'Alan şirket reklam yaparsa satışları ikiye katlayabilir'

Yılbaşı sofralarında 'kaderin' o gece yüzümüze güleceğini beklemekten ne zaman vazgeçtik? 'Ah bir çıksa' demediğimiz oldu mu? 'Bana çıkarsa...' diye yapacaklarını tasarlamayanımız, hayalini kurmayanımız var mı? Her çekiliş öncesi ikramiye ile kaç yat, kaç kat, kaç araba alınabileceğini tek tek hesaplamadık mı?...
Yalnız biz mi? Büyük büyük babalarımız da inanmıştı ona. Donanma Cemiyeti'nin 'piyango'larına kim bilir ne hayaller sığdırmışlardı. Onlar Teyyare Cemiyeti'nin kuyruklarında beklemişlerdi. Anne babalarımız Milli Piyango'dan bir 'Nimet Abla' fenomeni çıkarmıştı. Aynı adı taşıyan camide dua edenler soluğu bu gişede almamışlar mıydı?
Ancak hızla değişen dünya Milli Piyango biletlerine bağlanan umutları da eskitti. Doğrusu son yıllarda Milli Piyango biletiyle aramıza giren mesafede devletin dağıttığı ikramiye payının bizi 'kesmemesinin' de büyük etkisi var. 'Cimri' bir kuşun getireceği talihe inancımız zayıfladıkça 'Toplara', 'lotolara' yöneldik. Hayallerimiz o biletlere sığamaz oldu. Milli Piyango biletleri 'annemize' aitti. 'Hemen kazan, Sayısal Loto, On Numara, Şans Topu gibi oyunlar bize kaldı.
Bizim beklentilerimizi değiştiren o baş dördüncü hayat sonunda kurumu da değiştirdi. Önce birçok şans oyunu, yeni piyangolar çıkararak bizimle muhabbetini sürdürmeye çalıştı. Ama bu da yetmedi. Artık kendisi bir piyango oldu. Biliyorsunuz, Milli Piyango özelleştirilecek. Kapsama alındı, hazırlıklar sürüyor.
Şimdi 'Milli Piyango kime çıkacak?' denildiğinde yalnızca ikramiyelerden söz edilmiyor. Gündemde kurumun kime satılacağı, daha doğrusu Milli Piyango'nun hangi şirkete çıkacağı konusu da var. Dolayısıyla bu aralar hayal kuran yalnızca bizler değiliz. Türkiye'nin dev şirketleri, yabancılar... Hepsinin Milli Piyango ile ilgili hayalleri var. Onlar da 'Ah bir ben alsam, ah ihale bana kalsa...' hayalleri kuruyor.

Talipli yağmuru var
Özelleştirme haberleri ile birlikte Milli Piyango'nun pek çok talibi ortaya çıktı. Daha önce birçok kez 'ortaklık' düşünen Sabancı ve Koç, Milli Piyango için bir araya geldi. Bu kadarla da kalmadı. Doğan, Doğuş, Çukurova, Oyak... Böylece tam anlamıyla 'Türkiye'nin devleri piyango için kapışıyor' dedirtecek bir manzara ortaya çıktı. Bu heyecanlı yarışı yabancıların büyük ilgisi tırmandırdı. Rothschild Ailesi, 'Dünyanın bin numaralı işletmecisi sayılan' Gtech Corporation, Yunan lotarya şirketi Intralot, İtalyan piyango şirketi Sisal, dünyanın en büyük piyangosunu elinde bulunduran İngiliz Camelot, Fransız piyango şirketi Scientific sıraya girdi.

Gerçekten piyango
Milli Piyango İdaresi, 700 çalışanıyla, yıllık cirosu 550 milyon doları bulan kârlı bir şirket. 2002'de 157 milyon dolar kâr eden şirketin aslında en büyük değeri 'marka güveni'... Şaibesiz çekilişleri ile halkın bildiği ve güvendiği bir marka. Dağıtım kanalı güçlü. 24 şehirde 29 şube müdürlüğü ve 14 bin bayisi var. Pazarın, dağıtım kanalları ile zenginleştirilmesi mümkün. Halihazırda mevcut tek lisans olması en önemli avantajlarından biri.
Finansçılar, yapısı dolayısıyla şirketi 'cashflow positive' olarak değerlendiriyor. Bunun anlamı da şirketin nakit akışının pozitif olması. Başka bir ifade ile sürekli nakit girişi var.

