlendi. Yatırım kredileri 1 yılı ödemesiz 4, işletme kredileri de 2 yıl vadeli olacak. Bu kredilerle alınan makina ve techizata KDV istisnası getirildi.
* Olağanüstü Hal Bölgesi'ndeki illerde hayvancılık, dokuma, giyim ve ulaştırma sektörleri dışındaki; 75 kişiye iş sağlayan en az 8 milyon dolarlık komple yeni yatırımlara düşük faizli ve uzun vadeli kredi sağlanacak. Bunun için Hazine'den teşvik belgesi alınması koşulu getirildi.
* Küçük sanat kooperatiflerine, Geliştirme ve Destekleme Fonu'ndan, Halk Bankası kanalıyla KOBİ'lerle aynı koşullarda kredi sağlanacak. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu'ndan (SYDF) aynı kapsamda ailelere hayvancılık, halıcılık, kilimcilik ve seracılık yoluyla iş sağlamak için destek sürdürülecek. Bunun için SYDF'den 10 trilyon kaynak aktarılarak 40 bin ailenin üretken hale getirilmesi hedefleniyor.
* Yatırımların canlandırılması ve köye dönüşün hızlandırılması için altyapı yatırımları hızlandırılacak. Boşaltılan köy ve mezralara dönüşü hızlandırmak için GAP İdaresi Başkanlığı Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi'nin çalışmalarına başladı. Köye dönen ailelerin ev ve altyapı tesisleri yapılacak. Ayrıca arıcılık, seracılık, hayvancılık, meyvecilik, el sanatları, halı ve kilim dokumaclığı yapmaları destekelenecek. Bu amaçla ilgili kuruluşlara 1 trilyon 660 milyar liralık kaynak sağlandı. Bununla yaklaşık bin 700 aile köylerine dönmesinin sağlanması planlanıyor.
* Sekiz yıllık temel eğitim yatırımlarının hızlandırılması yanında kapalı olan okulların açılması için her türlü gereksinimleri karşılanacak. Terörden zarar gören çocuklar için hastane ve okul açılacak.
* Doğu ve Güneydoğu'da yatırımı devam eden 32 organize sanayi bölgesi hızla tamamlanacak. 4 bin 700 işletmenin faaliyete geçmesine olanak sağlayacak bölgeler 45 bin kişiye iş sağlanması hedefleniyor. Bunun için 11 organize sanayi bölgesine 1.2 trilyonluk kaynak aktarıldı. Bu 11 organize sanayi bölgesinde yaratılacak iş sayısı 32 bin olacağı belirtiliyor.
* Bölgede 63 bin kişiye iş sağlayacak olan 67 küçük sanayi sitesinden yapımı hızlandırılacak. Bunlardan 19'na 1.7 trilyon lira kaynak yaratıldı. Sadece Adıyaman ve Erzurum küçük sanayi sitelerinin bu yıl bitirilmesiyle 3 bin 300 kişiye iş yaratılacak.
* Elektrik kesintilerinin önlenmesi için geçen yıl 25 trafo ve iletim hattı yatırımı tamamlandı. Bu yıl 11 iletim ve üretim tesisi tamamlanacak. Elektrik arızalarında devreye girmek üzere 75 megavat gücünde 4 gezer santral devreye sokulacak.
Başbakan Ecevit, yatırımlar için ayrılan toplam kaynağın 40.5 trilyon lira olduğunu belirterek, Irak'a uygulanan ambargonun kaldırılması için Birleşmiş Milletler nezdinde tekrar girişimde bulunacaklarını açıkladı. Ecevit, sınır ticaretinin canlandırılması için çalışmalarının bulunduğunu da bildirdi.

Krediler:
* Yeni sanayi yatırımlarına 2 yıl ödemesiz 5 yıl vadeli yüzde 20 düzeyinde, yarım kalmış tesislere de 1 yıl ödemesiz 3 yıllık yüzde 30 faizli 300 milyar liraya kadar kredi.
* 29 ilde KOBİ'lere 50 ile 100 milyar lira yatırım, 10 ile 25 milyar tamamlama kredisi verilecek.

İndirimler:
* Üretime girecek işletmeler ile yeni yatırımlarda enerji fiyatı 1. yıl yüzde 50, 2. yıl 40, 3. yıl yüzde 35 indirimli verilecek.
* Yeni yatırımlarda alınacak malzeme ve techizatlarda KDV indirimi sağlanacak.

