Coğrafya demansın da kaderi

Hilal Öztürk / Haber Merkezi - Veteranlar Sağlık İdaresin sistemine kayıtlı ABD’deki 1 milyon 268 bin 599 yaşlı birey incelendi ve demans hastalığına neden olan; kalp-damar hastalığı, fiziksel ve zihinsel aktivite düşüklüğü ve beslenme gibi bir çok etkene, bir yenisini ekledi; coğrafya. Yaşanan bölgenin demans riskini artırdığı belirlendi. Milliyet uzmanlarına sordu...

Çevresel stres

Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Barış Topçular, ABD’de farklı bölgeler arasında belirgin demans oranı farkları saptanmasının beynin sadece bireysel değil, toplumsal düzeyde de etkilendiğini bir kez daha ortaya koyduğunu söyledi. Topçular, “Sağlık hizmetlerine erişim, eğitim düzeyi, yaşam tarzı, damar sağlığını etkileyen beslenme ve fiziksel aktivite imkanları gibi faktörlerin bir bölgedeki nörolojik hastalık riskini doğrudan etkileyebilir. Çevresel stres, hava kirliliği ve kronik hastalık yükü gibi sosyal belirleyiciler de zamanla bilişsel rezervi azaltarak demansa zemin hazırlayabilir. Demansa yönelik halk sağlığı stratejilerinin ‘herkese aynı’ yaklaşımla değil, bölgesel farklılıkları da dikkate alınmalı” dedi.

‘Düşük eğitim seviyesi de etkili’

Nöroloji Uzmanı Doktor Vugar Jafar, The Lancet Komisyonu’nun demans önleme, müdahale ve bakım raporu, demans vakalarının yüzde 40’ına kadarının değiştirilebilir risk faktörlerine atfedilebileceğini öne sürdüğünü belirterek, demansı etkileyen faktörleri sıraladı:

■ Sosyoekonomik durum: Gelişmiş ülkelerde yaşam süresi daha uzun olduğundan yaşlı nüfus daha fazla ve demans sıklığı daha yüksek. Erken tanı, eğitim seviyesi ve sağlık hizmetlerine erişimin iyi olması demansın yönetiminde daha etkili.

■ Eğitim seviyesi: Düşük eğitim seviyesi, bilişsel rezervin düşük olmasına neden olmaktadır. Bu durum, demans gelişme riskini artırabilir. Eğitim düzeyi düşük bölgelerde Alzheimer tipi demans daha erken yaşta ve daha sık görülebilir.

■ Genetik ve etnik faktörler: Bazı toplumlarda genetik yatkınlık daha yüksektir. Örneğin, ApoE4 geni taşıyan bireylerde Alzheimer riski daha fazla.

■ Yaşam tarzı: Yüksek tansiyon, diyabet, obezite bazı bölgelerde daha yaygındır ve vasküler demans riskini artırabilir.

■ Çevresel faktörler: Hava kirliliği, ağır metal maruziyeti gibi çevresel etkiler beyin sağlığını olumsuz etkileyebilir.

‘Çevre, sağlığı destekleyici’

Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Burcu Altunrende, “Kalp-damar sağlığını korumak, düzenli fiziksel aktivite yapmak, dengeli ve Akdeniz tipi bir beslenme düzeni benimsemek, zihinsel aktivitelerle beyni aktif tutmak, sağlıklı uyku düzeninin olması ve sosyal ilişkileri sürdürmek bu hastalığa karşı koruyucu etki gösterebilir. Hhipertansiyon, diyabetin kontrol altında tutulması, sigara ve aşırı alkol tüketiminden kaçınılması da demans riskini azaltmada etkili stratejiler arasında yer alır” dedi.