Kanserde tanı ve tedavi yöntemleri

Kanser tanısında ilk adım; şikayet, semptom ve bulguların bir uzman hekim tarafından dikkatlice değerlendirilmesiyle kapsamlı bir fizik muayeneden oluşur. Detaylı kan testleri yanında, organ ve sistemlere yönelik görüntüleme tekniklerine başvurulur. İçi boş organların kanserlerinden şüpheleniliyorsa, endoskopik gözleme son derece değerli.

Patolojik inceleme

Vücuda radyoaktif madde verilmek suretiyle tümörlü dokuların görüntülenmesi esasına dayanan nükleer tıp incelemeleri de, tümörlerin saptanmasında yardımcı. PET-CT, nükleer tıp ve görüntüleme yöntemlerinin bir arada kullanıldığı gelişmiş bir teknoloji. Görüntülemeler ne kadar yararlı olsa da, kanser tanısının kesinleşmesi için doku örneği alınarak patolojik inceleme esas! Doku örneği almada cerrahi biyopsiler giderek geri plana kaldı, endoskopik ve girişimsel radyolojik yöntemler öne çıktı. Günümüzde ince ve kalın iğne biyopsileri, birçok kanser türünün tanısında çok yaygın kullanılır.

Evreleme zamanlaması

Central Hospital’dan Prof. Dr. M. Rafet Yiğitbaşı, kanserin tanı ve tedavisinde kullanılan yöntemler hakkında bilgi verdi.

Kanser tanısı kesinleştikten sonra doktorlar hastalığın evresini belirlemeye çalışırlar. Kanser evrelemesi her organ kanseri için farklılık arz etse de, yayınlanmış Uluslararası Kanser Evreleme sistemleri genelde, tümör boyut ve derinliğini, komşu yapılara yaygınlığını, ilgili lenf organlarındaki tutulumu ve kanserin uzak yayılımını esas alır.

Tanı metotlarıyla yapılan klinik evreleme, sadece bir tahmindir ve kesin netice vermez. Tümör ve ilgili lenfatik dokuların çıkarılması sonrası yapılan patolojik incelemeyle kesin evre belirlenir. Yeni başlayıp sağlıklı hücre dizilimini henüz bozmayan kanserler ‘in-situ’ olarak adlandırılır. Bunlar vücuttan uzaklaştırıldığı takdirde yüzde 100 iyileşme söz konusudur.

Uzak organ metastazlı durumlarsa hastalığın son evresini temsil eder. Bu grup yaşam beklentisi en düşük olandır. Diğer olgular durumuna göre ara evrelere dağılırlar. Uygun tedavilere rağmen hastalardaki yaşam beklentisi hastalığın evresiyle sıkı bir paralellik gösterir.

Tedavi şekilleri farklı

Uygulanacak tedavi hastalığın görüldüğü organa, kanserin hücre tipi ve alt karakteristiğine, evresine, hastanın yaş, cinsiyet ve sağlık durumu gibi özelliklerine bağlı olarak planlanmalı. Bu planlamanın genel cerrah, patolog, medikal ve radyasyon onkologu, radyolog, nükleer tıp uzmanının katılımıyla multidisipliner bir yaklaşımla yapılması önerilir. Başarılı bir tedavi, hastalığın lokal-bölgesel kontrolünü, gelecekteki yinelemelerin ve uzak yayılımın önlenmesini, yaşam kalitesinin iyileştirilmesini ve hastalıksız uzun yaşama şansının elde edilmesini hedefler.

Tedavi yöntemleri, cerrahi operasyonlar, medikal onkolojik yaklaşım (kemoterapi), radyoterapi, hormonoterapi, immünoterapi ve palyatif bakım şeklindedir. Hastanın ve hastalığın durumuna göre bu yöntemler tek başına veya kombine edilerek uygulanır. Tedavi sıralaması konsey kararıyla belirlenerek cerrahi veya cerrahi dışı yöntemler öne alınabilir.