Aktarılacak paralar:
* Boşaltılan köylere dönüş için 1 trilyon lira Köy Hizmetlerine aktarılacak.
* Köylerine dönenlerin küçük el sanatları, hayvancılık, seracılık gibi faaliyetleri için 600 milyar lira ayrılacak.
* Yarım kalan sağlık tesislerinin tamamlanması için yılın ilk yarısında 8 trilyon lira aktarıldı.
* Organize sanayi bölgesi yapımı için 1.2 trilyon lira aktırılacak.
* Küçük sanayi siteleri kurulması için 1.7 trilyon lira aktarılacak
* Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'ne yolların iyileştirilmesi için 10 trilyon lira aktarılacak.

Hizmetler:
* 4 gezer elektrik santrali yerleştirilecek.
* Bölgedeki nitelikli personel açığı giderilecek.
* Eğitim, sağlık ve alt yapı yatırımları, öncelikle boşaltılan köyler olmak üzere hızlandırılacak.

İşadamları pakete güvenemedi

Doğu ve Güneydoğulu işadamları 56. Hükümet'in açıkladığı ekonomik paketin vaatten ibaret olduğunu düşünüyor. İşadamları paketi seçim yatırımı olarak değerlendirirken, diğer paketler gibi içinin boş çıkmamasını ümit ediyor.

-Doğu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Yıldırım: Bu paketin açıklanması tamamen popülist bir politikanın uygulanması anlamına geliyor. Ankara'da masada alınan kararlarla sorun çözülmez. Siyasiler bölge gerçeğini hala öğrenmiş değiller. Bölgeye komple bir proje uygulanmalı. Bu paketle kaynaklar bölgeye aktarılsa dahi israf olacak. Biz Doğu Holding olarak kendi imkanlarımızla birşeyler yapmaya çalışıyoruz. Dolduruşa gelmiyoruz.

- Ağrı Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Nafiz Acarbay: Pakette bölge için çok önemli kaynak ve krediler bulunuyor. Biz doğulu işadamları olarak diğer kaynak paketleri gibi içi boş çıkmasın istiyoruz. Umarız bu bir seçim yatırımı değildir. 18 Nisan'dan sonra gelecek yeni hükümette vaadedilen bu kaynağı bölgeye aktarmakta kararlı olur.

- Bingöl Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İlhami Gültekin: Bölgemiz için sık sık paket açılıyor. Ama bu paketlerin içinden bize hiç kaynak gelmiyor. Bu vaatler ne kadar geçerli belli değil. Bu hükümet geçici. Yeni hükümet bu projeye devam edecek mi belli değil. Diğer paketlerden farkı ise biraz daha gerçekçi gibi görünmesi.

-Bitlis Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Davut Tezcan: Bugün kadar her hükümet Doğu ve Güneydoğu için paket açtı. Bu paketleri çocuklarının ağlamasını dindirmek için babalarının vaatlerde bulunması gibi görüyorum. Bu hükümet seçim hükümetidir. Bütçesi yok, bakanları zor toplanıyor. Diğer paketlerden farkı olacağına inanmıyorum. Hiç umudumuz yok.

- Erzincan Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Muzaffer Çakır: Bu paketin uygulanması konusunda illere geniş yetkiler verilmeli. Bu yatırımlar izlenmeli. Kredi verdik ama yatırım olmadı bahanesini ortadan kaldırmak için. Açılan paket yeterli de değil. Bölgeyi hatırladıkları için yine de müteşekkiriz. Seçim yatırımı olarak görmek istemiyoruz. Bunlar ülke gerçekleridir.

- Hakkari Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ahmet Şen: Hükümetlerin geçmişte açtıkları paketlerin içi boş çıktı. Onlara bakarak bu paketin de gerçekleşmesi konusunda bir umudum yok. Yıllardır vaat ediliyor ancak gerçekleşmiyor. Göç ve istihdam bizim en önemli sorunlarımızın başında geliyor. Bunlara kısa sürede çare bulunması gerekiyor.

- Batman Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Teymur: 1991 yılından beri 9 paketin açıldığını gördük. Paket var ama kaynak yok. Önemli olan kaynağın bulunması ve aktarılması. Biz bu paketi seçim yatırımı olarak görmüyoruz. Hükümet ciddi düşünüyor ama kaynağı nereden bulacak. Bekleyip göreceğiz.

