‘Neolitik boncuk’ inek süsü olmuş
27.09.2021 - 07:00 | Son Güncellenme:
İnsanlık tarihinin yeniden yazılmasını sağlayan Göbeklitepe’deki yapıların benzerlerinin ortaya çıktığı Karahantepe’yi köylüler anlattı. Bir köylü tepeye boncuk toplamaya gittiklerini, bu boncukları da hayvanlarının boynuna süs olarak taktıklarını söyledi
Namık Durukan - Ankara / Şanlıurfa’da Göbeklitepe’nin yanı sıra Karahantepe’nin de Neolitik dönem yerleşimleri arasında önemli duraklardan biri olduğu yapılan kazılarla gittikçe netleşiyor. Neolotik döneme ait tapınakların, taş yapıların, hayvan ve insan figürlü dikili taşların bulunduğu Karahantepe’nin de Göbeklitepe gibi UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmesi bekleniyor. Karahantepe’deki kazılar devam ederken, köylülerin anlatımları akıllara durgunluk verdi.
Hüseyin Çiftçiler adlı köylü, Karahan köyünün Arapça eski adının kel-kıraç anlamına gelen “Keçle” olduğunu, sonradan Karahan olarak değiştirildiğini belirterek, “Buranın eski bir yerleşim birimi olduğunu düşünüyorduk ancak tam olarak gizemini çözemiyorduk. Açıklanana kadar eski tarihi yapı olduğu aklımızın ucundan bile geçmezdi” dedi.
Çiftçiler, tepenin hayvancılık yapan köylüler tarafından mera olarak kullanıldığını belirterek, “Biz de bol bulunması nedeniyle tepeye boncuk toplamak için çıkardık. Bulduğumuz boncukları da ipe dizip süslemek için hayvanlarımızın boynuna asardık. Değerli bir şey olduğunu bilemezdik” sözleriyle şaşkınlık yarattı.
En eski yerleşimler
Şanlıurfa’ya 18 kilometre mesafedeki Göbeklitepe, 1963’te görevlilerin yüzey araştırmaları sırasında fark edildi. 12 bin yıl öncesine tarihlenen Göbeklitepe’deki kazılarda Neolitik döneme ait yabani hayvan figürlü ‘T’ biçimli dikili taşlar, 8-30 metre çapında dairesel ve dikdörtgen şekilli dünyanın en eski tapınak kalıntıları, çok sayıda yabani hayvan figürü, dikili taşlar bulundu. ‘Dünyanın en eski tapınak merkezi’ olduğu ifade edilen Göbeklitepe, 2018’de UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alındı.
Sıra Karahantepe’de
Göbeklitepe’deki dikili taşların benzerlerinin bulunduğu Karahantepe’deki kazı çalışmaları ilerledikçe umutlar da arttı. Kent merkezine 46 kilometre mesafede bulunan Tek Tek Dağları Milli Parkı içerisindeki Kargalı mahallesi yakınlarındaki tepede 1997’de yüzey araştırması sırasında yapılar fark edildi. Araştırmalarda, Göbeklitepe’deki yapılara benzeyen ve ilk belirlemelere göre Neolitik döneme ait ‘T’ biçiminde 250’nin üzerinde dikili taş tespit edildi. Kazılarda insan ve hayvan heykelleri ile anakayaya oyulu çukur tabanlı yapılar da ortaya çıktı.
Medeniyet tarihinde organize iş gücünün ve uzmanlaşmanın ilk örneklerini barındıran bölgede Göbeklitepe ve Karahantepe’nin yanı sıra benzerlik arz eden 12 tepede daha 2021-2024 yılları arasında kazılar yürütülecek. Bu kazılarda elde edilen bulgular, tarih öncesi dönemdeki insanların günlük hayatlarından inanç dünyalarına kadar geniş bir alanda bilgi sunacak. Karahantepe’deki kazılardan çıkan buluntular, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde sergilenecek. 12 bin yıl önce barınağın konuta dönüştüğü, gerçek köylerin ortaya çıktığı sürecin başlangıcı olduğu düşünülen Taş Tepeler’de, insanlığın ilk kapkacak kullanımı ve temel ticaret girişimleri gerçekleştirme becerisine dair buluntular yer alıyor.
‘Tarih hırsızlarını tüfekle kovaladık’
Karahantepe’de devam eden kazı çalışmaları Karahan köyünde ve çevre köylerde yaşayan vatandaşların geleceğe yönelik umutlarını artırdı. Bölgenin turizm merkezi olacağını belirten köylüler, “Geleceğimizi değiştirecek bu yapıların tamamının bir an önce ortaya çıkarılması için her türlü yardımı yappaya hazırız” dediler. Tarihi yapıların varlığının tespit edilmesinden sonra define avcıları ve tarih hırsızlarının Karahantepe’ye göz diktiğini belirten köylüler, aylarca tepe çevresini koruduklarını gelenleri av tüfekleri ile kovaladıklarını söylediler. Adını vermek istemeyen bir köylü, “Çok hırsız kovaladık. Köye gelenler, tarihi yapıları çalmanın o kadar kolay olmadığını zaman içinde anladılar” dedi.
