İnşaatta zaten büyük, şimdi enerji ve su işlerine asılacak

Gama’nın 20’den çok ülkede şantiyesi var. Son yıllarda büyük gelişme gösteren inşaat sektörünün özellikli firmalarından biri. İnşaatla tanıyoruz ama enerji ve su işinde de hacimli işleri var.
Gama’nın başkanı Erol Üçer’in anlatımına bakılırsa, şirket, önümüzdeki dönemde enerji ve su işlerine de ağırlık verecek. Enerji’de Türkiye’nin çok büyük yatırım programı var. İlgili her şirkete bu alanda büyüme yolu açık. Gama da yabancı ortağı GE ile  nükleer dahil, enerji projeleriyle yakından ilgili.
Türkiye’de Yuvacık Barajı’yla su işinde deneyim kazanmıştı. Şimdi Ürdün’de büyük bir su işi aldı. Üçer, bu alanda büyüyeceklerini söyledi. Ortadoğu’da birçok ülkede içme suyu sorunları var. Pazar geniş. Yuvacık Barajı konusunda haksızlığa uğradıklarını düşünüyor. Bu konuda üzüntülü.
Gama, müteahhit olarak otoyollar yapmış bir şirket. Bu gibi işleri hâlâ var. Şimdi işletmecilik işine de girmek istiyor. Türkiye’de otoyolların özelleştirilmesi gündemde. Gama’yı bu işte sahnede göreceğiz.
Üçer’le görüşmemizden anladığım, halan taahhüt işleri ağırlıklı olmakla birlikte (grup işleri içindeki ağırlığı yüzde 75’lerde) Gama, önümüzdeki dönemde enerji ve su işinde de önemli büyüklüklere ulaşacak ve grup sektörlerinin ağırlığı biraz değişecek.
Üçer, eğitim konularına çok ilgili bir işadamı. Koca bir listeyi dolduracak kadar girişimi var. Bu konuda konuşmayı da seviyor. Ama yaptıklarını anlatmayı değil,  kafa yorarken ulaştığı tespitleri tartışmayı...

Erol Üçer kimdir?
1946 yılında Ankara Atatürk Lisesi’nden, 1951’de de İnşaat Yüksek Mühendisi olarak İTÜ’den mezun oldu. 1957’ye kadar özel sektör ve kamu kuruluşlarında mühendis olarak çalıştı. 1959’da kurucu ortak olarak GAMA Yönetimi’ne katıldı. Halen Gama Holding Yönetim Kurulu Başkanı. Eğitime olan gönül bağı ile çeşitli sosyal faaliyetleri, şahsen sürdürüyor. Ankara’da korunmaya muhtaç 200 çocuğun barınması için 2 adet yurt binası yaptırdı. Islahevinden çıkan ve eğitimine devam eden çocuklar için iki bina satın alıp barınmalarını sağladı. Ergenlik yaşındaki sorunlu gençlere yönelik Danışma Merkez olarak kullanılmak üzere oturduğu evi bağışladı.
Iğdır ve Doğu Bayazıt’ta toplam 250 öğrenci kapasiteli 2 kız öğrenci yurdu yaptırdı. Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı’nın Başkanı olan Üçer, İTÜ’nün 2001 Atılım Projesi’nde Gümüşsuyu Yurdu’nun yenilenmesine katkı  yaptı, çeşitli projelerini destekledi. İTÜ Müzik İleri Araştırmalar Merkezi, Müzik Stüdyosu ve Kütüphanesi’nin sponsoru oldu. Bu çalışmalarından dolayı birçok ödül aldı.

Grubun toplam işleri içinde sektör payları nasıldır?
İşlerimizin ağırlığı inşaattadır. 2006 rakamlarını baz alırsak yüzde 74 inşaattır. Yüzde 21 enerji işleridir. Kalan yüzde 5 de diğer küçük işlerimizdir.
Şu anda kaç ülkede işiniz var?
8 ülkede çalışıyoruz. 20’nin üzerinde şantiyemiz var. Endüstriyel tesisler (rafineriler, enerji tesisleri) yapıyoruz. Anahtar teslimi işler bizim için marka haline dönüştü. Bu uzun yılların birikiminin getirdiği bir şans. Rusya, Makedonya ve İrlanda’da anahtar teslimi enerji santralı yapıyoruz. Toplamı 1.2 milyar dolar civarındadır. Libya’da büyük bir santral işine başladık.
