Toplumsal cinsiyet eşitlenemedi

Meltem Günay - Birleşmiş Milletler Kadın Birimi'nin hazırladığı "Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarında İlerleme Toplumsal Cinsiyete Hızlı Bakış 2021" raporu, toplumsal cinsiyet konusundaki eksiklikleri bir kere daha gözler önüne serdi. Pandemiyle eşitsizliğin daha da arttığına dikkat çekilen raporda, kadınlar için zor olan iş hayatının daha da zorlaştığı ortaya kondu.

Liderlikte hâlâ geride

Kovid-19 pandemisinin kadınlar üzerindeki tehdidinin devam ettiğine işaret edilen raporda, kadınlar ve kız çocuklarının sosyoekonomik yansımalardan orantısız bir biçimde etkilenmeye devam ettiği vurgulandı. Bu yıl da küresel ölçekte kadınların ulusal parlamentoların yalnızca çeyreğinde, yerel yönetimlerin yüzde 36'sında yer aldıklarına işaret edilen raporda, şu tespitler yer aldı:

"Kaybedilen iş ve geçim kaynağı, raydan çıkan öğretim ve ücretsiz bakım işlerinin artan yüküyle mücadele ediyor. Halihazırda yetersiz bir şekilde finanse edilmekte olan kadın sağlığı hizmetleri ve sığınma evleri, tek duraklı kriz merkezleri gibi diğer hizmetler, şiddet mağdurlarının yaşam hatlarını kesen ve cinsel sağlık ve üreme sağlığını baltalayan büyük aksamalarla karşı karşıya kaldı. Ön saflardaki sağlık çalışanları dahi kadınlar, Kovid-19 müdahalesindeki merkezi rollerine rağmen, hak ettikleri liderlik pozisyonlarına sahip değil. Daha farklı ve iyiye doğru ilerleme, toplumsal cinsiyete duyarlı yasalar, politikalar ve bütçeleme de dahil çeşitli yollardan kadınları ve kız çocuklarını müdahale ve toparlanmanın tüm yönlerinin merkezine yerleştirmeye bağlı olacaktır. Aynı zamanda toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yapısal güçleri de ortadan kaldırılmalıdır."

İş hayatı zorluk dolu

Ekonomilerin toparlanma sürecine rağmen iş gücü piyasasında kadınların hâlâ hak ettikleri yerlerde olmadığının belirtildiği raporda, toplumsal eşitsizlik rakamlarla ortaya kondu:

"2019-2020 arası istihdam ve iş gücünde zaten yeterince temsil edilmeyen kadınlar erkeklere göre çok daha fazla iş kaybına uğradı. Kadınların istihdamı küresel olarak yüzde 4.2 düştü, erkeklerde ise bu oran yüzde 3 oldu. İstihdam edilen kadın sayısı 2020’de 54 milyon düşüş gösterdi ve 45 milyon kadın iş gücü piyasasından tamamen ayrıldı. 2021’de kadınların erkeklere kıyasla daha yüksek olması öngörülen istihdam artış oranı kadınları pandemi öncesi istihdam seviyelerine geri getirmekte hala yetersiz kalacaktır. 2021’de istihdam edilen kadın sayısının 2019’a kıyasla 13 milyon az olacağı, istihdam edilen erkek sayısının ise önceki yılla yaklaşık olarak aynı olacağı öngörülmektedir."

Katkılar görünmez

Pandeminin tıp alanındaki araştırma ve inovasyonda çarpıcı başarıları ortaya çıkardığını ve bunda da kadınların katkısının çok büyük olduğunun belirtildiği raporda, eşitsizlik örneklerle anlatıldı:

"Macar biyokimyacı Katalin Kariko’nun mRNA üzerine çalışması virüsle savaşmak için iki aşının geliştirilmesini sağladı. Sudanlı bir kadın moleküler biyolog, 3D yazıcılar kullanarak solunum cihazı yapmak için bir girişime öncülük etti. Bu katkılar kadınların dünyadaki araştırmacıların 3'te 1'inden daha azını oluşturmasına rağmen meydana geldi. Kadın sağlığı alanındaki araştırmalar ve cinsiyete göre ayrıştırılmış tıbbi veriler rutin olarak yetersiz bir şekilde finanse edilmekte. Ocak 2020 ile Ocak 2021 arasında dünya çapında Kovid-19 tedavileri üzerine klinik çalışmaların yalnızca yüzde 4’ü cinsiyeti ve/veya toplumsal cinsiyeti dikkate alan bir plan bildirdi. 4420 çalışmanın yalnızca 1'i Kovid-19'un trans bireyler üzerindeki etkilerini ele aldı. Araştırmacılar arasındaki toplumsal cinsiyet farklılıkları kısmen kadınların bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında az varlık göstermelerini yansıtıyor olabilir. Kadınlar bu alanlardan mezun olanların yalnızca 3'te 1'inden biraz fazlasını oluşturmakta. Orta ve Güney Asya ve Kuzey Afrika ve Batı Asya gibi bölgelerde bile STEM mezunu kadınların oranı nispeten yüksek olmasına rağmen STEM alanlarındaki istihdamın önündeki engeller hala süregelmekte. Umman’da STEM mezunlarının yüzde 56’sı kadındır, ancak doğal bilimler alanındaki araştırmacıların yalnızca yüzde 23.3'ü ve mühendislik ve teknoloji alanındaki araştırmacıların yalnızca yüzde 15.5’ini kadınlar oluşturmaktadır. Kadınlar enerji sektöründe yeterince temsil edilmiyor. 2019'da kadınlar dünya çapında geleneksel enerji işlerinin yüzde 22'sinde ve yenilenebilir enerji işlerinin yüzde 32'sinde çalışmaktaydı. Üst düzey yönetici rollerinin ise yalnızca yüzde 14'ünde kadınlar var."

Dünyayı kurtarıyorlar

Kadınların “hasta gezegenimiz” için çözümler bulduğu ama bunu hak ettikleri platformları olmadan ve hak ettikleri şekilde tanınmadan yaptıklarına dikkat ekilen raporda, “Kadın aktivistlerin, bilim insanlarının ve araştırmacıların sorunları çözmek için çok çalışmaktalar, fakat çoğu zaman bilgi ve becerilerin paylaşılması gereken platformlara erkeklerle aynı şekilde sahip değiller” dendi. “Kadınlar, dünya çapındaki okyanus bilimcilerinin yalnızca yüzde 39’unu oluşturmaktadır” tespitine yer verilen BM raporunda, kadınların seslerinin duyulmadığı kaydedildi:

“2011 ve 2018 yılları arasında kadınlar uluslararası okyanus bilimi konferanslarındaki öne çıkan konuşmacıların yalnızca yüzde 29’unu oluşturuyordu. İklim krizine çok az katkıda bulunmuş olmalarına ve etkileri karşısında özellikle savunmasız olmalarına rağmen, çoğunlukla genç ve yerli kadınlar dahil, marjinalleştirilmiş topluluklardan kadınların sesleri duyulmuyor. Kadınların her düzeyde iklim ve kalkınma planlamalarına katılımı iklim adaleti ve çevresel sürdürülebilirlik açısından esastır.”