İran’a ambargo resmen başladı

ABD’nin İran ile nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından bu ülkeye yönelik yürürlüğe koyduğu yaptırımların ilk aşaması yürürlüğe girdi. İran’ın dolar, altın, otomotiv ticaretini engelleyen ilk aşamayı, petrol ticaretine kısıtlama kararı izleyecek. Türkiye’nin ambargo kararıyla ilgili resmi tavrı beklenirken, İran’la iş yapan Doğu esnafı, “ambargo kararına Türkiye hiçbir şekilde dahil olmasın” çağrısında bulundu.

ABD Başkanı Donald Trump’ın, İran ile nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesinin ardından İran’a yaptırımların ilk aşaması dün sabah itibarıyla devreye girdi. ABD Hazine Bakanlığı, İran’a yönelik yaptırımların 90 ve 180 günlük iki aşamayla uygulanacağını açıkladı. Ambargonun ilk aşamasıyla İran’ın, ABD doları satın alması, altın ve değerli madenlerle ticaret yapması ile bu ülkenin çelik, kömür, alüminyum ticareti ile otomotiv sektörüne yaptırım uygulanacak. Yaptırımlar uyarınca ayrıca, İran’ın yolcu uçakları ve uçak parçası ithalatı engellenecek. İran’ın para birimi ‘Tümen’ üzerinden ülke dışında gerçekleşecek önemli işlemlere kısıtlamalar uygulanacak. ABD’ye İran tarafından yapılan el yapımı halı ve gıda ürünlerinin ihracatı yasaklanıyor. İran’ın dış borcuna bağış yapılması ve satın alınmasına yaptırımlar kapsamında yasak getiriliyor.

Sıra İran petrolünde

ABD’nin İran’a yönelik ikinci yaptırım paketi 5 Kasım’da devreye girecek. Bu aşamayla İran Ulusal Petrol Şirketi, İran Petrol Ticaret Şirketi ve Ulusal Tanker Şirketi’ne ambargo başlayacak.

Dünyanın 4. büyük petrol ülkesi olan İran, karardan ağır şekilde etkilenecek. Kararla İran’ın petrol geliri 60 milyar dolardan 30 milyar dolar civarına gerileyecek.

Yaptırımlardan İran’la ilişkisi olan üçüncü ülkeler de etkilenebilecek. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bu ülkelerin yaptırımdan uğrayacağı zararlar ise tazmin edilmeyecek.

Komşu işadamları: Türkiye dahil olmasın

Kararın ardından, uzun süre ambargodan muafiyet isteyen ancak ABD’den karşılık bulamayan Türkiye’nin tutumu merak edilirken, Türkiye’deki sanayicilerden karara tepki geldi. Van Ticaret ve Sanayi Odası (Van TSO) Başkanı Necdet Takva, Milliyet’e yaptığı açıklamada, ambargo kararına Türkiye’nin hiçbir şekilde dahil olmaması gerektiğini söyledi. Türkiye’nin ve bölgenin ambargoların acısını uzun yıllar çektiğini belirten Takva, Van’ın İran’a komşu olduğuna ve sınır ticaretine dikkati çekti. İran’la ilişkilerin sürmesi gerektiğini kaydeden Takva, “Bizim ABD’yle değil, İran’la sınırımız var” dedi.

10 milyar $ ticaret hacmi var

Türkiye’nin uluslararası camiadan kopmadan, ambargonun hissedilmemesi için temkinli bir diplomasi yürütmesi gerektiğini ifade eden Takva, İran’la doğalgaz ticaretine dikkat çekerek, “Amerika bizi ısıtmayı garanti ediyor mu?” dedi. Takva’nın verdiği bilgiye göre Van üzerinden İran’a küçük sanayi ürünleri, oto yedek parçası, mobilya ve tekstil satılıyor. İran ile Van arasında 40 milyonu ithalat, 60 milyonu ihracat olmak üzere 100 milyon dolarlık ticaret hacmi var.

Türkiye ile İran arasında 10 milyar doların üzerinde ticaret hacmi var. Bunun yaklaşık 7,5 milyar dolarını ithalat, 3,2 milyar dolarını ise ihracat oluşturuyor.

Turizmi nasıl etkiler?

Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Başkanı Osman Ayık ise ambargonun iki ülkeyi yaklaştıracağını, 3. ülkelere Türkiye üzerinden geçişlerle birlikte Türkiye’ye gelen İranlı turistlerin sayısal olarak azalmasını beklemediklerini kaydetti. Buna karşın ambargoyla birlikte gelen ekonomik zorlukların İranlıları seyahat etmekten alıkoyabiyeceğini ifade eden Ayık, İran’ın yurtdışı çıkışlarına vergi önlemi aldığını hatırlattı.

Şirketler kaçıyor

Kararın ardından küresel şirketlerin birçoğu ülkeden çekilirken, bunların arasında Alman Siemens, Rus MMK ile Severstal da yer aldı. İran’la 100 uçak için 19 milyar dolarlık anlaşma imzalayan Airbus ile Boeing’in de İranlı şirketlere yolcu uçağı satma izni iptal edildi.

‘1 milyon kişi işsiz kalabilir’

Yaptırımlar İran’da petrolden sonra gelen ikinci büyük sektör olan otomotiv sektörünü de etkileyecek. Sektörde çalışanların sayısı 1 milyonun üzerinde. Buna işaret eden İran Çalışma Bakanı Ali Rebii, önceki gün yaptığı açıklamada, “Yaptırımlar nedeniyle yaklaşık 1 milyon kişi işsiz kalabilir ancak bunun olmaması için önlem alacağız” dedi.

İranla nükleer anlaşmanın ardından gözünü İran pazarına diken Avrupalıotomobil üreticileri Peugeot, Renault ve Citroen gibi şirketler ABD yaptırımları nedeniyle Tahran’la ticareti durdurduklarını açıkladılar. l AA