Türk müteahhit firmaları dünyadaki büyük firmalar listesine girmiş. Biz diyoruz ki, Türk firmalarının derlenip toparlanıp bir marka haline gelmesi lazım. Mühendisliği, tedariki ve inşaat montaj işini de yapacak, iş sahiplerine karşı tam sorumluğu alacak bir yapıya girmeleri lazım. Böyle yapmadığınızda büyük firmaların taşeronu oluyorsunuz.
Son yıllarda dolardaki düşme ve malzeme fiyatlarındaki yükselme dolayısıyla idarelere derdimizi anlatamıyoruz. Eğer işin bütün sorumluluğunu alacak güce erişmişseniz o zaman her türlü riskini de alır ona göre hesaplarınızı yapar, iş sahibinize rahatlıkla empoze edebilirsiniz. Bunun için Türk firmaları tek başına veya gruplar halinde birleşerek iş yapmalı.
Yabancı bir gazeteci sormuştu, ‘Türk firmaları dünya pazarına yeni giriyor. Nasıl rekabet ediyorsunuz’ diye...
Biz Türkler, asırlarca yıl önce Orta Asya‘dan gelmişiz. Osmanlı İmparatorluğu’nun yayılması sırasında cengâverlik ciğerlerimize işlemiş, mücadeleci bir ülkeyiz. Daha dinamik olmaya, daha çok koşmaya mecburuz. Bu, Batılıların göstermediği cesareti veriyor demiştim.
Gama’daki yapılanma nasıldır?
Holdingin 5 şirketi var. Gama Endüstri, Gama Enerji, Gama Güç Sistemleri, Gama Ticaret. Bir de Hollanda’da Gama International var. Bunların altında 38 şirket var. Ana firmalarda yüzde 90 Gama Holding’in,  yüzde 10 da ortaklarındır. 4 büyük ortak var. Bunların hisseleri yüzde 15 civarında. Yönetim kurulu altında icra kurulu var. İcra grubu daha profesyonellerin elinde.
Ortakların çocukları işe girebiliyor mu?
Şirkette prensip gereği aileden birini çalıştırmıyorum. Ana kurucular çocuklarını burada işe sokmuyorlar.
Bir oteliniz var...
Soçi’deki bir otelde hissedarız. 1520’den kalma... Tamamlar mısınız dediler, tamamladık. Gazprom ana hissedar. Bu işimizden memnun kaldı, Moskova‘daki merkez ofisi işini bize verdi. Rusya’da bundan sonra işlerimiz başladı. Bombalanan Rusya parlamentosunu yapınca çok ilgi uyandırdı.
Enerjide elinizde ne var?
Birecik ve Trakya var. Hidroelektrik santrallerin bir kısmına başladık. Bir kısmı etüt aşamasında. Rüzgâr santrallerimiz var. İthal kömür ve gaza dayalı santral tesislerimiz var. Toplamı 1000 megawatt civarında. Diğerleriyle beraber 3000 megawatt oluyor. İrlanda’da enerji santralinde yüzde 40 ortağız.
Enerji biraz daha büyür mü?
GE ile ortaklığımız var. Yatırıma girme programımız var. GE, dünya devi. ‘Evet’ demesi zaman alıyor. Projelerimizin tetkiki içersindeler.
Su işleri var. Onlarda planınız nedir? Yeni işler söz konusu mu?

Ürdün’de güneyde su çıkartılıp Amman’a 320 kilometrelik boru hattıyla getiriyoruz. 25 sene işleteceğiz. 1 milyar dolarlık bir iş. Amman’da mahallelere haftada bir su veriliyor. Su sıkıntısı fazla. Enerji yatırımları var. Otoyollar bizim için de ilginç. Otoyol İrlanda’da yaptık. Yol yapacağımız yerde yarasalara ev yaptık. İrlanda, ‘doğaya katkı sağlıyoruz’ diye AB’den destek alıyor.
