‘Kömür Zonguldak’ın kaderi olmasın’

Cihat Aslan / İstanbul - Greenpeace, Cumhuriyet’in ilk yıllarında sosyo-ekonomik ve kültürel olarak en parlak dönemini yaşayan, ülkenin önemli spor ve sosyal tesislerine ev sahipliği yapan Zonguldak’ı tekrar canlandırmak için Adil Dönüşüm kampanyası başlatıyor. Projeyle Zonguldak’ın kaderi olan kömür madenleri ve kömürlü termik santrallerin dışına çıkılarak, şehrin doğal ve tarihi güzelliklerinin tekrar ortaya çıkarılması, bölge turizminin canlandırılması, yeni istihdam alanları yaratılması, şehrin doğa, kültür ve sanatseverler için buluşma noktası haline getirilmesi hedefleniyor. Greenpeace’in proje çerçevesinde izleyeceği yol haritası ise projenin ikinci ayağında ortaya çıkacak. İlerleyen dönemlerde şehirdeki paydaşlarla görüşülüp öneriler alınacak, modelleme çalışmaları yapılacak, istihdam nerelere kayabilir gibi fizibilite çalışmaları yapılacak.

Adil Dönüşüm Hareketi projesiyle ilgili bilgi veren Greenpeace Akdeniz İklim ve Enerji Proje Sorumlusu Onur Akgül, Greenpace Akdeniz olarak karar vericilerden temel olarak istediklerinin “kömürlü termik santrallerin belirli bir plan halinde kapatılması, yeni planlanan termik santrallerin hepsinin iptal edilmesi, bu projelerden vazgeçilmesi ve yine aşamalı olarak kömür ve fosil yakıtlardan elektrik üretiminin durdurulması” olduğunu söyledi. “Bu yüzden adil dönüşüm hareketini başlatmak istiyoruz” diyen Akgül, projeye ilişkin şu bilgileri verdi:

Turizm potansiyeli

“Süreci Zonguldak ile beraber başlattık. Zonguldak aslında çok renkli bir şehir. Ama kömüre bağlı ekonomik bakış yüzünden kendi renklerini ve çeşitliliğini gösteremiyor. Zonguldak doğası çok güzel bir şehir, ama hepsi kömür madenciliğinin tek tipliği yüzünden gölgede kalıyor. Çeşitli tarım arazileri var, seracılık yapılıyor. Kestane ağaçları var ve oradan bal üretiliyor. Önemli bir üretim alanı, fakat kömür termik santrallerinin etkileri yüzünden bütün ekosistem etkileniyor. Sahillerinin turizm potansiyelinin değerlendirilmesini istiyoruz.

Yeni yaşam biçimi

Burada toplumla beraber geliştirilecek ortak akıl, şehrin çehresini değiştirecek bir pilot örnek haline gelebilir. Kömür, Zonguldak’ın kaderi olmamalı. Ülkenin bütün şehirlerinde olmayan çocuk onkolojisi bölümü var. Çatalağzı bölgesinde hangi haneye girseniz kanser, astım hastaları. Kömürlü termik santraller bölgenin kaynaklarını kullanırken bütün zehirli atıkların yarattığı sağlık ve çevre sorunlarını Zonguldak halkının sırtına yüklüyor. Adil Dönüşüm Hareketi yeni bir yaşam biçimi öneriyor.”

Ölüm hızı yüksek

Zonguldak’ta kömüre bağlı ekonominin hem halk sağlığı hem de çevre ve toplumsal refah ile iktisadi istikrar açısından alarm verdiğini belirten Greenpeace, bölge ile ilgili raporlar da yayınladı. Raporlara göre, Zonguldak’ta son 10 yılda ölümlerin giderek arttığı ve değerlerin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu belirlendi. Zonguldak nüfusunun Türkiye nüfusunun yüzde 7.2’sine denk geldiği belirtilen raporda, ölüm hızlarında ise il nüfusuna göre yüksek ölüm hızı ile yüzde 9.7-10.4 olarak izlendi.

‘1230 erken ölüm önlenebilir’

Greenpeace raporunda, salgın döneminde büyükşehirler için alınan önlemlere, büyükşehir olmamasına rağmen Zonguldak’ın da katılmasında bölgede çıkarılan taş kömürünü de yakan kömürlü termik santrallerin etkisinin büyük olduğu aktarıldı.

Geçen yılın ilk yarısında pandemi nedeniyle Kahramanmaraş, Kütahya ve Zonguldak illerinde ocak ayında kapatılan kömürlü termik santrallerin ve mart ayında salgın ile ilgili alınan tedbirler nedeniyle azalan trafik sonucu beş büyükşehirde hava kalitesinde görece iyileşmeler olduğu izlendi.

Zonguldak’ın ise hava kalitesinin bu uygulamalardan beklenen düzeyde etkilenmediği, üstüne santrallerin tekrar açılması ve kaldırılan seyahat yasakları sonucunda hava kirliliğinin yeniden ve hızla artmaya başladığı saptandı.

Zonguldak’ta 3 yılda gerçekleşen tüm ölümlerin ortalama yüzde 10’u hava kirliliğine bağlı olarak gerçekleştiğine işaret edilen raporda, DSÖ’nün standartlarında tutulabilseydi, hava kirliliğine bağlı 1230 erken ölümün önlenebileceği ifade edildi.

Kovid vaka sayılarına yansıdı

Zonguldak ile ilgili çevresel raporda da 2020’de Kozlu ilçesinde yüzde 3.8, merkezde yüzde 2.3, Kilimli ilçesinde de yüzde 1.9 oranında nüfus kaybı yaşandığı belirtildi.

Özellikle kömür madenlerinin ve termik santrallerin yer aldığı bu ilçelerde çevre koşullarının kötüleşmesinin insanları göç etmeye zorladı. Ayrıca maden kazalarında yaralanma, olumsuz çalışma koşulları nedeniyle erken yaşta birçok hastalıkla karşı karşıya kalma ve yaşam süresinin kısalması gibi çok önemli risklerle yaşadığı ifade edildi.

Zonguldak’ta koronavirüs vaka sayılarının yüksek olmasının arkasında halkın yaşadığı solunum yolu rahatsızlıkları yattığı ifade edildi.