Vaatler için 1.5 aylık süre var

Esra YENER
Doğu ve Güneydoğu için son 10 yılda açıklanan 6 paket uygulaması oluşan siyasi boşluklar, partilerin uzlaşamaması, hükümetlerin vaatettikleri yüksek rakamlı krediler için kaynak bulamamaları ve seçimden sonra unutulmaları nedeniyle başlamadan açığa düştü. Özel sektörün terör nedeniyle kredileri kullanmak istememeleri de bölgeye ayrılan teşviklerin sonuç vermemesine neden oldu.
DSP hükümeti tarafından seçim öncesi hazırlanan bu yeni paketin sonuçlanabilmesi için Bakanlar Kurulu kararlarının yeterli olması ve 40 trilyon liralık kaynak hedefi projelerin hızla uygulanabilmesine olanak sağlıyor. Uzun vadeli altyapı projeleri yerine köye dönüş için orta vadede tamamlanabilecek altyapı programları ve vaad edilen kredilerin bütçe olanaklarından karşılanabilecek olması da paketin uygulanabilirliğinin işaretini veriyor. Hükümetin, açıkladığı bu paketin uygulanacağına hem özel sektörü hem de bölge halkını ikna edebilmesi için seçimden önce 1.5 aylık sürede Bakanlar Kurulu kararlarını hızla devreye sokması ve vaat ettiği kaynakları aktarması gerekiyor.
1989 yılından bu yana 6 paket açıklandı. 100 milyar liradan başlayan, 500 milyar, 1 trilyon, 5 trilyon 10 trilyon ve 50 trilyon lira gibi yüksek rakamlar vaadedilen paketlerin en önemli özelliği seçimlerden önce veya seçim olasılığının güçlendiği siyasi boşluk devrelerinde açıklanmış olmalarıydı. Bu paketlerin ana başlıkları şöyleydi;
* Asgari ücretten vergi alınmaması, SSK primlerinin düşürülmesi, Hazine arazilerinin dağıtılması gibi yasal düzenlemelerin bulunduğu paketler konusunda siyasi partilerin uzlaşamamaları ve tasarıların Meclis'de alt sıralarda kalmaları daha uygulamaların başlamadan bitmesine neden oldu.
* Boşaltılan köylerdeki vatandaşlar için 4 yıldır uygulamaya konulamayan Toplu Konut İdaresi'nin toplu köy projesi için de kredi bulunamamıştı.
* Açıklanan ve bütçenin neredeyse yüzde 5 gibi yüksek bir ek ödenek gerektiren kaynaklar için kredi bulunamadı.
* Özel sektör verilen kredileri ya bölgede kullanmayıp büyük şehirlerdeki yatırımlarına aktardı ya da başta terör olmak üzere pek çok nedenle yatırımlarını yarım bıraktı.
* Meslek eğitim çalışmaları ve hayvancılık - seracılık gibi faaliyettler için başlatılan uygulamalar terör nedeniyle genişletilemedi.

GAP'taki baraj kriz yarattı

Zafer ARAPKİRLİ - LONDRA
TÜRKİYE'nin, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında inşa edeceği Ilısu Barajı'nın, İngiliz Balfour Beatty şirketinin öncülüğündeki bir konsorsiyum tarafından gerçekleştirilecek projesi, "Kürt köylerini sular altında bırakacağı" gerekçesiyle İngiliz basınında sert eleştirilere konusu oldu. The Guardian gazetesi dün manşetten verdiği haberde, birkaç yıl önce Malezya'daki tartışmalı Bergau Barajı'nın yapımında da rol alan şirketin, "Britanya Dışişleri Bakanlığı'nın ahlaki dış politika ilkelerine aykırı hareket ettiğini" öne sürdü.
The Guardian, Dicle Nehri üzerine inşa edilecek olan ve Ilısu barajının yapımı için, aralarında paha biçilmez tarihi kalıntılara sahip Hasankeyf'in de bulunduğu 52 köy, 14 kasabanın sular altında kalacağını belirtti. Yaklaşık 1,5 milyar dolarlık bir finansman gerektiren baraj inşaatı için Dünya Bankası'nın para vermediğini, Friends Of The Earth gibi çevre korumacı kuruluşların da karşı çıktığını anımsatan haberde Türkiye'nin, "Birleşmiş Milletler'de 1997 yılında kabul edilen uluslararası sular sözleşmesini imzalamayan üç ülkeden biri olduğu" belirtildi.
Müteahhit fima Balfour Beatty, Britanya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın desteğini almasına rağmen, Dışişleri Bakanlığı'nın buna sıcak bakmadığını da öne süren The Guardian Dışsatım Kredi Garanti Dairesi'nin de konuyu incelemekte olduğunu bildirdi. Dışişleri Bakanı Robin Cook'un da bir süre önce yayınladığı genelgede, "Dış politikanın belirlenmesinde çevre sorunlarının da dikkate alınması gereğinden" açıkça sözettiğini anımsatan The Guardian Cook'un şu sözlerini anımsattı:
"Demokrasi, insan hakları, sorumluluk ve açıklık ilkelerine dayanan çevre politikamızı güçlendiriyoruz. Eğer halkların sesi çıkmazsa, onların liderleri de çevre konusunda özen göstermezler."