Su ve enerji işlerine yurtiçi ve dışında girmeyi düşünüyoruz. Nükleer işine de GE ile bakıyoruz. Su işinde de yeni değiliz. Kocaeli’ndeki Yuvacık Barajı’nı biz yaptık. İlk seneler suyun bir kısmı İstanbul’a gidecekti. İstanbul almayınca fazla oldu. Fazla olunca ‘Denize dökülen suyun parasını ödüyorlar’ gibi yorumlama oldu. Oranın işletme süresi 15 senedir. 9 yıl oldu. 
Medical malzeme işi nedir?
Ortopedik ameliyatlarda yapay eklemlerin satışını yapıyor. Gama Ticaret inşaat makinesi satıyor. Telekomünikasyon’da avea’nın distribütörlüğü var.
2008 nasıl biter?
Bu yıldan aşağı olmaz. Çünkü Amman su işi giriyor. O sadece kendi başına 1 milyar dolar yapıyor.
Şu anda birçok rafineri projesi var. Sizin bir görüşmeniz oldu mu?
Gönlümüzden geçen, bir rafineriyi anahtar teslimi yapmak. Elimizdeki işleri toparlayıp belirli hale gelsin diye düşünüyoruz. Çünkü her aklına esen bir şeyler yapmaya çalışıyor. Bugüne kadar 5 milyar dolarlık proje bitirmişiz. 2.6 milyar doları Türkiye, 2.4 milyar doları yurtdışı.
Rusya’da ağırlık enerji santralleri yapıyoruz. Biri Sibirya’da, diğeri Moskova’ya yakın. Rusya bu konularda çok hızlı hareket ediyor. Hem yeni enerjiye ihtiyaç var hem de eski santrallar eskimiş ve bozulmuş.
Suudi Arabistan’da santral yapıyoruz. Riyad’da dünyanın en büyük çimento fabrikasını yaptık. Fabrika, Türkiye’nin toplam çimento kapasitesinin yarı gücünde. 17.5 milyon ton!
İrlanda’da yatırımınız da var mı?
İrlanda’da daha evvel yatırımcıydık, şimdi ise müteahhidiz. Yüzde 80’dik, 40 hissemizi GE’ye sattık ortaklık olunca. İrlanda elektriğinin yüzde 8’ini veriyoruz. Bu santralı yaptığımız süre rekor oldu. ‘GE tarihinde en hızlı biten santral’ oldu.
Sizin eğitimle büyük ilginiz var...
Türkiye’nin petrolü, gazı yok. Türkiye insan kaynağı bol bir ülke. Ama bir eksikliği var, eğitim sıkıntısı... İnsanların iş beceri konusunda eksikliği. Türkiye’nin genel eğitim yapısı klasik eğitim. Sanat ve meslek okulları, yapı usta okulları yok veya çok az.
Devletin gerekli şekilde ağırlık verdiği, gerekli şekilde firmaların da katıladığı endüstriyel çalışma kursları, okulları olsun. Her türlü meslek için düşünülebilir, Biz daha ziyade yapım işleri alışkanlığı ve o konuda fikirlerimiz olduğu için düşünüyoruz ki bu konulara ağırlık verilirse, insanlarımız yetişirse o zaman biz insan ihraç ederiz. Kalifiye insan, lisan ve beceri yönünden yetiştirirsek o zaman Avrupa bile bizden bu tip insanları isteyecektir.
Firma olarak bu konuda çalışıyoruz. Kaynak okulları, boru okulları gibi faaliyetlerimiz var. Birkaç bin kişiyi bu yollardan geçirerek yurtdışına gönderdik. Çalıştığımız yerlerde böyle yaptık. Bunun eğitim sistemi olması halinde ülkeye şans getireceğine inanıyoruz.
‘Baba beni okula gönder’ kampanyası için Iğdır ve Doğubayazıt’ta 2 yurt yaptık. Çocukları görünce insan elinden gelen her şeyi yapmak istiyor. Ankara’da 2 yetiştirme yurdu yaparak başladım. Hala 250 çocuk kalıyor. O zaman gördüm ki çocuklara beceri kazandırırsanız daha mutlu oluyorlar. Orda kızlar ve erkekler için atölye açtık. Ama ne yazık ki devlet politikalarında görmezlikten geliyor. Hapishaneden çıkan çocuklarla da ilgileniyorum. Okuyanlara 2 tane ev aldım ve bazılarını işe alıyorum.
