Dezavantajlar

Eğer ilk özelleştirme girişimi başlangıç kabul edilirse, Türk Telekom'un özelleştirilmesi tam altı yıldır gündemde. Konunun 'tartışılması' çok daha eskilere gidiyor. 1993 yılında, Türkiye, Türk Telekom'u satmayı konuşmaya başlamış, kurumun 'rahatlıkla' 20 milyar dolar edeceği dile getirilmişti. Bu tarih başlangıç alınırsa; bütün Batı Avrupa'nın, arkasından bir çok Doğu Avrupa ülkesi telekom özelleştirmelerini tamamladığı bu 11 yıl içinde Türkiye, toplam üç 'nafile' girişimde bulundu. Avrupa'da bu süreci tamamlayamamış tek ülke olarak kaldı. Dünyanın en önemli 13'üncü telekom şirketinin özelleştirmesi piyasa yükselişlerini ıskaladı.
Şimdi dördüncü kez gündemde. Ancak kısa bir özet yapalım: Kurumun yüzde 20'lik kısmının blok, yüzde 19'unun uluslararası piyasada halka arzı şeklinde toplam yüzde 39'unun satışının sözkonusu olduğu 1998'deki ilk özelleştirme girişiminde, SBC, Deutsche Telekom ve Telecom İtalia sürece ilgi göstermişti. Ancak 'yasal altyapı eksikliği' nedeniyle, ihale yapılamadan süreç durdurulmuştu. 2000 yılındaki ikinci girişim uluslararası telekom piyasalarında yaşanan konjonktürel durgunluğa rastladı, kurum hisselerinin yüzde 20'sinin bir telekom operatörüne satışını öngören ihaleye katılım olmadı.

Krize yol açan kurum
2001 yılındaki üçüncü denemede kurum hisselerinin yüzde 33.5'inin satışı için ihaleye çıkıldı. Yönetim hakları satın alan yatırımcıya bırakılacaktı. Ancak bu ihale de mahkeme kararı ile durduruldu. Bu arada kurum yönetiminin oluşturulması hükümette ciddi bir krize yol açtı. MHP kadrolaşmasına direnen dönemin Ekonomi Bakanı Kemal Derviş, istifanın eşiğine geldi. Bu krizin aşılmasından sonra danışman firma atanarak, 'ticarileştirme' çalışmaları yapıldı. Telekom'un operasyonel şirketlere bölünmesini öngören holding senaryosu benimsenmedi.
Temmuz 2002'de yeni değer tespit komisyonu, temmuz 2003'te de yeni ihale komisyonu çalışmalara başladı. Kasım 2003'te Bakanlar Kurulu, şirket hisselerinin en az yüzde 51'inin tek seferde blok satışı, ihale için 31 Mayıs 2004'e kadar ilana çıkılması ve blok satış sonrası kalan hisselerin ihale komisyonunca belirlenecek süreç çerçevesinde halka arzını kararlaştırdı.
İşte şu sıralar işleyen süreç bu. Ancak mayısta ihaleye çıkılmasının çok güçleştiği hükümet yetkililerince de kabul ediliyor. Ama asıl aksama, kurulların oluşması, strateji belirleme gibi teknik konulardan değil, piyasa koşullarından kaynaklanıyor.

