Bitmeyen ‘sınır’ tartışması

Terör saldırılarını değerlendiren Devlet Bakanı Hayati Yazıcı’nın, “Sınır taşımayı da konuşalım” sözleri, uzun yıllardır devam eden “Irak sınırının değiştirilmesi” tartışmasını yeniden başlattı.
Güneydoğu’nun Irak’a bakan tarafı yer yer 3 bin metreyi geçen sarp ve dik kayalıklardan oluşuyor. Kontrol imkânı bulunmayan vadi ve mağaralarla dolu coğrafyada uçak ve helikopterlerle kontrolü sağlamak zaman zaman imkânsız hale geliyor. Geçişler için, dar vadileri kullanan örgüt mensupları, ısı duyarlılığı bulunan silah ve istihbarat araçlarına yakalanmamak için kaçakçı kıyafeti giymek, üzerine ıslak çarşaf atarak yürümek gibi yöntemler deniyor.
Özellikle, sınırın Hakkâri bölümünde, dağların yüksekliği 2 bin metreden 3 bin 335 metreye kadar çıkıyor. Sınırın diğer bölümlerinde de yükseklikler ve derin vadiler, sınır güvenliğine engel oluşturuyor.

Karşı yaka dümdüz
Sınırın 4-5 kilometre güneyinden itibaren geniş düzlükler, ovalar başlıyor. Bu durum, Türkiye’nin 30 yıldır devam eden terörle mücadelesinde, sürekli olarak 384 kilometrelik Irak sınırını güneye çekmek ya da Irak’ta tampon bölge oluşturmak önerilerini tartışmasına yol açtı. Tel örgü, mayın, gözetleme kuleleri ve termal kameralara ek olarak, insansız hava aracı Heronlar ve uydulardan gözlenen sınır, bütün önlemlere rağmen güvensiz yapısını koruyor.

Evren ve Özal’la başladı
Irak sınırının değiştirilmesi gerektiği 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından tartışma konusu yapılmıştı. Özal, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in de değiştirilmesi gerektiğini düşündüğü ve bir dönem bu konuda girişimlerde bulunduğu sınırın askeri ve fiziki engellerle donatılması kararlarına imza atmıştı. Özal, sınırın, geriye çekilmesi ya da güneye kaydırılması fikri üzerinde uzun süre durdu. ABD’ye 1. Körfez Savaşı sırasında bu önerisini aktaran Özal’ın çalışmaları sonuç vermedi.
Sınırın değiştirilmesine yönelik düşünce, Tansu Çiller döneminde de ABD’ye aktarıldı. Ancak çabalar yine sonuçsuz kaldı. Aynı dönemde, merhum BBP lideri Muhsin Yazıcıoğlu, Türkiye’nin Irak’a girerek 25 kilometre mesafede bir sınır hattı çizmesi gerektiği önerisini de ortaya attı.
Sınırın değiştirilmesi gerektiğini savunanlar, 1932’de Atatürk’ün İran’la yapılan görüşmeler sonrası sınırı revize etmesini örnek gösteriyor. Bu dönemde, verimli tarım arazilerinin İran’a verilmesine karşılık, İran sınırının güvenli hale getirildiğini belirtiliyor.

Böyle şey mi olur?
Yazıcı’nın önerisi Ak Parti içinde de tartışmaya neden oldu. Bir MYK üyesi “Böyle şey mi olur? Böyle bir konuyu MYK’da tartışmadık” dedi.
Yazıcı, önerisiyle ilgili olarak, “Türkiye’nin topraklarını vermek, hududu bu tarafa almak şeklinde algılayan gafiller var. Yani böyle bir kastımız olamaz” dedi.

New York Times harita yayınladı
New York Times gazetesi de 2007’de NASA verilerine dayanarak Türkiye-Irak sınırının haritasını yayınladı (solda) ve dağlık yapının terör için ne kadar elverişli olduğunu ortaya koydu. Harita, sınırın 4-5 kilometre ötesindeki düzlüklerin kontrolünün tutulmasının ne kadar önemli olduğunu da gözler önüne serdi.

Muhalefet tepkili uzmanlar ümitsiz
‘Barış yoluyla yapmak çok mümkün değil’
Emekli Tümgeneral Armağan Kuloğlu: Güvenli bölgeye ulaşmak için 10 kilometre ila 60 kilometre arasında sınırı değiştirmek gerekiyor. Bunu da barış yoluyla yapabilmek çok mümkün değil. Küçük düzeltmeler ise büyük sonuçlar doğurmaz. Belki yapılacak bir anlaşmayla 10 ila 60 kilometre arasındaki sahayı TSK işgal eder. Tehdit ortadan kalkana kadar da burada kalır. Ancak o kadar sahayı ancak zor kullanarak alabilirsiniz. Bana göre kesin netice, PKK’ya gelen istihbaratlar doğrultusunda baskın tarzında yapılacak harekâtlarla alınabilir.
Prof. Dr. Ümit Özdağ: Sınırın kaydırılması 1990’lı yıllarda da gündeme geldi ancak Türkiye o yıllarda bölgede bugünkünden daha güçlü konumda olmasına karşın bunun gerçekleştiremedi. Türkiye’nin bugün bunu yapması zor. 1930’lu yıllarda Türkiye ile İran sınırının Ağrı Dağı çevresindeki bölümü tekrar düzenlendi. Bunun için de toprak alıp toprak vermeniz gerekiyor. Yani Irak’tan bazı yerleri alıp Türkiye’den bazı yerleri vermeniz lazım. Ya da para verip toprak satın alacaksınız. Bu da bugüne kadar uygulanmış bir şey değil.