Liseyi sahiplenmişsiniz...
Evet, sahiplendik. 25 sene evvel vakıf kurduk. O vakıfla okulun bütün fiziki yapısını değiştirdik. Başarılı ve durumu iyi olmayanlara burs veriyoruz. Bu şekilde Ankara’nın en iyi liselerinden biri haline geldi. 70’li yıllarda sağ sol kavgaları yüzünden harabe olmuştu. Mezunlarından Can Dündar da dayak yiyenlerin arasındaydı. Belirli bir grubu okula davet etmek istedik, “Biz yeminliyiz, gelmeyiz” dediler. Rica ettik ve geldi. Çok farklı gördü okulu ve bir yazı yazmış ‘Yaslı gittim şen geldim’ diye.
İTÜ’de neler yaptınız?
Müzik kütüphanesi yaptırdık. Gülsün Hanım (dönemin İTÜ Rektörü Gülsün Sağlamer) bize çok öncülük yaptı, 60-70 milyon dolar mezunlar para topladı, yurtlar ve çok şeyler yapıldı. Ayazağa kampusu içinde ve Gümüşsuyu’nda da bir yurt yapıldı.
25 senedir çeşitli şekillerde eğitim konusuna daldım. ODTÜ ve Hacettepe’nin de vakıflarında, yönetim kurullarında görevim devam ediyor. Mevlana’nın bir sözü vardır “Bir hayrı devam ettirmek, yaptırmaktan daha büyük sevaptır” diye. Ben de böyle giriyorum bir işe. Gerisi gelmeyecekse girmiyorum.
Vehbi Koç’la bir anım var. 1940 yılında o da Atatürk Lisesi’nde okumuş. Vehbi Koç Bey’in 3 sene orta kısımda okuduğunu duyunca... Vehbi Bey’le yakınlığım yok. Ayduk Koray‘dan rica ettim. Ayduk Bey, Vehbi Koç ve Sabancı’nın binalarını yapıyor. “Vehbi Bey’den bir randevu alır mısın” dedim. Okulun dergisine onunla ilgili bir şeyler yazmak istiyorum. Vehbi Bey kabul etti.
Okuldan bahsettim, “Onu bırak” dedi. “Bak kardeşim paranız varsa bu işe devam edin, yoksa vakıf falan bu işler olmaz” dedi. Vehbi Bey içinde olacağı ve yapacağı işleri yapar. Konuşmamız bitti ve ‘Müsaade ederseniz bir fotoğrafınızı çekeyim’ dedim, kabul etti. Birisine verdim çekti. “Bak arkadaş seni beğendim, sen masrafsız çalışıyorsun” dedi.
Müthiş bir insan Vehbi Bey! Sabancılar, Koçlar, Eczacıbaşı köklü aileler. Doğudaki yurt işinde Hanzade Doğan’la (Doğan Gazetecilik Yönetim Kurulu Başkan Vekili) tanıştım. Çok iyi bir insan o da. Bu işi yapmanız için sadece para gerekli değil işi de sevmeniz gerekir.

İçinde teknoloji olmayan inşaat işine girmiyor
Sizin ortaklık yapınız, kuruluşunuz ilginç. Gama adını niye tercih ettiniz?
Üç arkadaş mühendis olduğumuz için ‘alfa, beta, gama’dan üçüncü harfi seçtik. 1957’de başladık. 1959’da da limited şirket olduk. Dünyadaki gelişmelere kapıları açmıştık. Geleneksel inşaatların yanında teknolojiyi ön plana çıkaran, dünyayla ilişkileri takip eden bir gruptuk. NATO işlerine girdik. Amerikan Amerikan Babcock and Wilcox firmasının mümessili olduk. Bu mümessillikle beraber o işin yapımına ve teknolojisine de giriyorsunuz. İlk işimize 1962’de Mersin’de termik santral kazan montajıyla başladık. O montajdan sonra genel müteahhitliği geldi.
