Bu merkez zamana meydan okuyor

TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM) Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü bünyesinde kurulan Ortadoğu ve Balkanlar’ın en gelişmiş ‘Karbon 14 Laboratuvarı’ geçtiğimiz günlerde faaliyete geçti. Laboratuvarda ilk olarak ‘Hatay Aççana Höyük’ten alınan 4 bin yıllık bir çitlembik tohumu ile bir zeytin çekirdeğinin gerçek yaş tayini yapılırken, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan eserlerin kesin yaş tespitine yarayacak ölçümler de yapılmaya başlandı.

Laboratuvarın çalışmalarıyla ilgili bilgi veren TÜBİTAK MAM Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Murat Makaracı, Karbon 14 yaş tayini için dünyada mevcut en hassas analiz sistemi olan Hızlandırılmış Kütle Spektrometresi (AMS) ile analiz yaptıklarını söyledi. Ülkemizdeki kültür varlıklarının analizi için Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile işbirliği protokolü imzalandıklarını kaydeden Makaracı, kömürleşmiş malzeme, ağaç, odun, ahşap, tohum, deniz kabukluları, mercan, kemik, deri, parşömen, kağıt, tekstil, diş, polen, çömlek parçaları, boynuz ve kireç harcı gibi buluntuların yaş tespitini yaptıklarını anlattı.

1400 lirayla

Smyrna Antik Kenti’ndeki kazı bulguları, Zincirli Höyük buluntuları, Yahudi Müzesi’nde sergilenmek istenen Yahudi orjinli tekstil ürünleri, Sardeis Antik Kenti ve Alaybeyi kazılarından elde edilen numunelerini incelediklerini ifade eden Makaracı, “Karbon 14 yöntemi ile 50 bin yaşına kadar her organik malzeme analiz edilebiliyor. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’ndeki (MAM) 7 araştırma enstitüsünde yaklaşık 1000 kişi çalışıyor. TÜBİTAK MAM Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı Karbon 14 analizleri yapılan AMS laboratuvarında ise 4 kişi görev alıyor. Örnek analiz bedeli yurtdışı muadilleri esas alınarak 1400 lira olarak belirlendi. Kamu kurumları ve merkezimizle proje paydaşlığı yapmış olan özel sektöre yüzde 20 indirim uygulamaktayız” dedi.

‘Polonya’dan talep geldi’

Eski depremlerin araştırılması esnasında ortaya çıkan tarihlendirme taleplerini de karşılayabileceklerini dile getiren Makaracı, “Polonya’dan Karbon 14 yaş tayini analizi için talep geldi. Bu sevindirici bir gelişme. Slovakya Academy of Science (SAS) ve İran Doğu Azerbaycan Rab’ı Reşidi Teknoloji ve Bilim Özel Bölgesi’ne de bilgilendirme yapıldı. Ayrıca, MTA ile jeolojik örneklerde C14 yaş tayini yapılması kapsamında TÜBİTAK MAM-MTA protokol çalışmaları devam ediyor” diye konuştu.

CERN’deki teknolojiye oldukça benziyor

Karbon 14 yöntemi, Hızlandırılmış Kütle Spektroskopisi (AMS) teknolojisine dayanıyor. Temel mantığı, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda kullanılan teknolojiyle benzerlik gösteriyor. AMS ile atomları düz bir çizgide 20 metrelik bir hat üzerinde seyahat ettirilerek gereken hesaplamalar yapılabiliyor. Arkeoloji alanında son yılların en büyük keşfi olan Göbeklitepe, Çatalhöyük ve diğer Anadolu yerleşimlerinin tarihlendirilme çalışmaları da ‘Karbon 14’ yöntemiyle yapıldı. İstanbul’daki metro çalışmalarında ortaya çıkan Yenikapı’daki kalıntılar, Tarihi Yarımada’nın yerleşim tarihini günümüzden yaklaşık 8 bin 500 yıl geriye bu yöntem sayesinde taşıdı. Aynı şekilde, Ölü Deniz Parşömenleri ve Torino kefeni gibi uluslararası alanda yankı bulan konular da ‘Karbon 14’ ile tarihlendirme yöntemiyle hesaplandı. Karbon 14 laboratuvarının kurulum aşamasında ise Japonya ve ABD’de çalışmalar yapmış bir ekip yer aldı.