Hükümet tereddütlü
Bu kez idareyi tereddüte düşüren iki şey var: Birincisi, biraz daha beklenmesi halinde daha iyi bir fiyatın ortaya çıkıp çıkmayacağı, ikincisi de daha rekabetçi bir ihale ortamının yakalanıp yakalanmayacağı...
Fiyat açısından, her dönem konuşulan hisse oranı değişmekle birlikte, şimdiye kadar 20 milyar dolardan başlayıp 2 milyar dolara kadar inen geniş bir fiyat skalası konuşuldu. Resmi olarak açıklanmamakla birlikte kurum için yapılan son değer tespit çalışmalarında 7 - 11 milyar dolar arasında bir rakam ortaya çıktı. Dolayısıyla kurumun yüzde 51'i için de 3.5 ila 5.5 milyar dolar arasında bir rakam söz konusu.
Daha rekabetçi bir ihale ortamı yakalanması bakımından müşteri sayısı önemli. Şimdiye kadar müşteriler arasında adı geçen tek telekom operatörü Telecom Italia Mobile. Ayrıca Güney Kore ve Singapur'dan operatörlerin talip olacağı konuşuluyor. Zamanlama açısından en büyük sıkıntı sektörün krizden henüz çıkamamış olması. Kriz ABD'de altı operatörü batırdı. Avrupa'da Deutsche Telekom, Fransız Telekom gibi önemli operatörler büyük borç yükü altına girdi. Bu şirketler küçülürken, yeni yatırımlara sıcak bakmıyorlar. Kurumun potansiyel müşterilerinin tamamı son dönemde telekom özelleştirmelerine ilgi gösteren yatırım fonları.

Neden hâlâ cazip?
IDC tahminlerine göre, dünya telekomünikasyon pazarı, özellikle mobil ve katma değerli data hizmetlerindeki büyümenin etkisi ile 2000 - 2005 yılları arasında yaklaşık yüzde 8.4 oranında büyüyecek ve 2005'te 1.5 trilyon dolarlık bir pazar oluşacak. Türkiye telekomünikasyon pazarı ise aynı dönemde dünya ortalamasının üzerinde, yaklaşık yüzde 9 oranında büyüyecek ve 2005 yılında toplam 10.5 milyar dolarlık bir pazar ortaya çıkacak.
Türkiye'de GSM kullanım oranları yüzde 32'ler seviyesine gelerek yüzde 29 olan sabit hat kullanım oranlarını geçmiş durumda. Türkiye bu açıdan Doğu Avrupa değerlerini yakaladı. Sabit hat penetrasyonu Polonya'da yüzde 30, Portekiz'de yüzde 43, Yunanistan'da yüzde 55, Macaristan'da yüzde 38 ve Çek Cumhuriyeti'nde ise yüzde 40 seviyelerinde.
Telekomünikasyon harcamaları Türkiye'de GSMH'nin yüzde 4 - 5'i civarında. (Avrupa'da yüzde 7'lerde) Telekomünikasyon yatırımının GSMH'ya oranı ise Türkiye'de yüzde 0.5'in altında. (Çek Cumhuriyeti'nde yüzde 2, Portekiz ve Macaristan'da yüzde 1'in üzerinde, Polonya ve Yunanistan'da da yüzde 1 olarak seyrediyor.) Tüm bu rakamlar Türkiye telekomünikasyon pazarının büyümeye devam edeceğini gösteriyor. Yatırımcıların ilgisini çeken de bu.

19 milyon abonesi var
Türk Telekom, sabit telefon şebekesi açısından dünyadaki 13'üncü büyük şebekeye sahip. Türkiye dünyada kendi uydusuna sahip 13 ülkeden birisi. Türk Telekom ile ilgili diğer göstergeler de şöyle:
Otomatik telefon santral kapasitesi: 21 milyon
Otomatik telefon abone sayısı: 19 milyon
Çalışan sayısı: 64 bin
Şehiriçi şebeke kapasitesi: 35.6 milyon
Lokal şebeke kapasitesi: 53.7 milyon
Kablo TV abone sayısı: 1 milyon
TurPak abone sayısı: 16 bin
TTNet abone sayısı: 355 bin
Fiber optik kablo uzunluğu: 86.3 kilometre
2003 tahmini toplam yatırımı: 501 trilyon TL
2004 planlanan yatırım: 800 trilyon TL
2003 tahmini toplam net gelir: 7.6 katrilyon TL
2004 hedeflenen toplam net gelir: 8.3 katrilyon TL
2003 tahmini brüt kâr: 2.2 katrilyon TL
2004 hedeflenen brüt kâr: 1.8 katrilyon TL
2003 kamuya aktarılan kaynak: 4.7 katrilyon TL

En büyük dezavantaj Telsim
Avantajlar

Yasa değişikliği ile yabancıların şirketin ana hissedarı olabilmesi kolaylaştı. Böylece yönetim hakkı problemi ortadan kalktı.