Değer tartışması
Milli Piyango İdaresi'nin özelleştirilmesi gündeme geldiğinde, her özelleştirmede olduğu gibi herkes bir rakam ortaya atmaya başladı. Tabiiki bunlardan hangisinin şirketin gerçek piyasa değeri olduğu ihalede ortaya çıkacak. Alıcı şirketler uluslararası kuruluşlara değerleme yaptıracak. Devlet de kendi açısından bir değerleme yaparak ihale tabanını belirleyecek.
Kurumun özelleştirileceğinin açıklanması ile birlikte ilk önce tanıdık bir isim çıktı ortaya; Ahmet Özal, Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener ile görüşerek, konuya ilişkin yaptığı bir çalışmayı sundu. Özal'a göre hükümet Milli Piyango'nun satışından 8 - 10 milyar dolar kazanabilirdi.
Görüştüğümüz mali danışmanlık şirketleri kesin bir rakam telaffuz etmekten kaçınıyorlar. Bunun için şirketin bilançosunun birçok bakımdan incelenmesi gerektiğini belirtiyorlar. Ancak 'en kaba' hesaplama tekniğinin, şirketin kârının, 10'la çarpılması olduğunu, bunun da şirketin fiyatını değil, değeri ile ilgili en kaba fikir verici gösterge olduğunu ifade ediyorlar. PricewaterhouseCoopers Değerleme Grubu Başkanı Hüsnü Dinçsoy, "Hesaplamada çok farklı yöntemler kullanılabilir. Önemli olan birkaç yöntemin birlikte kullanılarak değerleme yapılması. Şirket karından hareket edildiğinde de sadece son yıl değil, geçmiş yıllar ve gelecek projeksiyonu önemli" diyor.

Milli Piyango İdaresi Genel Müdürü İhya Balak, kurumun özelleştirmesinin önümüzdeki yıl sonuna kadar tamamlanacağını, alıcı kuruluşa reklam yapma, yeni oyunlar çıkarma hakkı verileceğini, mevcut bayi ve sokak satıcılarının da alıcı şirkete geçeceğini söyledi. Balak, "Ancak isterse yeni bayilikler de verebilir" dedi. Balak'ın sorularımıza yanıtları şöyle:

Özelleştirme süreci nasıl işliyor?
Kanun çıktı. Beş kişilik bir komisyon çalışmaya başladı. Komisyon ihale ve değerleme işlemlerini yapmak üzere çalışıyor. Özelleştirme şartları ve satış sonrası konumu ortaya çıkacak.

İdare'nin satıştan sonraki konumu ne olacak?
Bu piyasa çok şahsına münhasır. Dolayısıyla uluslararası tecrübe çok önemli. Dünyada ve Türkiye'de deneyimli kişileri bir araya getirerek oluşan bir komisyonla değerlendirmek istiyoruz. İdare'nin görevi sadece şans oyunları düzenlemek değil. Karşılığı nakit olmayan çekilişler var. Bunun için hukuki altyapı gerek.

İhaleden sonra denetim nasıl yapılacak?
Geçenlerde vatandaşlarımıza 'Gezici bayi ya da satıcılardan sayısal loto kuponlarını satın almayın' uyarısı yaptık. Özelleştirme sonrası alan kurumun böyle bir şeyi önlemek için harcayacağı çabaları düşünün. Bu tip sahte biletlerin dağıtımının önlenmesi, kontrolü bile başlı başına kurallar bütünü. Bunun denetimi bizde olacak.

Bilet ve kuponların basım işi ne olacak?
Bizim biletlerimiz Merkez Bankası'nda basılıyor. İhaleyi alan kuruluş isterse Merkez Bankası ile de anlaşıp bastırabilir. Bizim biletlerin kâğıtları da nitelikli, taklidi mümkün değil.