Dünya Bankası’nın bir ihalesine katıldık. 1964-1965’te ve başarıyla tamamladık. Türkiye’de öyle bir endüstriyel yapıyı ilk yapan firmaydık. Bu bizi çok yönlendirdi. Geleneksel müteahhitlik yanında teknoloji ağırlıklı işlere yönlendik.
Firmamıza genç arkadaşlar davet ettik. Onlarla beraber firmanın şekli de değişti. İşi geliştirdik. Teknoloji sayesinde yeni ufaklar açıldı. Türkiye’de sadece yabancıların yaptığı birtakım endüstriyel işlere önce taşeron sonrada müteahhit olarak katıldık. Ağırlığımız bu taraflara yönlendi. İçinde teknoloji olacak muhakkak. Bir batı ve Uzakdoğu Japon birikimi olacak.
1970’li yıllarda mühendis arkadaşların katılımıyla GAMA’ya yeni bir yön verdik. GAMA Endüstri’yi kurduk. Bu şirkete çalışan mühendislerimiz ortak oldu. 38 ortağın bir kısmı o zaman oldu. GAMA patron şirketi olmanın dışında, kurumsal ağırlığı olan batı ve dünyadaki teknolojileri takip eden bir firma oldu.

Makine mi, mühendis mi?
Arkadaşlarımızı yurtdışına birer senelik stajlara gönderdik ve kendimizi çok iyi yetiştirdik. Bu bizim için farklı bir olaydı. Hatta müteahhit arkadaşlarımızdan biri ilginç bir şey dedi. “Biz makine alıyoruz siz mühendis alıyorsunuz” dedi. “Mühendisle makinenin parası aynı, makine kalır, mühendislik gider, siz yanlış yapıyorsunuz” dedi. Gördük ki mühendise yatırım makine yatırımdan daha değerli. Mühendis faydalı oldu ve gelecekte bu pozisyonlara gelmesinde büyük fırsatlar yarattı.
70’li yıllardan sonra Türkiye’nin dışına yönlendik. Irak’ta iş aldık, Rusya’ya yönlendik, Arabistan’da işler aldık. 80’li yılların sonu Rusya’da bizim için çok iş yaptığımız geniş çapta çalıştığımız bir ülke oldu. Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Suudi Arabistan’da devam ettik. Hâlâ devam ediyor.

Rakamlarla Gama grubu
-  Holding’in çatısı altında 5 ana şirket var.
-  Ana şirketlerin altında 38 şirket bulunuyor.
-  Bugüne kadar 5 milyar doların üzerinde değeri olan 250’den fazla projeyi tamamladı
-  Elindeki işlerin sözleşme bedelleri 4.3 milyar dolar.
-  En büyük işleri Rusya, İrlanda ve S.Arabistan’da
-  Şu sıralar 8 enerji santrali yapıyor.
-  2007 cirosu 865 milyon dolar
-  2008 hedefi 1 milyar dolar
-  Ciroların dağılımı (2006):
- Yüzde 74 inşaat
- Yüzde 21 enerji
- Yüzde 5 diğer işler
- Tamamladığı ve devam ettiği enerji santrallarının toplam
kapasitesi Türkiye toplam kurulu gücünün yaklaşık yüzde 40’ına denk geliyor
- Tamamladığı ve yapımına devam ettiği çimento fabrikalarının
toplam kapasitesi Türkiye toplamının yarısını oluşturuyor.
-  GAMA Enerji’nin yatırımları:
-  Birecik Hidroelektrik Santralı
-  Tynagh Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı
-  Trakya Elektrik
- Kırıkkale Mobil Elekrik Santralı 
-  Grupta 30 bin kişi çalışıyor.

Gama’nın gündemi
-  Gama Enerji’nin geliştirmekte olduğu projeler:
-  13 adet 355 MW’lık hidroelektrik
-  9 adet toplam 493 MW’lık rüzgar santralı 
-  600 MW’lık  kömürle çalışan santral
-  400 MW’lık doğalgazlı elektrik santralları
-  Amman’da büyük su projesini tamamlamak
-  Yeni su işleri almak
-  2.6 milyar dolar tutarında olan mevcut işleri tamamlamak