Türk girişimci konsorsiyumlar için, 'yabancı ortak' şartı kaldırıldı. Bu da Türk taliplerin işini kolaylaştırdı.

Telekom, bilişim şirketlerinin değeri ile ilgili 'piyasa balonu' söndü. Şimdi alıcılar için daha gerçekçi rakamlar sözkonusu.

Türk Telekom, GSM şirketi Aycell'in Aria ile birleşmesi ile birlikte 4 milyon aboneli bir GSM operatörünün ortağı oldu. Bu da şirketin cazibesini artırdı

Telekom özelleştirmesi ile Uzan Grubu operasyonu sonucu devlete geçen Telsim'in satışı çakıştı. Telekom'un muhtemel müşterilerinden bir kısmının Telsim'e kayması söz konusu olabilir.

Özelleştirmede geç kalındığı için bu tür yatırımlara açık Avrupalı telekom şirketleri başka ülkelere yatırım yaptılar. Kaynaklarının önemli bir kısmı oralara gitti.

Telekom sektöründeki balon sönmüş olmakla birlikte, piyasa henüz yeni bir çıkış yakalamış değil.

"Yabancı Telekom operatörlerinin ilgisi sınırlı. Türkiye'den ise büyük grupların ilgisinin olmasını bekliyoruz.
Türk Telekom özelleştirmesinde ihale süreci ve yapısı son derece önemli. Özellikle, 2000 yılında çıkılan iki ihaledeki başarısızlığı, satılması planlanan hisse oranının düşük oluşu ve dolayısıyla yatırımcıya yönetim kontrolü verilmesindeki isteksizliğe bağlıyoruz. Bu kez, Kasım ayında alınan Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca hisselerinin en az yüzde 51'i satışa sunulacağı için çoğunluk hisselerinin devri ile birlikte yönetim kontrolüne ilişkin belirsizliklerin ortadan kalkacağını ve yerli ve yabancı yatırımcıların daha olumlu değerlendirebileceği bir ihale süreci başlayacağını umuyoruz.
Ancak, 1990'lı yıllarda gerçekleşen klasik telekom özelleştirme modellerinin de ne yazık ki artık uygulanabilir olmadığını görmekteyiz. Dolayısıyla, Türkiye'nin en büyük şirketi olan Türk Telekom'un özelleştirme sürecinde kanımızca yaratıcı yapılarla yerli ve yabancı yatırımcı ilgisini maksimize etmek ve ihalede rekabeti sağlamak öncelikli önem taşıyor. Bu açıdan, Türk Telekom özelleştirmesinde yabancı şirketlerin yüzde 45'ten daha fazla pay almasına olanak sağlayacak yasal düzenlemelerle ilgili sürmekte olan çalışmaları da son derece olumlu olarak değerlendiriyoruz.
Türk Telekom'un fiyat belirlenmesinde arz talep dengesi ve dünya piyasalarındaki gelişmelerin de önemli olduğunu unutmamak gerekiyor. Güncel gelişmelere baktığımızda da, önemli faktörler olarak Türk Telekom'un Aycell - Aria birleşmesi sonucunda oluşan yeni şirketteki yüzde 40 oranındaki hissesinin değer tespiti ve 2004 yılı başında başlayan liberalizasyonun mevzuata ve Türk Telekom gelirlerine olan etkisi ön plana çıkıyor."