Satış modelleri ne olacak?
Birincisi lisansın peşin olarak satışı. Bu gerçekleşirse ilk defa Türkiye'de uygulanmış olacak. İkincisi lisansı gelir paylaşımı yoluyla belli bir süre başka bir kuruluşa devretmek. Bu İngiltere modeli. Üçüncüsü ise KİT. Yani kamu iktisadi teşekküllü kurulu, Yunanistan modeli. Değerine gitmesi için elimizden geleni yapacağız.

İdare, lisans satışından sonra pay alacak mı?
Şans oyunları lisansını alan, aylık brüt satış hasılatının en az yüzde 5'ini idareye, yüzde 10'unu da Savunma Sanayii Fonu'na ödeyecek. Bu oranlar tam olarak ihalede belirlenecek. Alan kuruluş diyebilir ki ben Savunma Sanayi'ne yüzde 10.5 veriyorum, idareye de yüzde 5.1 veriyorum. Ancak bu lisans bedelinin 10 yıl olarak peşin satılması halinde yapılan bir uygulama.

Özelleştirme süreci ne zaman tamamlanır?
Her şey yolunda giderse seneye bu zamanlarda gerçekleşmiş olma ihtimali yüksek. Hedefimiz ilk üç ayda modeli belirlemek. Diğer üç ay içinde de şartnameyi bütün ayrıntıları ile oluşturmak.

'Reklama izin vereceğiz'

Milli Piyango'nun reklamı yok denecek kadar az. Satıştan sonra reklama izin verilecek mi?
Tabii izin verilecek. Ancak reklamın sınırı, şekli denetimden geçecek. Biz, kumarla oyun arasındaki sınırı çok iyi çizmek için görev üstlendik.

Bu yılki satış hacminiz ne olacak?
Milli Piyango'nun 2002'de 500 milyon dolar satış hacmi var. Bu yıl ise 700 milyon dolar hasılat bekliyoruz. 1 katrilyon yani.

'Hasılat ikiye katlanabilir'

70 milyonluk bir pazarda bu gelir az değil mi?
Gerçekten az. Ama İdare bugüne kadar aşırıya kaçmayan, oyunları tadında bırakan bir kuruluş. Reklam hiç yok. Oyunları çeşitlendirirseniz biraz da reklam yaparsanız hasılatı kısa sürede ikiye katlarsınız. Mesela devir haftalarında hasılatlarımız ikiye üçe katlanıyor. Çünkü gazetelerde ikramiye devrettiği haberleri çıkıyor. Türkiye genelinde 4 bin makinemiz var. Ama İngiltere'de bu rakam 37 bin, İtalya'da 40 bin. Sayısal makinesi için, şu anda 9 bin müraacat var, veremiyoruz.

Bayiler, sokak satıcıları da geçecek

Özelleştirmeden sonra bayilerinizin ve seyyar satıcılarınızın durumu ne olacak?
Bayileri de sokak satıcılarını da devredeceğiz. İhaleyi alan kuruluşun çalışanı olacaklar. Bayilerin talebi de bu zaten. 'Hakkımızı siz koruyun, bizi düşük komisyonlarla çalıştırmasınlar' diyorlar.

Alan şirketin yeni bayilik verme şansı var mı?
İster sadece mevcut bayi ağından yararlanır, ister yeni bayilikler de verir. Yalnız İdare'nin fikrinin alınması gerekiyor. Aksi takdirde ipin ucu kaçar. Bir ihtilafın çıkmaması için baştan, peşin peşin 'biz şuna izin veririz, şuna razıyız' diyeceğiz.

'Alan yeni oyunlar çıkarabilecek'

İhaleyi alan kuruluşun yeni oyunlar çıkarma hakkı da olacak mı?
Olacak tabii. Ama ekonomik bir sınırı var. Oyunları çok çeşitlendirdiğinizde insanların da aklı karışır. Bu sefer hiçbir oyuna karşı sempati yaratamazsınız.