Cerrahi tedavi: Tümör dokusunun ve bölgesel lenfatik dokuların, lokal yinelemeyi önleyecek şekilde, güvenli bir sınırla çıkarılmasını hedefler. Bu tarz operasyonlar radikal girişimler olarak adlandırılır.

onkolojik tedaviler: Kanser hücrelerinin cerrahi tedaviyle uzaklaştırılamayan bölgelerdeki varlığını yok etme amacı güden bir tedavidir. Bunun için geniş bilimsel araştırmalar ışığında, yine tümör cinsi ve hücresel diğer özelliklere göre farklı tedavi protokolleri seçilebilir.

Kemoterapinin en önemli istenmeyen etkileri, kanser hücrelerini öldürürken sağlıklı hücrelere de zarar vermesidir. Kanser hücrelerinin gelişme ve davranış paternleri daha iyi tanındıkça, vücudun kendi hücrelerine zarar vermeden etki gösterecek ilaçlar keşfediliyor. Bu yaklaşım hedefe yönelik tedavidir.

Radyoterapi: Özel cihazlar aracılığıyla radyoaktivitenin hücreler üzerindeki etkisinden yararlanma esasına dayanır. Lokal-bölgesel tümör kalıntılarını yok etmek amacıyla uygulanır. Cerrahiye uygun olmayan bazı metastatik odakları kontrol altına alır. Radyoaktif ışının geçtiği tüm dokular etkilenir.

Hormonoterapi: Gelişiminde hormonların etkili olduğu kanser türlerinde (meme ve prostat) tek başına veya diğer tedavi yöntemleriyle birlikte uygulanır. Kanser hücreleri üzerindeki hormona duyarlı bölgelerin bloke edilmesi ile hormonların kanseri uyarıcı etkisinin önlenmesi esasına dayanır.

İmmunoterapi: Henüz gelişmesini tamamlamamış bir tedavi alanı. Vücudun bağışıklık sisteminin spesifik bir tümör hücresine karşı uyarılması ve cevap vermesinin sağlanması amaçlar.

Geleneksel tıbbi tedaviler: Hastaların birçoğu bitkilerden oluşan geleneksel tıp yöntemlerini kullanma konusunda heveslidir. Bilimsel tedavilere ek olarak, zararsız ürünlerle yapılacak tedaviler destekleyici olabilir.

Palyatif bakım: Kanser tedavisinin bir sonucu olarak ortaya çıkabilen fiziksel veya ruhsal kısıtlamalarla mücadele etmek ve hastaların yaşam kalitelerini yükseltmek amacıyla yapılan sunulan her türlü bakıma palyatif bakım denir.

Korunma yolları

- Kanserle mücadelede alınabilecek önlemler iki gruba ayrılır. Bunlar; primer (birincil) ve sekonder (ikincil) korunma olarak adlandırılır.

- Korunmanın ilk adımı, hastalık hakkında yeterli bilgiye sahip olmaktan geçer. Bu nedenle özellikle önlenebilir çevresel faktörler konusunda toplumun eğitilmesi, bilinçlendirilmesi ve devletin koruyucu düzenlemeler getirmesi şart. Ayrıca aşılamayla bazı enfeksiyonların önüne geçilerek kanser oluşmadan önlem alınabilmesi mümkün. Bu yüzden toplumun kansere karşı aşılama konusunda da bilgi sahibi olması gerekir.

- Sigarayla mücadele edilmeli.

- Beslenme ve egzersizle obeziteyle mücadele, kanserden korunmada oldukça etkili.

- Temiz hava ve içme sularının korunması adına yapılacak çalışmalar, radyasyondan uzak kalmak halk sağlığı adına gerekli.

- Çalışma ortamlarına ait riskler de kanserden korunmada rol oynar. İşçi güvenliği adına alınabilecek tedbirlerle birçok insan kanserden korunabilir.

_ BİTTİ _