Türk Telekom'da serbestleşmeyle özelleştirme aynı zamana denk geldi. Yıl başında Telekom sektöründeki devlet tekeli sona erdi. Devlet, serbestleşmeyle, toplam telekomünikasyon gelirlerinin artmasını bekliyor. Bu sayede işletme sayısının artmasıyla kullanıcıların önündeki seçeneklerin genişlemesi, rekabetin hizmet kalite ve çeşitliliğin artması hedefleniyor.
Türk Telekom'da üç türde lisans verilecek. Bu lisanslar, A, B ve C tipi lisanslar olarak adlandırılıyor. A tipi lisans, uzak mesafe aramalarda doğrudan erişim; B tipi lisans, 4 haneli bir numarayla erişim; C tipi lisans ise 10 haneli bir numarayla erişim izni anlamına geliyor. Şu ana kadar lisans için 35 şirketin başvuru yaptığı belirtilirken bunlar arasında Sabancı Telekom, Koç.Net Haberleşme, Doğan İletişim, İnko İletişim, Eser Telekom, Superonline Uluslararası Elektronik Haberleşme ve Atlas gibi firmalar bulunuyor.
İnko İletişim Genel Müdürü Hakan Koçer, Türkiye'de lisansların verilmesinden sonraki iki yıl içinde 1.5 milyar dolarlık uzak mesafe ses pazarının yüde 20'sini 15 alternatif operatörün paylaşacağını tahmin ettiklerini söyledi. İnko olarak B tipi lisansla faaliyet göstermeyi planladıklarını belirten Koçer şöyle devam etti:
"Bu sektörde faaliyet gösteren bir şirket olarak Inko'yu Index ile birlikte kurduk. "ekonuş" adı verilen VoIP hizmetiyle kullanıcılarımıza yüzde 70'e varan oranlarda indirimli görüşme yaptırmayı planlıyoruz."

Yerli yatırımcılar
KOÇ - SABANCI
Koç Holding CEO'su Bülend Özaydınlı ile Sabancı Holding CEO'su Celal Metin, bir süre önce holdinglerinin, Türk Telekom özelleştirmesinde beraber hareket etmeye karar verdiklerini ortak bir açıklamayla duyurmuştu.
Yatırım bankalarından Goldman Sachs'ı danışman olarak seçen grupların ayrıca üçüncü bir ortak arayışında olduğu söyleniyor.

OYAK GRUBU
İhaleye ilgi duyduğu söyleniyor ancak henüz resmi bir açıklama yapılmış değil.

ÇUKUROVA GRUBU
Çukurova'nın da Telekom'a ilgi duyduğu biliniyor. Grubun ihaleye Koreli bir ortakla gireceği belirtiliyor. Çukurova'nın Turkcell'in de sahibi olması nedeni ile ihaleye girip giremeyeceği konusunda belirsizlik var.

ERDEM HOLDİNG
Türk Telekom'un talipleri arasında Erdem Holding de bulunuyor. Holding Yönetim Kurulu Başkanı Zeynel Abidin Erdem, "İhaleye yabancı ortaklarla girmeyi düşünüyoruz. Dubai'de bu ihaleye ilgi duyan bir gruba teklif verdik. Grup şu anda incelemesine devam ediyor" diyor. Erdem, GENPA olarak bin 50 noktada telefon satışı yaptıklarını belirterek 200 bayileri olduğunu kaydediyor.

DOĞAN HOLDİNG
Grup hali hazırda konuyu takip ediyor. İhale şartlarının netleşmesi ile birlikte pozisyon alınacak.

ÇALIK HOLDİNG
Türkiye'nin ilk doğalgaz dağıtım özelleştirmesi olan Bursagaz dağıtım ihalesini 120 milyon dolara alan Çalık Grubu, Türk Telekom özelleştirmesiyle de ilgileniyor. Ancak hangi şirketlerle birlikte hareket edeceği henüz belli değil.

Yabancı yatırımcılar
Rusya'nın İstanbul Konsolosluğu Ticaret Ataşesi Viktor Ilskiy, Tüpraş ihalesinden sonra Rus şirketlerinin Tekel ve Telekom ihalelerine de girebileceklerini belirtmişti. Olimpiyakos Kulübü'nün Başkanı Sokratis Kokalis'in ve Almanya'da telekom yatırımları bulunan Türk girişimci Ali Yavuz'un da Türk Telekom'a talip olacağı belirtiliyor. Ayrıca Deutche ve Fransız Telekom şirketlerinin de ihale şartlarının netleşmesinden sonra pozisyon alacakları ifade ediliyor. Ancak, en ciddi alıcıların yatırım fonları olduğu belirtiliyor.