'Yeni oyunlar üzerinde çalışıyoruz'

İdare özelleştirme sürecinde yeni bir oyun çıkaracak mı?
Özelleştirme süreci uzarsa yeni oyun koyma imkânımız var. Bütün dünyada çok yaygın bir şekilde oynanan "Bingo" diye bir oyun var. Ayrıca "Keno" diye başka bir oyun daha var. Bunları uygulamaya koyabiliriz. 'Hemen Kazan'ın değişik versiyonlarını da çıkarmak istiyoruz. Özel günlere özel hazırlanacak. Mesela "Sevgililer Günü"nde kalp şeklinde olacak. Üzerinde burçlar olan kartlar yapılabilir. Hem fal okunur, hem ikramiye kazanıp kazanmadığınıza bakılabilir. Fakat özelleştirmede bütün oyunları oynatma hakkı devredileceğine göre ihaleyi alan kuruluş da kendi politikasına uygun oyunu oynatacaktır tabii. Engel olma gibi bir düşüncemiz yok.

'Binalar bizde kalacak'

İdare'ye ait binalar ne olacak? Bir de lisans dönemi sona erdiğinde ihaleyi alan kuruluşun yatırımları ne olacak?
Binalar idarede kalacak. Sadece oyunları oynatma hakkı satılıyor. Alan kuruluşun yatırımları konusunda, İngiltere'de böyle bir örneği var. Oyun makineleri, ihaleyi alan firmanın mülkiyetindeymiş. Yeniden ihaleye çıkıldığında, diğer firmalar itiraz etmişler. "Onların bize göre büyük avantajları var. Çünkü sistem onların elinde" diye. Bunun üzerine İngiliz İdaresi "Bundan sonra ihalede altyapı olduğu gibi İdare'nin olacak" demiş. Biz de böyle bir şey düşünüyoruz. Sözleşmenin bitiminde her şey idarenin olacak.


AKP hükümeti, Milli Piyango nun satışı için üç farklı yöntemi içeren yasa tasarısı hazırladı. Bunlar; Yunanistan, İngiltere ve Avustralya modelleri. Özelleştirme İdaresi'nde Avustralya modeli ağır basıyor. Bu modele göre MP'nin düzenlendiği beş şans oyununun lisansı, belirli süreler için satılacak. MP'nin geliri sürekli olacak ve yeni oyunlar çıktıkça, bunlar içinde yeni ihaleler yapılabilecek.
Yunanistan modelinde MP'nin kuruluş yasası değiştirilerek KİT'e dönüştürülecek ve yüzde 99'a kadar hisseleri halka arz edilebilecek.
Üçüncü seçenek MP'nin işletme hakkının 10 yıl süreyle özel sektöre devri. Bu süre 20 yıl da olabilecek.
Ernst & Young Kurumsal Finansman Bölümü Başkanı Can Deldağ, en uygun özelleştrime modelinin İngiltere ile İtalya - Avustralya modellerinin bir sentezi olan 'lisans ücreti' artı 'gelir paylaşımı' modeli olduğunu belirtiyor. Deldağ'ın bu konudaki görüşleri şöyle:
"Bu model yatırımcı ve kamu açısından karşılıklı avantajlar içeriyor. Lisansların ayrı ayrı devri faaliyet giderlerine ilişkin sinerjiyi, kârlılığı ve değer yaratımını engelleyebilir. İtalya'da böyle oldu. Lisans devir süresi yatırımın geri dönüşü açısından 7 - 8 yılın altında bir devir yatırımcıya uygun gözükmeyebilir.
MP'nin düzenleyici fonksiyonları da dahil yasal çerçevenin belirlenmesi gerekir. Bu düzenlemeler yatırımcının önünü görebilmesini sağlar. Milli Piyango (MP) halihazırda tek lisans. Halkın güvendiği bir marka. Nakit yaratan bir iş. Yatırımcı yaratacağı finansmanla geri ödeme alternatiflerini de değerlendirecek. Diğer çekici yönü, şu an sınırlı olan pazarın etkin pazarlama ve dağıtım kanalları ile zenginleştirilmesi olanağı. Bazı şartlar bir araya gelirse şans oyunları pazarının 5 - 6 kat büyümesi beklenebilir."