Ankara Ovası’na kadar mı geleceksiniz?
MHP Grup Başkan Vekili Oktay Vural: Yazıcı, Tanıtma Fonu’ndan, Devlet Personel Başkanlığı’ndan sorumlu bakan. Kalkmış sınır değişikliğinden bahsediyor. Senin görev alanında mı bu konular? İyisi mi verelim kurtulalım. Böyle bir şey kabul edilebilir mi? Size düşen görev, sınırın ötesinde güvenlik kuşağı oluşturmak ve komşu devlet üzerinden Türkiye’ye saldıranları durdurmaktır. Ankara Ovası’na kadar mı geleceksiniz? Bu ülkenin kaybedecek bir çakıl taşı yoktur. Kafalarındaki sınır herhalde Sivas ve Gavur dağlarının ötesi. Problemi çözmek için sınırı değiştireceksin, kimliğini üniter yapıyı değiştireceksin. Senin neyine Yazıcı? ”
CHP Grup Başkan Vekili Akif Hamzaçebi: (CHP’nin de aynı öneriyi gündeme getirdiğinin anımsatılması üzerine) Üzüntü verici. Elde kala kala bu kalmışsa hükümetin mücadele alanında herhangi bir çözümü yok demektir.

Kabul ederler mi?
BDP Grup Başkan Vekili Bengi Yıldız: Yazıcı’nın önerisi çok gayri ciddi yaklaşım. Kaldı ki sınırın öteki tarafında da bu tarafında da Kürtler var. Kürdistan Federe Devleti’ne sorsunlar bir de. Türkiye istedi diye bu değişikliğe razı gelecekler mi? Mesele Türkiye ile Irak arasındaki bir mesele değil, Kürtlerle Türkiye arasında bir meseledir.

Emperyal talebi mi var?
BDP’li TBMM İdare Amiri Sırrı Sakık: “Türkiye’nin bir emperyal talebi mi var? Sınırların değişmesi Kürt sorunuyla ilgiliyse uzun süredir tampon bölge oluştu buna rağmen sonuç alınmadı. Hükümetin böyle bir talebi varsa parlamentoyu bilgilendirmelidir.”

Ecevit ve Baykal da önerdi
Merhum Başbakan Bülent Ecevit’in sınırın 7-8 kilometre güneyinde bir güvenlik şeridi oluşturulmasını ya da sınırın kalıcı biçimde güneye çekilmesi önerisi, 2002’de CHP tarafından da tekrarlandı. Eski CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, 1 Mart tezkeresinin tartışıldığı dönemde, sınırın güneydeki ovalara kaydırılması yönünde görüş belirtti. Baykal, 2007’de yaptığı bir grup konuşmasında, önerisini yinelemişti.

Özgen: Saddam kabul etmişti
Eski Diyarbakır Asayiş Kolordu Komutanı emekli Org. Necati Özgen, 1983’te dönemin Irak lideri Saddam Hüseyin’in sınırın değiştirilmesini kabul ettiğini söyledi. Özgen, şunları söyledi: “1983’te İçişleri Bakanı Selahattin Çetiner’e 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren Paşam ‘Bağdat’a bir heyetle gideceksin, bu mektubu götüreceksin’ diyor. Saddam Hüseyin’le görüşüyorlar. Saddam ‘Tamam, çalışmalar başlasın’ diyor. Çalışmalar başlıyor, sanırım 83’ten sonra hükümet değişiyor, öyle kalıyor.” Sınır değişikliğiyle ilgili olarak 1993 yılında 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’la da görüştüğünü belirten Özgen, şöyle devam etti: “Sınırın kaydırılması konusu yeni değil. 1993 yılında Özal beni çağırdı. Diyarbakır Orduevi’nde baş başa görüştük. Ben ‘Sınır yanlış geçmiş. Aşağı yukarı 10 - 15 kilometre sonra sınır, arazi yapısı yavaş yavaş askeri zirveye ve biraz düzelmeye başlar. Eğer buraya kadar indirebilirsek, buradaki kampları da içine alırız.’ dedim. Kendisi de ‘Bunu iyi biliyorsun. Dikkate alalım’ dedi. Ancak daha sonra plan işlemedi.”