SOROS
Rusya telekoma yaptığı yatırımdan çıkma kararı alan 12 milyarlık Quantum Fonu'nun sahibi George Soros da Telekom ile ilgileniyor. Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, yaptığı bir açıklamada, ünlü spekülatör George Soros'la Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'nin Cenevre'deki toplantısı sırasında görüştüğünü ve Soros'un Türk Telekom (TT) özelleştirmesiyle ilgilendiği söylemişti.

TIM
Fonların dışında, telekom yatırımları olan Tek stratejik yatırımcı olarak İtalyan Pirelli gözüküyor. Pirelli Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su Marco Tronchetti Provera, geçtiğimiz hafta yapılan zirvede, Türk Telekom'un özelleştirilmesiyle ilgilendiklerini açıklamıştı. Provera, "Türk Telekom'la ciddi olarak ilgileniyoruz ancak özelleştirme konusundaki koşulların netleşmesini bekliyoruz" demişti. Aria'nın Aycell ile birleşmesi ile birlikte, Pirelli, Türk Telekom ile ortak duruma geldi. Bilindiği gibi, Pirelli, Aria'nın İtalyan ortağı Telecom Italia Mobile'nin (TIM) ana hissedarı.

ADVENT
Daha önce, Bulgar Telekom'un (BTC) özelleştirilmesinde, Koç Holding'in rakibi olan Londra merkezli, ABD'li yatırım fonu Advent'in de Türk Telekom'un özelleştirmesine ilgi duyduğu belirtiliyor. Ancak grubun ihaleye tek başına değil, konsorsiyumlara fon desteği sağlayarak katılacağı ifade ediliyor.

PROVIDANCE EQUITY
İrlanda Telecom'u (Eircom) 1999 yılında satın alan Providance Equity, ihalede Valentia konsorsiyumunun liderliğini yapıyordu. 20 ülkede 70 şirket yatırımı bulunan Fon, 5 milyar euro'luk bir kaynağı yönetiyor. Şirketin Türk Telekom özelleştirmesine de ilgi duyduğu belirtiliyor.

AIG
Daha önce Galatasaray Sportif AŞ'ye ortak olan ancak sonrada hisselerini satan Amerikan sigorta şirketi American International Group'un (AIG) Türk Telekom'la ilgilendiği belirtiliyor. 1919 yılından bu yana sigortacılık sektöründe hizmet veren kuruluş, 140 ülkede 45 binden fazla çalışana sahip ve Türkiye'de de 1976'dan bu yana faaliyet gösteriyor.

APAX
APAX, 12 milyar dolarlık bir fonu yönetiyor. Bugüne kadar tüm dünyada 500 farklı şirkete yatırım yapan grubun Avrupa, Amerika ve Japonya'da merkezleri bulunuyor. Şirketin odaklandığı ana konu ise şirket satın almaları ve yönetimi. Telekom'la ilgilendiği belirtiliyor.








BUSINESS


Telekom özelleştirmesinde piyasa ve Telsim endişesi
Türkler çalışkan mı yoksa tembel mi?
'Herkese iş, herkese ev' mi... Nasıl yani?!
Kızgın Güney Koreliler'i Ali Kibar yumuşattı
Evin küçük kızı büyüdü kendi şirketini kurdu
Anamur muzu Çikita'ya direndi ve kazandı
'Etik', mahkeme kararına bağlanır ise, ne işe yarar?
Az daha uçaktan atlayacaktı
Pazarlama dünyası ciddi bir krizin eşiğinde
Göçmen işçi, 150 milyar dolar kazandırıyor
Kimi etkilemeye çalışıyor?
Markaların rengi Pantone'den sorulur
Doğan Onlıne, yeni ekonomi devi Google ile işbirliğine gidiyor
Efsaneler geri döndü