Koç ve Sabancı
Koç Holding CEO'su Bülend Özaydınlı ile Sabancı Holding CEO'su Celal Metin, iki grubun Türk Telekom ve Milli Piyango özelleştirmesinde beraber hareket etmeye karar verdiklerini ortak bir açıklama ile duyurdu. Böylece iki büyük grup ilk kez böyle büyük bir proje için güçlerini birleştirmiş oldu.

Doğan Holding
Geçtiğimiz ay Milli Piyango'ya talip olacaklarını açıklayan Doğan Holding CEO'su Tufan Darbaz, "Etkin dağıtım ve medya gücüyle Milli Piyango'ya en fazla değer katacak oyuncu konumunda olduğumuza inanıyoruz. Bu konudaki hazırlıklarımız sürüyor" dedi.

Oyak Grubu
Oyak Grubu Genel Müdür Yardımcısı Aydın Müderrisoğlu, yaptığı açıklamada, "Milli Piyango özelleştirilecekse biz Oyak olarak son derece istekliyiz ve bu konunun takipçisiyiz. Bu işi yapabileceğimize inanıyoruz. Başta bankamız olmak üzere mevcut bir örgütümüz var" dedi.

Çukurova Grubu
Yunan Intralot ve Çukurova iştiraki olan İnteltek, Spor Toto dijital bahis ihalesini almıştı. GSM ile pazarı büyütme avantajını kullanmak isteyeceği belirtiliyor. Şirket henüz net bir açıklama yapmış değil ancak Milli Piyango ile de ilgili olduğu belirtiliyor.

Doğuş Grubu
Grubun Yönetim Kurulu Başkanı Ferit Şahenk, kısa bir süre önce Milli Piyango'nun özelleştirilmesine yabancı bir ortak ile girmek istediklerini söyleyerek, ihaleye gireceklerini açıkladı. Doğuş'un yabancı ortağı konusunda henüz bir açıklama yapılmadı.


Rothschild Ailesi
Dünyanın en zengin aileleri arasında yer alan Rothschild Ailesi, ihaleyle ilgili olarak dışarıdan bir konsorsiyumu destekleyebileceğini açıklamıştı. Ailenin İngiliz Gtech firması ile ihaleye gireceği iddia ediliyor.

Sisal Group
Milli Piyango ile ilgilenen şirketlerden birisi de Sisal Group. İtalya'da 1946'da bahis uygulamasını başlatan ilk şirket. Yıllık cirosu 2.5 milyar euro.

Gtech
44 ülkede faaliyet gösteriyor. Sayısal Loto ve Şans Topu'nun online sistemini kurdu. Piyango şirketlerinin teknik altyapısını ve lotarya oyunlarının makinelerini geliştiriyor.

Intralot
Yunan şans oyunları geliştiricisi Intralot şirketinin Balkanlar'da 10'a yakın lotarya şirketi bulunuyor. Çukurova ile İnteltek'te ortak.

Camelot
Dünyanın en büyük piyangosu İngiltere Ulusal Lotaryası'nın haklarını elinde tutuyor. Satışlardan yüzde 0.5 pay alan şirketin yıllık cirosu 6.8 milyar dolar.

Scientific
Yüzde 33'ü İtalyan Olivetti'ye ait olan şirket Nasdaq'ta işlem görüyor. NBA bahis haklarını satın aldı. Yıllık cirosu 455 milyon dolar. 50 ülkede faaliyet gösteriyor.


Yunanistan'da OPAP halka açıldı
Yunanistan piyango pazarının yüzde 42'sini kontrol eden kamusal sermayeli OPAP, Nisan 2001'de hisselerinin yaklaşık yüzde yüzde 5'ini, 2002 yılı ortalarında da yüzde 19'unu halka arz etti. OPAP'ın yanı sıra Yunanistan'da faaliyet gösteren diğer şirket de Intralot. Özel sermayeli Intralot, devletten aldığı lisans ile faaliyet gösteren Instant Lottery ve bir bahis şirketi kurmak üzere OPAP'tan yetki alınması üzerine kurduğu Betting Company isimli şirketin ana hissedarı.

İngiltere, yedi yıllık lisans sattı
1994 yılında Camelot Plc'ye verilen yedi yıl süreli piyango düzenleme lisansı 2001 yılında yine yedi yıllık bir süre için yenilendi. Camelot'un hissedarları Cadburry, Royal Mail, DeLaRue, Fujitsu ve Thales. Camelot'un faaliyetleri Kültür, Medya ve Spor Bakanlığı'na bağlı Milli Piyango Komisyonu tarafından düzenlenmektedir. Lisans anlaşması çerçevesinde piyango gelirlerinin yüzde 50'si ikramiye olarak dağıtılmakta, yüzde 28'i "Good Causes" isimli hayır kurumuna, yüzde 12'si bayilere ödeniyor. Yüzde 4.5'i Camelot'un faaliyet giderlerinin karşılanmasında kullanılıyor. Yüzde 0.5'i ise Camelot'un kârı olarak kalıyor.

İtalya'da imtiyaz satışı yapıldı
1991 yılında kurulmuş olan ve İtalya Finans Bakanlığı'ndan aldığı 2012'ye kadar geçerli imtiyazla faaliyet gösteren özel sermayeli Lottomatica, 2001 yılında halka arz edildi. Lottomatica, aynı yıl İtalya şans oyunları pazarının yüzde 54'üne sahip oldu. İtalyan piyango pazarı dünya piyango pazarının yüzde 12.9'unu oluşturan ABD'den sonraki en büyük pazar. 2001 sonunda devlete ait iki temel şans oyunun gelirleri seküritize edildi. Bu işlemde 150'den fazla kurumsal yatırımcı yer aldı. Ve toplanan talep sunulan bonoların tutarının 1.5 katı olarak gerçekleşti.

Belçika, Macaristan, Filipinler yolda
Belçika'da piyango ve talih oyunlarının resmi operatörü devlete ait Loterie Nationale de Belgique. Gelirleri sosyal, sportif, kültürel ve bilimsel faaliyetlere ve hazineye aktarılıyor. 2001 yılından bu yana tamamen ya da kısmen özelleştirmesi gündemde.
Macaristan, milli piyango şirketi Szerecsejatek RT'yi özelleştirmeyi planlıyor. Satışı at yarışı bahis aktiviteleri ayrıldıktan sonra yapılacak.
Filipinler'de 2001'de şans oyunları kuruluşu PAGCOR'un yüzde 45'inin birincil halka arzı gündeme geldi. Ancak konu şimdilik rafta.
2000 yılı başında Güney Avustralya hükümeti SA Lotteries'in özelleştireceğini açıkladı. İlgili yasa parlamentoya sunuldu. Ancak 2000 yılının kasım ayında verilen nihai karar olumsuz oldu. Fransa'da piyango ve talih oyunlarının resmi operatörü La Francaise des Jeux. Fransa hükümeti şirkette yüzde 72'lik paya sahip. Devlet talih oyunlarını onaylıyor ve diğer yükümlülükleri belirliyor.



BUSINESS


Herkes daha çok para için yarışta
Talih kuşu, bana konsana
Hayatını sünnet kontrolü kurtardı
İlaç gibi ciro: 1 milyar dolar
Her başarılı markanın arkasında başarılı bir reklamveren var
Dr. Nejat Eczacıbaşı'nın hayatından kesitler bir filmde ve bir kitapta toplandı
Yurdum esnafı, 'cici bey'lere perakende dersi verecek
Patron çocukları, kendi şirketinden 'patronu' kovdu
Dikkat pazarda genel müdür var!
Hükümet gibi otelci
Düsseldorf'ta gördüğü makinenin fotoğrafını çekip, kendisi üretti
Fon payı kalktı ama kesintiye devam ediliyor
Doğramacı '15 milyon dolara çıkar' dedi, Koç'a 500 milyon dolara mal oldu
Elli yıldır golden yemekten bıktık, toprak da bıktı
Sanal âlemde 10 milyon dolarlık kumar teklifi
Fransa, tüketicisini euroyla beraber İspanya'ya kaptırdı
Kendisi küçük, içi büyük